Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Haberin Mizahla İmtihanı: Hiciv-Parodi Haberler

Yıl 2024, Sayı: 12, 27 - 55, 27.06.2024

Arda Umut Saygın

https://doi.org/10.56676/kiad.1344801

Öz

Post-truth çağı olarak adlandırılan günümüzde, bilgi düzensizliği olarak kavramsallaştırılan sahte haberler bireysel sosyal medya kullanıcıları ve hatta profesyonel haber kuruluşları tarafından üretilebilmektedir. Kontrol edilemeyecek düzeyde üretilen ve yayılan sahte haberler ise neyin gerçek neyin gerçek dışı olduğunu anlamayı zorlaştıran bir bilgi ekosistemine neden olmaktadır. Bu çalışma da bir bilgi düzensizliği çeşidi olan hiciv-parodi haberlere odaklanmaktadır. Çalışma, dünyadaki ve Türkiye’deki hiciv-parodi haber platformları hakkında bilgi vermekte ve bu platformlarda yer alan hiciv-parodi haber içeriklerini örneklendirmektedir. Çalışma, amaçlı örneklem metodu ile belirlenen ve Türkiye’deki profesyonel haber medyası tarafından gerçek sanılarak paylaşılan hiciv-parodi haber örneklerini göstermeyi amaçlamaktadır. Çalışma ayrıca, hiciv-parodi haberlerin profesyonel medya ve gazeteciler tarafından doğrulama mekanizmasının atlanarak gerçek kabul edilmesiyle ortaya çıkan etik problemlerin giderek azalmakta olan haber medyasına güveni daha da zedelediği iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Haber Bilgi düzensizliği Sahte haber Hiciv Parodi

