“Play” as a Basic Human Good: Can Play Be a Guide to Just Law?

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 437 - 471, 30.04.2025

Pirali Çağrı Şensoy

https://doi.org/10.59909/khm.05.01.016

Öz

Justice is the problem of how goods are to be distributed. This problem can be divided into two sub-questions: the “form of distribution” and the “content of the goods.” Although Rawls’s “principles of justice” serve as a helpful guide for a just form of distribution, his thoughts on the content of the goods are open to criticism. Finnis, a critic of Rawls, has brought the discussion of goods into the philosophical context. According to Finnis, there are seven basic human goods, one of which is play. Play is an experience every human has. Although it may initially seem unserious and childish, play has a profound background in philosophical literatu-re. Huizinga defined man as Homo Ludens and claimed that the fundamental human activity that has created culture and civilization since the earliest humans is play. Many philosophers have dealt with the theme of play, and some have explained the world as a play. The conception of "play as a world symbol" reaches its peak in Fink. Finnis’s concept of play is based on all this extensive literature. According to Finnis, law is the authority that answers the question of how the common good is to be realized. The reason for realizing the common good lies in the fact that the world is a friendly play with God. By valuing the common good valued by God, we too can succeed in the play. Humans realize the common good by playing and including others in the play. These theoretical discussions can be concretized in the game of chess. Chess is both a game and a symbol of the world. Inspired by the egalitarian and inclusive nature of chess, ways can be sought for everyone, without excluding disadvantaged individuals, to realize and express themselves through play, thereby playing can be a guide to just law.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Law , Play , Justice , John Finnis , Chess

Etik Beyan

I declare that all processes of the study are in accordance with research and publication ethics, and that I comply with ethical rules and scientific citation principles. In this study, artificial intelligence tools such as DeepL, ChatGPT, Google Translation and NotebookLM were used in translation, literature review and text editing processes in accordance with research and publication ethics.

Teşekkür

I would like to thank Mr. Mehmet Nebi BOSTANCI, who contributed to the study with his valuable ideas in the process of the emergence of this study. Mehmet Nebi BOSTANCI and Mr. Özgür ÖZTÜRK, to my dear wife Dr. Rubeysa ŞENGÜN ŞENSOY, who helped me to eliminate my spelling mistakes by reading the study from beginning to end several times, to Mr. I would like to thank Assoc. Prof. Dr. Sercan GÜRLER, Berkant PARLAK and Ömer Faruk KALAYCI for their contributions.

TEMEL BİR İNSANÎ İYİ OLARAK “OYUN”: OYNAMAK ADİL HUKUKA REHBER OLABİLİR Mİ?

Öz

Adalet iyilerin nasıl dağıtılacağı sorunudur. Bu sorun iki alt soruya ayrılabilir: “Dağıtımın biçimi” ve “iyilerin içeriği”. Rawls’un “adalet ilkeleri” adil bir dağıtım biçimi için yararlı bir yol gösterici olsa da iyilerin içeriğine yönelik düşünceleri eleştiriye açıktır. Bir Rawls eleştirmeni olan Finnis iyiler tartışmasını felsefî bağlama taşımıştır. Finnis’e göre yedi temel insanî iyi vardır, bunlardan birisi de oyundur. Oyun her insan tarafından tecrübe edilebilir. İlk bakışta gayriciddi ve çocuksu bulunsa da oyun felsefe literatüründe derin bir arka plana sahiptir. Huizinga insanı Homo Ludens olarak tanımlamış, ilk insanlardan beri kültürü ve medeniyeti oluşturan temel insanî faaliyetin oyun olduğunu iddia etmiştir. Pek çok filozof oyun temasını ele almış, bazıları dünyayı bir oyun olarak açıklanmıştır. Oyunun dünya sembolü olarak ele alınışı Fink’te zirveye ulaşmıştır. Finnis’te oyun kavramı tüm bu kapsamlı literatüre yaslanmaktadır. Finnis’e göre hukuk ortak iyinin nasıl gerçekleştirileceği sorusuna cevap veren otoritedir. Ortak iyinin gerçekleştirilmesinin nedeni, dünyanın Tanrı ile dostça oynanan bir oyun olmasında yatmaktadır. Tanrı’nın değer verdiği ortak iyiye değer vererek bizler de oyunda başarılı olabiliriz. İnsan oynayarak ve başkalarını da oyuna dahil ederek ortak iyiyi gerçekleştirir. Bu teorik tartışmalar satranç oyununda somutlaştırılabilir. Satranç bir oyun ve bir dünya sembolüdür. Satrancın eşitlikçi ve kapsayıcı doğasından ilham alınarak dezavantajlı kişileri de dışarıda bırakmadan herkesin oyun oynayarak kendini gerçekleştirmesinin ve kendisini açmasının yolları aranabilir, böylece oynamak adil hukuka rehber olabilir.

