Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Türk Romanında Basın Algısı

Yıl 2020, Sayı: 5, 102 - 123, 24.12.2020

Ali Çakır

Öz

Bu çalışma Tanzimat’ın ilanından Meşrutiyet’in tekrar ilan edildiği zaman aralığında yayınlanan romanlarda basın algısını ortaya koymayı hedeflemektedir. On sekiz farklı yazarın toplam yirmi yedi romanı incelenmiştir. Yazarların ve romanların kısa tanıtımları yapılmıştır. Yayınlandıkları dönemle ilgili kısa bilgiler verilmiştir. İlki gazetecilik mesleği ve idarehaneleri olan üç başlık altında değerlendirme yapılmıştır. Bu başlıkta gazete yazarların kazandığı ücret, yazı yazdıkları fiziki mekânlar vb. bilgiler ele alınmıştır. İkinci başlıkta gazetelerin içerikleri ve eleştiriler ele alınmıştır. Özellikle II. Abdülhamit yönetimine karşı alınan tavır ve bu iktidarın basına bakış açısı üzerinde durulmuştur. Son başlıkta ise gazete okuma alışkanlıklarına değinilmiş, moderniteyle ilişkisi üzerinde durulmuştur. Gazete satılan yerler ve gazete satıcılarıyla ilgili anlatılara da bu başlık altında yer verilmiştir. Roman bir kurguya dayanmakla birlikte anılan dönemin edebi akımları gerçek hayatın eserlerde yer almasına imkân sağlamaktadır. İletişim araçlarının 19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nde bir yerinin olduğu görülmektedir. Özellikle dönemin en etkili iletişim araçlarından gazete, toplumun bir kesiminin hayatının bir parçası olmuştur. Bu minvalde, yapılan değerlendirmeler edebiyat, tarih ve iletişim araştırmaları yapanlar için kıymetli bilgiler içermektedir

Anahtar Kelimeler

Gazete, Gazetecilik, Roman, Tarih, Edebiyat, İletişim

From Tanzimat to Constitutionalism II Press Perception in Turkish Novel

Öz

This study aims to reveal the perception of the press in the novels that are published during the times of the declaration of the ‘Tanzimat’ to the period when the Constitutional Monarchy was reannounced. In this study, twenty-seven novels written by eighteen different authors are analyzed and brief introduction about the authors and novels are also included. Secondly, brief information is also given about the period when these novels were published. The evaluation has been made under three main subjects, of which the first is about the journalism profession and the administrative offices. The first title is assumed to have a discussion about the the wages earned by the newspaper writers, the physical places where they are written and other kinds of information that are needed to explain the conditions. In the second title, the contents and criticisms of the newspapers are discussed. Especially the attitude taken against the II. Abdülhamit administration has been emphasized by also criticizing the point of view of the government to the press. In the last title of this study, newspaper reading habits are tried to be emphasized according to the conditions of modernity during that period of time. Narratives about places where newspapers are sold and newspaper vendors are also discussed in this title, too. Although novels are based on fiction, the literary movements of the mentioned period allow real life to take place in these kinds of works. It is obvious that media has an important role in the 19th century of the Ottoman Empire. Especially newspapers, which are one of the most effective media organs of that period, has been a part of life of society for some people. In this respect, the evaluations contain valuable information for those who do research on literature, history and communication

Anahtar Kelimeler

Newspaper, Journalism, Novel, History, Literature, Communication

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edip, (2007). Sinekli Bakkal, İstanbul: Can Yayınları.
• Ahmet Mithat Efendi, (2011). Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Çev. Bedia Ermat, İstanbul: Sel Yayınları.
• Ahmet Mithat Efendi, (2016). Felâtun Bey ve Râkım Efendi, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ahmet Mithat Efendi, (2009). Jön Türk, İstanbul: Turna Yayınları.
• Ahmet Mithat Efendi, (1977). Müşâhedât, Ankara: Bilge Yayınevi.
• Alan, Selami, (2016). “Bekir Fahri (İdiz)’in “Jönler” Romanında Oryantalizm İzleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (4), s. 1823-1840.
• Alver, Köksal, (2003). “Üç İstanbul Romanı Üzerine Sosyolojik Okuma”, İlmi Araştırmalar Dergisi, 15, s. 19-26.
• Argunşah, Hülya, (2006). “Tanzimattan II. Meşrutiyet’e Türk Romanı”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4 (8), s. 23-100.
• Aytaç, Gürsel, (2009). Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Say Yayınları.
• Baş, Selma, (2010). “Batıya Hayran Bir Neslin Romanı: Servet-i Fünun Romanı”, Turkish Studies, 5 (2), s. 313-362.
• Bekir Fahri, (1985). Jönler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, Niyazi, (2013). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz. Ahmet Kuyaş, İstanbul: YKY Yayınları.
• Birinci, Necat, (1989). “A’mâk-ı Hayal”, TDV Ansiklopedisi, 2, s. 555.
• Bitik, Başak, (2009). “19. Yüzyıl Osmanlı-Türk Romanlarında Okur Profili”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Börekçi Oğuzhan, Ülkü Ayşe. “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Şıpsevdi” Romanında Ahlak Anlatısı”, Turkish Studies, 12 (35), s. 349-365.
• Dino, Güzin, (1998). Türk Romanının Doğuşu, İstanbul: Cem Yayınları.
• Fatma Aliye, (2018). Refet, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Fethi Naci, (1990). 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme, İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Göçgün, Önder, (1996). “Hüseyin Rahmi Gürpınar”, TDV Ansiklopedisi, 14, 1996, s. 324-326.
• Gürbüz, Muammer, (2001). “Fatma Âliye ve Refet Romanı”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, s. 107-114.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi, (2018). Şıpsevdi, İstanbul: Özgür Yayınları.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi, (1327), Şıpsevdi, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, (1987). Bir Sürgün, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kefeli, Emel, (2005). “Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Ev ve Değişen Anlam Yükü Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar”, İlmi Araştırmalar, 19, s. 53-58.
• Kerman, Zeynep, (2009). “Samipaşazade Sezai”, TDV Ansiklopedisi, 36, s. 77.
• Kudret, Cevdet, (1977). Edebiyatımızda Hikâye ve Roman I ,(Tanzimattan Meşrutiyete Kadar), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Kuntay, Mithat Cemal, (1987). Üç İstanbul, İstanbul: Sander Yayınları.
• Levend, Agâh Sırrı, (2015). Türk Edebiyat Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Mehmet Rauf, (2017). Eylül, İstanbul: Antik Yayınları.
• Mizancı Murat, (2019). Turfanda mı Yoksa Turfa mı?, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Moran, Berna, (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nabizade Nazım, (2012). Zehra, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Özbalcı, Mustafa, (1994). “Mehmet Rauf ve Eylül Romanı Üzerine”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, s. 171-201.
• Özön, Mustafa Nihat, (1995). Türkçede Roman, Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul