Sosyal Medya ve Post-Truth İlişkisi: Covid-19 Aşı Haberleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 7, 48 - 63, 16.12.2021

Serhat Madsar

Öz

Hakikatin önemsizleşmesi dönemi rasyonel süreçlerden bağımsız olarak bireylerin duygu ve düşünceleri bağlamında ürettikleri gerçeklik inşası olarak değerlendirilmektedir. Bu dönem ise yeni medya ortamlarının yaygınlaşmasıyla ilişkilendirilmekte, yeni medyanın kullanıcı türevli içerik üretimi, denetimsiz yapısı, hızlı bir şekilde yayılıma imkân tanıması gibi özelliklerle ele alınmaktadır. Bu çalışmada teyit/doğrulama hizmeti veren teyit.org’da yer alan Covid-19 aşı haberlerine yönelik içerik analizi uygulanmış ve bu haberler hakikatin önemsizleşmesi bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre aşı çalışmalarına yönelik aşının çok hızlı bulunduğu, dolayısıyla virüsün insan yapımı olduğuna dair ve aşı ile insanlara mikroçip takılacağını öne süren komplo teorileri, aşı kaynaklı birçok ölümün yaşandığı ve aşının kısırlığa yol açtığına dair asılsız haberler sıklıkla yeni medya ortamları üzerinden dolaşıma sokulmuştur. Bu haberler geleneksel medya ortamlarında da yer alsa da yeni medya ortamları hakikatin önemsizleşmesinde çok daha işlevseldir. Haberler incelendiğinde haberlerin herhangi bir kaynağa sahip olmadığı, genellikle anonim hesaplar tarafından paylaşıldığı ve sosyal medya ortamlarında oldukça etkileşim alarak yayılıma girdiği görülmektedir. Dolayısıyla hakikatin önemsizleşmesinin önüne geçebilmek için genelde medya okur yazarlığı özelde ise sosyal medya okur yazarlığı geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Hakikat Sonrası, Hakikatin Önemsizleşmesi, Teyit.org, Sosyal Medya, Koronavirüs, Aşı Haberleri

Kaynakça

• Alpay, Y. (2020). Yalanın Siyaseti, İstanbul: Destek Yayınları, 11. Baskı.
• Baltacı, A. (2019). “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED) 5(2) s.368-388.
• Köse, H. (2020). “Dijimodern Çağda Hakikat, Sonrası ve Kamu Yararı”, Bülent Özçelik (Ed.) Hakikat Sonrası Siyaset, Felsefe, Medya Uluslararası İlişkiler (s.201-231). Ankara: Nika Yayınevi.
• İnal, A. (1996). “Haberi Okumak”. İstanbul: Temuçin Yayınları. 1. Baskı.
• Kavaklı, N. (2019). “Yalan Haberle Mücadele ve İnternet Teyit/Doğrulama Platformları”, Erciyes İletişim Dergisi 6(1), s.663-682.
• Kırık, A.M., Tanrıverdi Yılmaz, B. (2018). “Türkiye’de Sosyal Medya Okuryazarlığı’nın Gerekliliği Üzerine Bir Araştırma”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(79) s.118-142.
• Koçak Kurt, Ş., Tekeli, E.S. (2020). “Sahte ve Hızlı: Doğruluk Sonrası Çağda Covid-19 Haberlerinin Sosyal Ağlarda Dolaşımı”, Himmet Hülür, Cem Yaşın (Ed.) Yeni Medya, Toplum ve Siyasal İletişim (s.601-624). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Lyotard, J.F. (2014). Postmodern Durum, (İ. Birkan, Çev). Ankara: Bilgesu.
• Oxford Dictionaries. (2021). “Definition of post-truth adjective”... 02/04/2021 tarihinde https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/post-truth?q=post+truth adresinden alındı.
• Özdemir, M., Çokluk, N. (2020). “Post Hakikatin İlk Evresi Yankı Odaları: Yalan Haber mi Daha Hızlı Yayılıyor Coronavirüs mü?”, Bülent Özçelik (Ed.) Hakikat Sonrası Siyaset, Felsefe, Medya Uluslararası İlişkiler (s.233-261). Ankara: Nika Yayınevi.
• Özçelik, B. (2020). “Hakikat Sonrası ve Kamusal Alanda Din,” Bülent Özçelik (Ed.) Hakikat Sonrası Siyaset, Felsefe, Medya Uluslararası İlişkiler (s.185-198). Ankara: Nika Yayınevi.
• Özdemir, M. (2010). “Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11(1), s.323-343.
• Prego, V. (2017). “Informative Bubbles”, Uno (27).
• Şimşek, V. (2018). “Post-Truth ve Yeni Medya: Sosyal Medya Grupları Üzerinden Bir İnceleme”, Global Media Journal TR Edition, 8 (16).
• Tesich, S. (1992). “A Government of Lies.” The Nation. 12–14.
• Yegen, C. (2018). “Doğru Haber Alma Hakkı ve Sosyal Medya Dezenformasyonunu Doğruluk Payı ve Yalansavar ile Tartışmak.” Erciyes İletişim Dergisi 5(4). S. 101-121.
• We Are Social ve HootSuite (2020). Digital 2020: Global Digital Overview. https://www.slideshare.net/DataReportal/digital-2020-turkey-january-2020- v01?from_action=save