Kaynakça

  • AHaber (2012, 30 Aralık). Nazi roketi 72 yıl sonra NewYork’u vuracak! Erişim adresi: https://www.ahaber.com.tr/video/dunya-videolari/nazi-roketi-72-yil-sonra-new-yorku-vuracak
  • Aktaş, A. (2020). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde politik hiciv ve parodik yapı. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Ölümünün 100. Yılında Ömer Seyfettin Özel Sayısı, 209-247.
  • Agence France Presse (AFP): Editorial standards and best practices. Erişim Adresi: https://accountablejournalism.org/ethics-codes/afp-editorial-standards-and-best-practices
  • Akşam (2017, 26 Haziran). Emekli postacının bin 300 çocuğun babası olduğu ortaya çıktı. Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/dunya/emekli-postacinin-bin-300-cocugun-babasi-oldugu-ortaya-cikti/haber-637553
  • Ashley J. (2014). Prime-time politics: News, parody, and fictional credibility in Chile. American Ethnologist. 41(4). 757-770.
  • Aziz, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Basın Konseyi (2023). Basın meslek ilkeleri. Erişim adresi: https://www.basinkonseyi.org.tr/basin-meslek-ilkeleleri/
  • Basu, L. (2018). News satire: Giving the news a memory. tripleC, 16(1), 241-255.
  • Bayraktaroğlu, A. ve Uğur, U. (2011). Postmodern sinemada filmlerarasılık bağlamında pastiş ve parodi. Art-e Sanat Dergisi, 4(7), 1-20.
  • Bedard, M. ve Schoenthaler, C. (2018). Satire or fake news: Social Media consumers’ socio-demographics decide. Companion Proceedings of the The Web Conference 2018.
  • Basın İlan Kurumu (2022). Basın ahlak esasları. Erişim adresi: https://bik.gov.tr/kurumsal/basin-ahlak-esaslari/
  • Birgün (2015, 25 Haziran). Medya fena trollendi. Erişim adresi: https://www.birgun.net/haber/medya-fena-trollendi-83544
  • British Broadcasting Corporation (2023). Section 3: Accuracy – Introduction. Erişim adresi: https://www.bbc.com/editorialguidelines/guidelines/accuracy/
  • Brodie, I. (2018). Pretend news, false news, fake news: The onion as put-on, prank, and legend. Journal of American Folklore, 131(522), 451-459.
  • Bulut, F. (2018). Metinlerarasılık kavramının kuramsal çerçevesi. Edebî Eleştiri Dergisi, 2(1), 1-19. doi:10.31465/eeder.397704
  • Canlı, M. (2010, 13 Temmuz). Zaytung kurucusu ile röportaj. Erişim adresi: https://web.archive.org/web/20120104071547/http://www.marketoloji.com/2010/07/13/zaytung-kurucusu-ile-roportaj/
  • Chaplin, C. (Yapımcı ve Yönetmen). (1940). Büyük Diktatör [Sinema filmi]. ABD: Charles Chaplin Film Corporation.
  • Cleopatra, B. (2023, 18 Mayıs). Meghan Markle given another award for doing absolutely nothing. Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/entertainment/51772-meghan-markle-given-another-award-for-doing-absolutely-nothing.html
  • Çavuş, G. (2019). Karısıyla konuşmamak için 62 yıl sağır dilsiz taklidi yapan adam iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/karisiyla-konusmamak-icin-62-yil-sagir-dilsiz-taklidi-yapan-adam-iddiasi
  • Daily Squip (2023, 4 Ocak). Ronaldo excited to watch Saudi beheadings every saturday. Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/sports/48865-ronaldo-excited-to-watch-saudi-beheadings-every-saturday.html
  • Edley, L. (2018). Satire vs. parody. Erişim adresi: https://thanetwriters.com/essay/technicalities/satire-vs-parody/
  • Edward C. H. ve Adam L. (2018) The Onion and the geopolitics of satire. Popular Communication, 16(3), 182-195. doi:10.1080/15405702.2017.1397674
  • Eker, G. Ö. (2014). İnsan, kültür, mizah (Eğlence endüstrisinde tüketim nesnesi olarak mizah). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist metodoloji ve ötesi: bilimsel araştırma tasarımları, niteliksel ve istatistiksel yöntemler. Ankara: ERK.
  • Fırat, T. E. (2019). Postmodern bağlamda parodi, ironi ve absürd’ün zaytung örneğinde yeniden üretimine ilişkin bir içerik analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 426-438.
  • Fife, J. (2016). Peeling the onion: Satire and the complexity of audience response. Rheotoric Review, 35(4), 322-334. doi:10.1080/07350198.2016.1215000
  • Foça, M. A. (2017). Sabah’ın Nazi roketi New York’u vuracak haberi parodi. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/sabahin-nazi-roketi-new-yorku-vuracak-haberi-parodi
  • Giddens, A. (2005). Sosyoloji. (C. Güzel, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
  • Göçer, F. (2018). Alternatif medyada haberin politik bir mizahi araca dönüşümü: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Grierson, T. (2023, 7 Mayıs). The five absolutely essential melissa mccarthy movies. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_37915_the-five-absolutely-essential-melissa-mccarthy-movies.html
  • Güneş, S. (2018). Direniş yöntemi olarak mizah: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • HaberTürk (2013, 18 Mayıs). Astronomik fatura: 1.37 milyon dolar! Erişim adresi: https://www.haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/845516-astronomik-fatura-137-milyon-dolar
  • Holland, C. E. ve Levy, A. (2018) The Onion and the geopolitics of satire. Popular Communication, 16(3), 182-195. doi:10.1080/15405702.2017.1397674
  • Jaster, R. ve Lanius, D. (2018). What is fake news?. Versus 2, (127), 207-227.
  • Kedi, A. (2 Şubat 2010). Dürüst, tarafsız, ahlaksız haber: Zaytung! Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/pazar/zaytung-a-inanma-onsuz-da-kalma-1561054
  • Krumm, J., Davies, N. ve Narayanaswami, C. (2008). User-generated content. IEEE Pervasive Computing, 7(4), 10-11. doi:10.1109/MPRV.2008.85.
  • Luckhurst, T. (2008). The Daily Mash - satirical, scatological and already profitable, https://www.independent.co.uk/news/media/the-daily-mash-satirical-scatological-and already-profitable-899541.html.
  • Maigret, E. (2014). Medya ve iletişim sosyolojisi. (H. Yücel, Çev.). Ankara: İletişim Yayınları.
