Dijital Gözetim Kavramının Literatürdeki Gelişimi: Bibliyometrik Bir İnceleme

Yıl 2023, Sayı: 11, 51 - 75, 27.12.2023

Aziz Coşkun

https://doi.org/10.56676/kiad.1358349

Öz

Gözetim, birey ya da gruplar hakkında bilgi sahibi olunması, etiketleme, yönetme ya da iktidar elde etme vb. amaçlarla yapılan pratiklerdir. Eskiden sosyal hayatın devamını sağlamak, tehlikelere karşı önlem almak, olumsuz durumların önüne geçmek için kullanılan gözetim pratikleri, yeni iletişim teknolojilerinin gelişimine bağlı olarak farklı şekillerde yapılabilmektedir. Akıllı telefonlar ve tabletlerin öne çıktığı dijital gözetim düzeninde, gözetlemenin mekâna bağımlılığı son bulmuştur. Dijital gözetimde, yer ve zaman fark etmeksizin bireysel yaşamlar takip edilmekte, en mahrem bilgiler internet vasıtasıyla çok kısa sürede dolaşıma girmektedir. Bu çalışmada amaç, dijital gözetim hakkında yapılan çalışmaların bibliyometrik analizini yaparak araştırmacıların dikkatini konuya çekmektir. Kavram hakkındaki araştırma verileri, Clarivate Analytics Web of Science veri tabanından elde edilmiştir. 1991-2023 yılları arasında yayınlanan; 323 makale, 40 bildiri, 28 kitap bölümü, 19 editoryal içerik, 18 derleme makale, 17 erken görünüm çalışma, 5 toplantı özeti, 2 kitap, 2 düzeltme yazısı, 2 mektup ve 1 kitap eleştirisi olmak üzere birbirinden farklı eserlere ulaşılmıştır. Ulaşılan eserlerin analizlerini yapmak için bibliyometrik haritalama programı olan WOSviewer programı kullanılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda; ortak yazar analizi, yazarların atıf analizi, ülkelerin atıf analizi, kurumların atıf analizi, anahtar sözcük analizi, metinlerin bibliyografik eşleşme analizi, yazarların bibliyografik eşleşme analizi ve yazarların ortak atıf analizi hakkında şekiller ve ağ haritaları oluşturularak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda ilgili literatürde 2014 yılı ve sonrasında önemli derecede artışın kaydedildiği görülmüştür. Araştırmanın sonuçları bu haliyle dijital gözetim literatürüne katkı sağlamanın ötesinde konu hakkında çalışma yapacak araştırmacılara yol gösterecektir.

Anahtar Kelimeler

Dijital gözetim, gizlilik, kişisel veri, WOSviewer, bibliyometrik analiz.

The Development of the Concept of Digital Surveillance in the Literature: A Bibliometric Review

Öz

Surveillance is the monitor of individuals or groups’ actions to label, manage and gain power. Surveillance practices, which were once used to ensure the continuity of social life, take precautions against dangers, and prevent negative situations, can be carried out in different ways depending on the development of new communication technologies. In the digital surveillance order, in which smartphones and tablets come to the fore, the spatial dependence of surveillance has come to an end. In digital surveillance, individuals’ lives are monitored regardless of time and place and the most intimate information is disseminated over the Internet quickly. This study aims to draw the researchers’ attention to the topic by conducting a bibliometric analysis of studies on digital surveillance. The literature search for this concept was conducted in the Clarivate Analytics Web of Science database. Between 1991 and 2023, 323 articles, 40 papers, 28 book chapters, 19 editorial articles, 18 review articles, 17 early view studies, five meeting abstracts, two books, two corrections, two letters, and one book review were reached. WOSviewer program was used. As a result of the findings, figures and network maps were created and interpreted about co-author analysis, citation analysis of authors, citation analysis of countries, citation analysis of institutions, keyword analysis, bibliographic match analysis of texts, bibliographic match analysis of authors and co-citation analysis of authors. As a result of the research, it was observed that there was a significant increase in the relevant literature in 2014 and after. The results of the research will not only contribute to the digital surveillance literature, but also guide the researchers who will work on the subject.

