TÜRKİYE ÇEVRE AJANSININ HUKUKİ YAPISI VE ÇEVRENİN KORUNMASINDAKİ ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 459 - 491, 30.10.2024

Zeynep Nihal Aydınoğlu Yalçın

https://doi.org/10.59909/khm.1417163

Öz

Küresel ısınma başta olmak üzere çevresel sorunlarla ekonomik küçülme olmaksızın baş edebilmenin en etkili yollarından biri, sürdürülebilir ekonomik bir model oluşturmaktır. Bu kapsamda yeni kaynak tüketimi yerine kullanılan kaynakların yeniden üretim sürecine katılabilmesi gerekmekte ve depozito uygulamaları bu amaca ulaşmak bakımından büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde de son yıllarda sürdürülebilir ve döngüsel bir ekonomik modele geçmek konusunda önemli adımlar atıldığı görülmektedir. Türkiye Çevre Ajansı depozito yönetim sisteminin uygulayıcısı olarak bu çerçevede, önemli bir rol üstlenmektedir. Bu çalışmada kamu hizmeti ifa ettiği ve kuruluş kanununda açıkça belirtilmese de sahip olduğu kamu gücü ayrıcalıklarının değerlendirilmesinden kamu tüzel kişiliği bulunduğu sonucuna ulaşılan Ajansın, hem yapısal hem de fonksiyonel olarak birtakım değişiklikler geçirmesi gerektiği düşünülmektedir. Özellikle bütçesel bağımsızlık ve düzenleme yapma yetkileri açısından Ajansın bakanlık karşısındaki özerkliğinin güçlendirilmesi, yetkilendirme ve yükümlülük getirme şeklindeki görevlerinin açıkça kanunla düzenlenmesi, ihalelerde uygulanacak usul ve esasların yasa düzeyinde yeniden düzenlenmesi, uluslararası çevre hukuku ilkelerine daha uygun bir çalışma modeli getirilerek, depozito kapsamındaki ürünlerin genişletilmesi ve tüketiciler açısından şeffaflığın teminine ilişkin bir mevzuat dönüşümünde fayda olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Döngüsel Ekonomi, Sürdürülebilirlik, Depozito Yönetimi, Türkiye Çevre Ajansı, Kamu Tüzel Kişiliği Ölçütleri, Kamu Hizmeti, Çevrenin Korunması

LEGAL STRUCTURE OF TURKISH ENVIRONMENTAL AGENCY AND ITS ROLE IN PROTECTING THE ENVIRONMENT

Öz

One of the most effective ways to cope with environmental issues, including global warming, without economic contraction is to establish a sustainable economic model. In this context, it is essential for used resources to be reintegrated into the production process rather than relying on new resource consumption, and deposit systems are of great importance in achieving this goal. In recent years, significant steps have been taken in our country to transition to a sustainable and cyclical economic model. The Turkish Environmental Agency plays a crucial role as the implementer of the deposit management system within this framework. In this study, it is concluded that the Agency, which performs public service and has a public legal entity from the evaluation of its public power privileges, even though it is not explicitly stated in its founding law, should undergo some structural and functional changes. Specifically, strengthening the Agency's autonomy in relation to the ministry in terms of budgetary independence and regulatory powers, clearly regulating its tasks in terms of authorization and obligations through law, restructuring the procedures and principles to be applied in tenders at the legislative level, and bringing about a legislative transformation regarding the expansion of products under the deposit system and ensuring transparency for consumers in terms of deposit coverage are seen as beneficial conclusions, in line with the principles of international environmental law.

Anahtar Kelimeler

Circular Economy, Sustainability, Deposit Management, Turkish Environment Agency, Public Legal Entity Criteria, Public Service, Environmental Protection.