Anahtar Kelimeler

Hukuk Felsefesi , Oyun , Adalet , John Finnis , Satranç

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim. Bu çalışmada çeviri, literatür taraması ve metin tashihi gibi süreçlerde DeepL, ChatGPT, Google Translation ve NotebookLM gibi yapay zekâ araçlarından araştırma ve yayın etiğine uygun olarak faydalanılmıştır.

Teşekkür

Bu çalışmanın ortaya çıkış sürecinde değerleri fikirleriyle çalışmaya katkı sağlayan Sn. Mehmet Nebi BOSTANCI'ya ve Sn. Özgür ÖZTÜRK’e, çalışmayı birkaç defa baştan sona okuyarak yazım hatalarımı gidermeme yardımcı olan sevgili eşim Dr. Rubeysa ŞENGÜN ŞENSOY'a, metin içerisinde de gösterilen yerlerde çalışmama katkı sağlayan Sn. Doç. Dr. Sercan GÜRLER’e, Berkant PARLAK’a ve Ömer Faruk KALAYCI’ya katkıları için teşekkürlerimi arz ederim.

Kaynakça

• Aktaş, Sururi. “Modern Doğal Hukuk Bağlamında John Finnis’in Hukuk Teorisi”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. VIII/1-2 (2004): s. 3-22.
• Aral, Vecdi. “Hukuk Felsefesinde Değer Rölativizmine Karşı Değer Objektivizmi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 40/1-4 (1974): s.521-52.
• Aral, Vecdi. “Hukuku Bilim Yapan Nedir?” içinde Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi (HFSA) 6. Kitap, ed. Hayrettin Ökçesiz, İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 2003: s. 17-22.
• Aral, Vecdi. Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Arıkan, Engin. Doğal Hukukta Geleneğe Dönüş. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 2024.
• Arıkan, Engin. Sert Pozitivizm. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Aydoğdu, Burçin. “Aristotelesçi Eşitlik Kavramı ve Arkaplanı”. Hukuk Kuramı 8, 1 (2023): 31-65.
• Borges, Jorge Luis. “Babil Piyangosu”. İçinde Ficciones: Hayaller ve Hikâyeler, çeviren Tomris Uyar, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017, s. 87-94.
• Cambridge Dictionary. “goods”. Dictionary. Cambridge Dictionary, Erişim 31 Ocak 2025. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/goods.
• Celano, Anthony J. “Play and the Theory of Basic Human Goods”. American Philosophical Quarterly 28, 2 (1991): 137-46.
• Crisp, Roger, ed. The Oxford Handbook of the History of Ethics. Oxford: Oxford University Press, 2013.
• Demir, Nazlı Hilal. “Yedi Temel İyi ve Kötünün Birlikteliği: John Finnis”. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/2 (2020): s. 303-347.
• Dinç, Uğur. “Michael S. Moore’un Metafizik Realizm Temelli Doğal Hukukçu Yorum Kuramı”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Dursun, Yücel. Oyunun Ontolojisi. Ankara: Doğu Batı, 2019.
• Fine, Gary Alan. “Sticky Cultures: Memory Publics and Communal Pasts in Competitive Chess”. Cultural Sociology 7/4 (2013): p. 395-414.
• Fink, Eugen. “Mutluluğun Vahası: Oyunun Ontolojisi Üzerine Düşünceler (1957)”. içinde Bir Dünya Sembolü Olarak: Oyun, çev. Necati Aça, Ankara: Dost Kitabevi, 2015: s. 9-30.
• Fink, Eugen. Bir Dünya Sembolü Olarak: Oyun. çev. Necati Aça. Ankara: Dost Kitabevi, 2015.
• Finnis, John. Natural Law and Natural Rights. New York: Oxford University Press, 2011.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. Çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail H. Yavuzcan. Cilt 1. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Gibson, Arthur. The Silence of God: Creative Response to the Films of Ingmar Bergman. New York: Harper & Row, 1969.
• Golombek, Harry. A History of Chess. London: Routledge and Kegan Paul Press, 1976.
• Gözel, Ayşegül. “Orhon Yazıtlarında Edgü Kelimesinin Farklı Bir Kullanımı Üzerine”. Türkbilig, 46 (2023): s. 15-20.
• Günal, Hüseyin. “Normatif Hukuki Pozitivizm ya da Hukuki Pozitivizmin Kıymeti”. Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28 (2023): s. 3-47.
• Gürler, Sercan. “Oyun ve Hukuk (Huizinga’da Oyun ve Kültürel Görünümleri)”. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6/2 (2016): s. 51-81.
• Gürler, Sercan. Ahlâk ve Adalet: Çağdaş Ahlâk Felsefesi ve Sorunu. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2007.
• Heidegger, Martin. Sanat Eserinin Kökeni. çev. Fatih Tepebaşılı. Ankara: De Ki Basım Yayım, 2011.
• Huizinga, Johan. Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. çev. Orhan Düz. İstanbul: Alfa, 2023.
• Işıktaç, Yasemin. “Bir Hukuk Tanımı Vermenin Zorunluluğu”. Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Prof. Dr. Vecdi Aral’a Armağan Özel Sayısı (2001): s. 127-32.