Anahtar Kelimeler

Digital surveillance, privacy, personal data, WOSviewer, bibliometric analysis.

Kaynakça

• Ak, H. (2013). Büyük birader ve gözetim devleti. M. Balcı (Ed.), Genç hukukçular hukuk okumaları 4 (s. 381-389) içinde. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Aloisi, A. ve De Stefano, V. (2022). Essential jobs, remote work and digital surveillance. Addressing the Covid19 pandemic panopticon. International Labour Review, 161(2), 289-314.
• Anamur, D. D. ve Topsakal, T. (2019). Herkesin herkesi gözetlediği toplum: Siberuzamda alttan gözetimin farklı inşası olarak siber zorbalık. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 4(2), 37-58.
• Ankaralıgil, N. (2022). Süperpanoptikon, sinoptikon, gözetim toplumu ve dikizleme kültürü bağlamında reality showlar: Hayatta kalma televizyon programları üzerine bir çalışma. Journal of Institute of economic Development and Social Researches, 8(31), 18-35.
• Arslan, E. (2022). Sosyal bilim araştırmalarında VOSviewer ile bibliyometrik haritalama ve örnek bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 33-56.
• Bauman, Z. ve Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Clarke, R. (2019). Risks inherent in the digital surveillance economy: A research agenda. Journal of Information Technology, 34(1), 59-80.
• Deleuze, G. (1992). Postscript on the societies of control. The MIT Press, (59), 3-7.
• Dirik, D., Eryılmaz, İ. ve Erhan. (2023). Post-Truth kavramı üzerine yapılan çalışmaların VOSviewer ile bibliyometrik analizi. Sosyal Mucit Academic Review, 4(2), 164-188.
• Dolgun, U. (2004). Gözetim toplumunun yükselişi: Enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(3), 55-74.
• Eraslan, R. U. (2019). Gözetim toplumu algısına sanatsal tepkiler. Ulakbilge, 7(43), 867-879.
• Eren, A. ve Eren, D. (2020). Pazarlama literatüründe elektronik ağızdan ağıza iletişimin bibliyometrik analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2515-2530.
• Ergur, A. (2016). Finans kapitalizminin içselleştirilmiş mantığı olarak gözetim. B. Çoban ve B. Ataman (Ed.), Gözetim toplumu (panoptikon) (s. 5-15) içinde. İstanbul: Ege Basım.
• Fernback, J. (2013). Sousveillance: Commusnities of resistance to the surveillance environment. Telematics and Informatics, (30), 11-21.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus, devlet ve şiddet (C. Atay, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Gürdal, E. ve Kanat, S. (2020). Hegemonya düzende gözetim toplumu. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 208-237.
• Güven, O. Ö. (2014). Gözetim tekniklerinin güç ilişkileri bağlamında dönüşümü ve toplumsal denetim. Atatürk İletişim Dergisi, (7), 79-112.
• Kalaman, S. (2019). Yeni medya ve dijital gözetim: Türkiye'deki sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 26(2), 575-594.
• Karakehya, H. ve Usluadam, A. K. (2009). Neden gözetl(en)iyoruz. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (3), 187-200.
• Kavut, S. (2023). Dijital dönüşüm çağında gözetimin elektronikleşmesi: Panoptikon’dan süperpanoptikon’a gözetim toplumu. Communicata, (25), 22-27.
• Kokkoris, M. D. ve Kamleitner, B. (2020). Would you sacrifice your privacy to protect public health? prosocial responsibility in a pandemic paves the way for digital surveillance. Frontıers in Psychology, (11), 1-8.
• Lyon, D. (2006). Günlük hayatı kontrol etmek gözetlenen: Gözetlenen toplum (G. Soykan, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Manokha, I. (2018). Surveillance, panopticism and self-discipline in the digital age. Surveillance ve Society, 16(2), 219-137.
• Marx, G. T. (1985). The surveillance society: The threat of 1984-style techniques. Futurist, 19, 21-26.
• Marx, G. T. (2002). What’s new about the “new surveillance”? classifying for change and continuity. Surveillance ve Society, 1(1), 9-29.