Kaynakça

• Akbulut Emre, Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• Akyılmaz Bahtiyar, Sezginer Murat, Kaya Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara, 2020.
• Alıca Süheyla Suzan, Kent Çevre Hukuk, Seçkin Yayınları, Ankara, 2011.
• Atay Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Yayınları, Ankara, 2023.
• Azrak Ülkü, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği”, Anayasa Yargısı, 1, 1984, s. 151 – 168.
• Bülbül Erdoğan, Kamu İştirakleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2004.
• Çal Sedat, Türk İdare Hukukunda Ruhsat, Seçkin Yayınları, 2. Bası, Ankara, 2012.
• Çağlayan Ramazan, İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, 3. Bası, Asil Yayınları, Ankara, 2004.
• Çağlayan Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Dalkılıç Elvin Evrim, “İdarenin Denetim Yetkisinin Özel Kişilere Devrine Anayasa Mahkemesi’nin Yaklaşımı”, Ankara Barosu Dergisi, 2013-2, 2013, s. 105 – 123.
• Duran Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
• Ecer Kübra, Güner Oğuz, Çetin Murat, “Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye Ekonomisinin Uyum Politikaları”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 9(2), s. 125 – 144.
• Gökalp Süheyla Suzan, “Çevre Sorunları, Devletin Pozitif Yükümlülüğü ve İdarenin Sorumluluğu”, Memleket Siyaset Yönetim, 17(38), s. 267 – 300.
• Gözler Kemal, İdare Hukuku, C I, Ekin Yayınları, Bursa, 2019.
• Gözler Kemal, “Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı Neye Yarar?”, Prof. Dr. Metin Günday’a Armağan, (Ed. Burak Öztürk et al.), Ankara Atılım Üniversitesi Yayınları, 2020, C.I, s. s. 477 – 500. (Gözler, Kamu Tüzel Kişiliği)
• Gözler Kemal, Kaplan Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa, 2021.
• Güleç Solak Sevcan, Pekküçükşen Şerife, “Türkiye’de Kentsel Katı Atık Yönetimi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), Bişkek, 2018, s. 653 – 683.
• Güneş Ahmet, Çevre Hukuku, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2015. (Güneş, Çevre Hukuku)
• Güneş Turan, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1965.
• Kaboğlu İbrahim, Çevre Hakkı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• Kağıtçıoğlu Mutlu, “Kamu Tüzel Kişiliği Kurma İhtiyacını Sorgulamak: Sigortacılık Ve Özel Emekllik Düzenleme Ve Denetleme Kurumu Üzerinden Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(2), 2021, s. 873 – 904.
• Kahl Wolfgang, “İklimin Korunması ve Temel Haklar (Klimaschutz und Grundrechte)”, Çev. Zeynep N. Aydınoğlu Yalçın, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(2), 2023, s. 1103 – 1129.
• Kaplan Gürsel, İdari Yargılama Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2020.
• Karahanoğulları Onur, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• Kılıç Selim, “Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışının Ekonomik Boyutuna Ekolojik Bir Yaklaşım”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47, (Ekim 2012), s. 201 – 226.
• Okay Tekinsoy Özge, İdare Hukukunda Kamu Düzeni Kavramı, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2011.
• Onar Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. I, İsmail AKGÜN Matbaası, İstanbul, 1966.
• Önder Hüseyin, “Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Kavram: Döngüsel Ekonomi”, Dumlupınar Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bilimler Dergı̇sı̇, 57, 2018, s. 196 – 204.
• Özay İl Han, “Futbolda “Özelleştirme”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 11 (1-3), 1990, İstanbul, s. 31- 37.
• Özdek E. Yasemin, İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı, TODAİE Yayınları, Ankara, 1993.
• Öztürk Burak, Fransız ve Türk Hukukunda İdarenin Düzenleme Yetkisi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• Palabıyık Hamit, “Çevre Sorunu Olarak Kentsel Katı Atıklar (Çöpler) ve Entegre Katı Atık Yönetimi”, Türk İdare Dergisi, Yıl 70, Sayı: 420, Ankara, 1998, s. 45 – 64. (Palabıyık, Kentsel Katı Atıklar (Çöpler))
• Palabıyık Hamit, “Kentsel Katı Atıkların Yönetimi: Geri Kazanım ve Sürdürülebilirlik Konusunda Perspektifler”, Türk İdare Dergisi, 71(422), Ankara, 1999, s. 67 – 91. (Palabıyık, Geri Kazanım ve Sürdürülebilirlik)
• Sancakdar Oğuz, Önüt Lale Burcu, Us Doğan Eser, Kasapoğlu Turhan Mine, Serkan Seyhan, İdare Hukuku, Seçkin Yayınları, 10. Bası, 2021.
• Sapmaz Veral Evren, Yı̇ğı̇tbaşıoğlu Hakan, “Avrupa Birliği Atık Politikasında Atık Yönetiminden Kaynak Yönetimi Yaklaşımına Geçiş Yönelimleri ve Döngüsel Ekonomi Modeli”, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 6(1), Ankara, 2018, s. 1 - 19.
• Semiz Yasemin, “Anayasa Mahkemesi’nin Çevre Hakkı Perspektifi”, Hacettepe HFD, 4(2) 2014, s. 9-46.
• Sever D. Çiğdem, Bir Kamu Kurumu Olarak Vakıf Üniversiteleri ve Bu Üniversitelerde Çalışan Akademisyenlerin Hukuki Statüsü, Legal Hukuk Dergisi, 14(158), 2016, s. 1175 - 1226.
• Sever D. Çiğdem, Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdare Hukukunda Kanuna Dayanma İlkesi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2021. (Sever, Kanuna Dayanma İlkesi)
• Türkoğlu Üstün Kamile, “Yeni Bir Dönemin Başlangıcı: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türk Çevre Hukuku ve Politikalarına Etkileri”, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), 16(36), Aralık 2021, s. 329 – 366.
• Ulusoy Ali D., Türk İdare Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Yılmaz Turgut Nükhet, Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 2012.
• Yokuş Sevük Handan, Çevre Hukuku, 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.