• Işıktaç, Yasemin. “Yeni Kantçı İstanbul Okulu”. İçinde I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, ed Fethi Gedikli. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2014: s. 517-539.
• Işıktaç, Yasemin. Hukuk Felsefesi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2019.
• Karakuş, Rahmi, ve Şerefraz Akyaman. “Oynamak Ciddi Bir İştir: Gadamer Açısından Oyun ve Video Oyunları”. Beytulhikme 10/1 (2020): s. 79-104.
• Kasparov, Garri, ve Mig Greengard. How Life Imitates Chess. London: Arrow Books, 2008.
• Kymlicka, Will. Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş. Çeviren Ebru Kılıç.İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2022.
• Lee, Patrick. “The New Natural Law Theory”. İçinde Natural Law Ethics, ed. Tom Angier. Cambridge: Cambridge University Press, 2019: 73-91.
• Maccormick, Neil. “Doğal Hukuku Yeniden Ziyaret (Kitap Değerlendirmesi: John Finnis, Doğal Hukuk ve Doğal Haklar)”. Çeviren Şule Şahin Ceylan. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 64/3 (2015): s. 915-930.
• Metin, Sevtap. “Yeniden Doğal Hukuk Modellemesi: John Finnis”. İstanbul Hukuk Mecmuası 62/1-2 (2004): s. 165-207.
• Murphy, Mark C. Natural Law in Jurisprudence and Politics. New York: Cambridge University Press, 2006.
• Murphy, Mark C. “The Natural Law Tradition in Ethics”. İçinde The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta, Summer 2019. Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2019. https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/natural-law-ethics/.
• Murphy, Mark C. Natural Law and Practical Rationality. 1Cambridge Studies in Philosophy and Law. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Murray, John J. “The Role of Religion As a Basic Human Good in the Moral Theory of Germain Grisez”. Doctoral Thesis, Pontifical University St. Patricks’s Collage, 2009.
• Nietzsche, Friedrich. Tragedyanın Doğuşu. Çeviren Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Özten, Buket. “Aristoteles’i Yeniden Düşünmek: Aristoteles’in Hukuk Anlayışı”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
• Platon. Yasalar. Çeviren Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Puddephatt, Antony, ve Gary Alan Fine. “Chess as Art, Science, and Sport”. Içinde A Companion to Sport, editör David L. Andrews ve Ben Carrington, 390-404. Wiley, 2013.
• Qualia Computing. “Bobby Fischer (1972 World Chess Champion) On Why Chess is a Lousy Game and How to Save It | Qualia Computing”. Erişim 31 Ocak 2025. https://qualiacomputing.com/2022/07/25/bobby-fischer-1972-world-chess-champion-on-why-chess-is-a-lousy-game-and-how-to-save-it/.
• Rawls, John. A Theory of Justice. Rev. ed. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard Univ. Press, 1999.
• Sağlam, Ali. “Modern Yargılama Süreçleri Bakımından Hukuk ve Oyun İlişkisine Bir Bakış”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 32/4 (2024): s. 2895-2910.
• Say, Saime. “Eugen Fink’in Oyun Kavramı”. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Schiller, Friedrich. Über die ästhetische Erziehung des Menschen in einer Reihe von Briefen. Stuttgart: Reclam, 1983.
• Şahin, Yunus. “Oğuz Atay’ın Eserlerinde Oyunun Varoluşsal İşlevi”. Dede Korkut: Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 6/14 (2017): s. 154-167.
• Tokmak, Ase. “John Finnis’in Temel İyiler Kavramı”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Tollefsen, Christopher. “The Good of Play in John Finnis’s «Natural Law and Natural Rights»”. Persona y Derecho 83/1 (2020): p. 571-590.
• Tollefsen, Christopher O. “New Natural Law Theory | Natural Law, Natural Rights, and American Constitutionalism”. Erişim 05 Nisan 2025. https://www.nlnrac.org/contemporary/new-natural-law-theory.html.
• Topakkaya, Arslan. “Zaman Kavramı Bağlamında Platon-Aristoteles Karşılaştırması”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2012): 219-232.
• Tüccar, Nursel. “John Finnis’in Doğal Yasa Anlayışı”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Uslu, Cennet. “İnsan Haklarının Felsefi Temelleri: Doğal Hukuk ve Doğal Haklar”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Weber, Max. Sosyoloji Yazıları. çev. Taha Parla. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Yükselbaba, Ülker. Liberal Dağıtıcı Adalet Tartışmaları. Ankara: On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Zweig, Stefan. Satranç. çev. Ayça Sabuncuoğlu. İstanbul: Can Yayınları, 2012.