• Marx, G. T. (2015). Coming to terms: The kaleidoscope of privacy and surveillance. B. Roessler ve D. Mokrosinska (Ed.), Social dimensions of privacy: interdisciplinary perspectives (s. 32-49) içinde. Cambridge: Cambridge University Press.
• Mattelart, A. (2012). Gözetimin küreselleşmesi (güvensizleştirme düzeninin kökenleri) (O. Gayretli ve S. E. Karacan, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Maytin, L., Maytin, J., Agarwal, R., Krenitsky, A., Krenitsky, J. ve Epstein, R. S. (2021). Attitudes and perceptions toward covıd-19 digital surveillance: Survey of young adults in the united states. JMIR formative research, 5(1), 1-12.
• Mesarcík, M. (2020). Digital surveillance in the times of covıd-19: Lessons from slovakia. European Journal of Transformatıon Studıes, 8, 184-206.
• Michaelsen, M. (2017). Far away, so close: Transnational activism, digital surveillance and authoritarian control in Iran. Surveillance ve Society, 15(3-4), 465-470.
• Niedzviecki, H. (2009). Dikizleme günlüğü-kendimizi ve komşularımızı gözetlemeyi niçin bu kadar sevdik? (G. Gündüç, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Okmeydan, S. B. (2017). Postmodern kültürde gözetim toplumunun dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘sinoptikon’ ve ‘omniptikon’a. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 8(30), 45-69.
• Park, Y. J. (2021). The future of digital surveillance: Why digital monitoring will never lose its appeal in a world of algorithm-driven aI. Michigan: University of Michigan Press.
• Postman, N. (2006). Teknopoli: Yeni dünya düzeni (M. E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Püsküllüoğlu, A. (2002). Öz türkçe sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Rydzik, A. ve Kissoon, C. S. (2022). Decent work and tourism workers in the age of intelligent automation and digital surveillance. Journal of Sustaınable Tourısm, 30(12), 2860-2877.
• Sekalala, S., Dagron, S., Forman, L. ve Meier, M. B. (2020). Analyzing the Human Rights Impact of Increased Digital Public Health Surveillance during the COVID-19 Crisis. Health and Human Rights Journal, 22(2), 7-20.
• Toktaş, S. A., Binark, M., Dikmen, E. Ş., Fidaner, I. B., Küzeci, E. ve Özaygen, A. (2012). Türkiye’de dijital gözetim. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği.
• Utma, S. (2023). Gözetim kavramı ve sosyal medyada gözetimin içselleştirilmesi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(61), 2276-2283.
• Ünver, H.A. (2018). Dijital gözetleme, milli güvenlik ve özel hayatın gizliliği siyaseti, Siber Politikalar ve Dijital Demokrasi. EDAM, Oxford CTGA & Kadir Has Üniversitesi. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://edam.org.tr/wp-content/uploads/2018/04/EDAM-Dijital-Gozetleme.pdf.
• Van Eck, N. J. ve Waltman, L. (2022, 19 Ağustos). VOSviewer manual version 1.6.18. CWTS meaningful metrics. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.vosviewer.com/documentation/Manual_VOSviewer_1.6.18.pdf.
• Virilio, P. (2003). Enformasyon bombası (K. Şahin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Westerlund, M., Isabella, D. A. ve Leminen, S. (2021). The acceptance of digital surveillance in an age of big data. Technology Innovatıon Management Review, 11(3), 32-44.
• Xiong, J., Hswen, Y. ve Naslund, J. A. (2020). Digital surveillance for monitoring environmental health threats: A case study capturing public opinion from twitter about the 2019 chennai water crisis. Internatıonal Journal of Envıronmental Research And Publıc Health, 17(14), 1-15.
• Xu, X. (2021). To repress or to co-opt? authoritarian control in the age of digital surveillance. American Journal of Political Science, 65(2), 309-325.
• Yumuşak, F. (2015, 14 Ağustos). Dijital gözetim sunar: Ölçülebilir, kârlı ve hızlı hayatlar. Erişim adresi: https://ayrintidergi.com.tr/dijital-gozetim-sunar-olculebilir-karli-ve-hizli-hayatlar/.