Tanzimat Dönemi 1831-1876 Osmanlı Basını ve Vakayii Mısriyye

Yıl 2019, Sayı: 3, 46 - 56, 31.12.2019

Salim Alan

Öz

İlk baskı makinesinin Gutenberg tarafından 1440 yılında çıkarıldığı bilinmektedir. Osmanlı Devleti’nde ise ilk basımevleri 15.yüzyılın sonlarına doğru yabancılar eliyle kurulmuştur. Türkçe baskı yapılan ilk matbaa ise İbrahim Müteferrika’nın girişimleriyle 1727 yılında kurulmuş ve işletilmiştir. Matbaanın yaygınlaşmasıyla birlikte gazeteler ortaya çıkmış, Osmanlı Devleti’nde ilk gazeteler matbaada olduğu gibi yabancılar tarafından çıkarılmıştır. İstanbul’daki Fransız Elçiliği 1795’te Bulletin Des Nouvelles Haber Bülteni , 1796’da Gazete Française de Constantinople İstanbul Fransız Gazetesi ve 1797’de Mercure Oriental Doğu Merkür’ü gazetelerini Fransız kolonisi ve Fransızca bilenlere dağıtılması amacıyla yayınlamıştır. Osmanlı Devleti’nin ilk resmi gazetesi 1831 yılında yayınlanan Takvim-i Vakayi olsa da, 1828 yılında Osmanlı topraklarında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın girişimleriyle çıkarılan Vakayii Mısriyye gazetesi TürkçeArapça yayınlanan ilk gazete olarak bilinmektedir. Bu gazetelerin ardından 1840 yılında Ceride-i Havadis, 1860 yılında ise Tercüman-ı Ahval gazeteleri çıkarılmıştır. Resmi gazete olan Takvim-i Vakayi kamuoyu oluşturmayı ve kamuoyunu bilgilendirmeyi, Ceride-i Havadis ise halkı eğitmeyi amaçlamıştır. Tercüman-ı Ahval gazetesi ise özel sermaye ile çıkarılan ilk gazete olma özelliğini taşımaktadır. Zamanla basım teknolojilerinin gelişip yaygınlaşmasıyla birlikte Osmanlı topraklarında çeşitli gazeteler çıkarılmaya başlanmıştır. Osmanlı basın hayatını Tanzimat Dönemi , 1. Meşrutiyet Dönemi ve 2. Meşrutiyet Dönemi olacak şekilde üçe ayırmak mümkündür. Osmanlı Devleti’nde çıkarılan ilk gazetelerin anlatıldığı bu çalışma betimleyici tarihsel analiz yöntemi ile hazırlanmıştır. Konuyla ilgili literatür taraması yapılarak, çalışmada Osmanlı basınının Tanzimat Dönemindeki durumu ve ilk Türkçe gazete olarak bilinen Vakayii Mısriyye gazetesi hakkında genel bir bilgi verilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Basın Tarihi, Osmanlı Basını, Tanzimat Dönemi Basın, Osmanlı’da İlk Gazeteler, Vakayii Mısriyye

Tanzimat Period Ottoman Press and Vakayii Mısriyye

Öz

The first printing machine was established by Gutenberg in 1440. In the Ottoman Empire, the first printing presses were founded by foreigners towards the end of the 15th century. The first Turkish printing press was established in 1727 by Ibrahim Müteferrika. With the development of the printing press, newspapers appeared and the first newspapers in the Ottoman Empire were published by foreigners. The French Embassy in Istanbul published the Bulletin Des Nouvelles in 1795, Gazette Française de Constantinople in 1796 and Mercure Oriental in 1797 for the purpose of distributing them to Frenchs and Franch speakers. Although the first official newspaper of the Ottoman Empire was Takvim-i Vakayi,Vakayii Mısriyye was published in Egypt in 1828 with the initiatives of Kavalalı Mehmet Ali Pasha, is known as the first newspaper published in Turkish and Arabic. Following these newspapers, Ceride-i Havadis and Tercüman-ı Ahval newspapers were published. With the development and diffusion of printery technologies, various newspapers began to be published in Ottoman lands. This study, which describes the first newspapers published in the Ottoman Empire, was prepared by descriptive historical analysis. A literature review was conducted on the subject and a general information was given about the status of the Ottoman Press in the Tanzimat period and about Vakayii Mısriyye newspaper, known as the first Turkish newspaper

Anahtar Kelimeler

History of Press, Ottoman Press, First Newspapers in Ottoman, Vakayii Misriyye

Kaynakça

• Akbulut, Uğur (2013). “Osmanlı Basın Tarihine Bir Katkı: Gazetelerin Yayınlanma Amaçları Üzerine”, Turkish Studies, 8(5), s.31-57
• Ceylan, Ayhan (2006). “Tanzimat Dönemi Osmanlı Basım ve Yayımında Hukuki Düzen”, Türk Hukuk Araştırmaları Dergisi, (1), s. 139-155
• Demir, Kenan (2014). “Osmanlı’da Basının Doğuşu ve Gazeteler”, IğdırÜniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (5), s.57-88
• Demirci, Gülyaşar. “Mısır Edebiyatında Kısa Hikâye” (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, 2014.
• Girgin, Atilla (2009). “Türkiye’de Yerel Basın”, İstanbul: Der Yayınları Güz, Nurettin (2000). “Osmanlı Basını”, Selçuk İletişim Dergisi, 1(3), s.40-57
• Hourani, Albert (2013). “Arap Halkları Tarihi”, (Çev.: Yavuz Alogan), İstanbul: İletişim Yayınları
• Kabacalı, Alpay (2000). “Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Basın ve Yayın”, İstanbul: Literatür Yayıncılık
• Koloğlu, Orhan (2010). “Osmanlı Dönemi Basınının İçeriği”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Koloğlu, Orhan (2013). “Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi”, İstanbul: Pozitif Yayınları
• Koloğlu, Orhan (2014). “İlk Gazete İlk Polemik”, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Köksal, Ahmet. “2. Abdülhamid Döneminde Gazetecilik Mesleğine Dair Muhtelif Görüşler”, Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu 2.Cilt, 19-21 Ekim 2016, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, s.815-850
• Ölker, Perihan (2013). “Ceride-i Havadis ve Hakayıkul Vekayi Gazetelerinde Türk Dili İle İlgili İki Yazı”, Turkish Studies, 8(9), s.2021-2033
• Özkaya Duman, Olcay (2013). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ulusal’dan Yerel’e Basın ve Yayıncılık Faaliyetlerinin Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 8(12), s.1031-1041
• Tezcan, Asuman (2005). “Âli Kararname ve Basın”, Selçuk İletişim Dergisi, 3(4), s.166-172
• Topuz, Hıfzı (1973). “100 Soruda Türk Basın Tarihi”, İstanbul: Gerçek Yayınevi
• Topuz, Hıfzı (2018). “2.Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi”, İstanbul: Remzi Kitabevi
• Tosun Durmuş, Büşra (2017). “Matbaa Teknolojisinin Osmanlı Devletine Giriş Koşulları ve Tartışmalar”, Gümüşhane Dergisi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), s.950-968
• Ünal Özkorkut, Nevin (2002). “Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti’ndeki Görünümü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(3), s.65-84
• Yazıcı, Nesimi (1986). “Basın Tarihimizin Bibliyografyası Meselesi.” Osmanlı Araştırmaları, 5(05), s.195-208
• Yazıcı, Nesimi, “Tanzimat Dönemi Basını Konusunda Bir Değerlendirme”, Tanzimat‟ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, 31 Ekim-3 Kasım 1989, TTK, Ankara 1994, s. 55-84.
• Yazıcı, Nesimi (1991). “Vakayi-i Mısriye Üzerine Birkaç Söz”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Dergisi, (2), s.267-278