  • Malumatfuruş (2018, 10 Mart). Canan Karatay’ın “ne … yerseniz yiyin” dediği iddiası doğru değil. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/ne-bok-yerseniz-yiyin/
  • Malumatfuruş (2019, 4 Aralık). Donald Trump’ın “lki Türk, bir Alman ve bir Napolyon” tweeti attığı iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/donald-trumpin-iki-turk-bir-alman-ve-bir-napolyon-tweeti-attigi-iddiasi/
  • Malumatfuruş [malumatfuruş.org] (2019, 30 Aralık). Hyperallergic adlı sitede yayımlanan, Liberty Üniversitesi'nden arkeologların Babil kralı Nabonidus'un, MÖ 6. yüzyılda yazdığı ayrılık mektubunu keşfettiği yönündeki haber 1 Nisan şakası olmasına rağmen, basın yayın organlarımızın birçoğu tarafından gerçek sanılarak yayımlanmıştı [Tweet]. Erişim adresi: https://twitter.com/malumatfurusorg/status/1211586336051924992
  • Malumatfuruş (2020, 16 Eylül). Fransa’da michelin yıldızlı restoran şefinin sufleye sperm koyduğunu itiraf ettiği iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/fransiz-sef-sufle-sperm/
  • Malumatfuruş (2021, 19 Nisan). Parodi/Hiciv içerikleri gerçek sanan örnekler. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/parodi-hiciv-icerikler/
  • Malumatfuruş (2021, 14 Şubat). Bir adamın eşiyle konuşmamak için 62 yıl sağır dilsiz taklidi yaptığı iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/karisiyla-konusmamak-icin-sagir-taklidi-yapan-adam/
  • Malumatfuruş [malumatfuruş.org] (2023, 3 Nisan). Röportaj Adam'ın "Esenyurt'taki Birleşmiş Milletler gibi kavga" konulu içeriği: [Tweet]. Erişim adresi: https://twitter.com/malumatfurusorg/status/1642909790505426948
  • McCombs, M. E. ve Shaw D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. The Publıc Opinion Quarterly, 36(2), 176-187.
  • Menezes, R. (2022, 13 Kasım). A British billionaire paid $100 million to the government so they’d drop bribery charges. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_35951_a-british-billionaire-paid-100-million-to-the-government-so-theyd-drop-bribery-charges.html
  • Menezes, R. (2023, 16 Mayıs). 6 intimate ıtems that embarrassed everyone at airport security. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38011_6-intimate-items-that-embarrassed-everyone-at-airport-security.html
  • Milliyet (2017, 24 Mart). NASA, güneş’e şempanze gönderecek. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/teknoloji/nasa-gunese-sempanze-gonderecek-2419793
  • Özdemir, Ö. (2018). Politik mizahın ve toplumsal muhalefetin alternatif söylemsel alanı olarak Zaytung. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5(2), 7-28.
  • Parsnip, M. (2023, 13 Mayıs). Vegetables declare war on junk food: “we’re taking over your plates!” Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/health/51700-vegetables-declare-war-on-junk-food-were-taking-over-your-plates.html
  • Rampton, M. (2023, 8 Haziran). Five academically successful punk musicians who prove headbanging ısn’t that bad for your brain cells. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38289_five-academically-successful-punk-musicians-who-prove-headbanging-isnt-that-bad-for-your-brain-cells.html
  • Robson, C. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri Gerçek Dünya Araştırması. (Ş. Çınkır ve N. Demirkasımoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Rose, M. A. (2016). Parodi: Antik, modern, postmodern. (C. Dikme, Çev.). Ankara: Hece Yayınları.
  • Röportaj Adam (2019, 6 Aralık). 6 kere ehliyet sınavını geçemeyince öğretmeni darp ettiler [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=uKZZg_u3AkY
  • Röportaj Adam (2020, 10 Nisan). Berberlerin yasa dışı tıraşına polis baskını [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=LPp8FFJsuSk
  • Röportaj Adam (2020, 22 Nisan). Salgının aşısı ne zaman bulunacak? [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=dZxUDpEy2oM&list=PLo8ojeSZVfergdsF0bupJAZUrgqaR2wOC&index=4
  • Röportaj Adam (2020, 13 Mart). Uzm. Herbokolog Mahsun Karaca “yetişkinler süt içmeli mi?” sorusunu yanıtlıyor. [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=1YWzcDNtxIw&t=10s
  • Sadıkzade, A. R. (2022). News satire as resistance: A comparison of Zaytung and The Onion. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Izmir University of Economics, İzmir.
  • Similarweb (2023a). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/website/theonion.com/#overview
  • Similarweb (2023b). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/website/cracked.com/#overview
  • Similarweb (2023c). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/tr/website/thedailymash.co.uk/#overview
  • Sinclair, C. (2020). Parody: Fake news, regeneration and education. Postdigital Science and Education, 2(1), 61-77. doi:10.1007/s42438-019-00054-x
  • Society of Professional Journalists (2023). SPJ code of ethics. Erişim adresi: https://www.spj.org/ethicscode.asp Stevens, E. M. ve McIntyre, K. (2019). The layers of The Onion: The impact of satirical news on affect and online sharing behaviors. Electronic News, 13(2), 78-92.
  • Svn, T. (2022, 27 Eylül). Who was allegedly behind 'the gta 6' hack? A 17-year-old. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_35468_who-was-allegedly-behind-the-gta-6-hack-a-17-year-old.html
  • Teyit (2017, 27 Mart). NASA Güneş’e şempanze gönderecek iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/nasa-gunese-sempanze-gonderecek-iddiasi
  • Teyit (2017, 27 Haziran). Emekli postacının bin 300 çocuğun babası olduğu iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/emekli-postacinin-bin-300-cocugun-babasi-oldugu-iddiasi
  • The Daily Mash (2023, 17 Şubat). VAR system to be brought in to eliminate VAR errors. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/sport/var-system-to-be-brought-in-to-eliminate-var-errors-20230217231764
  • The Daily Mash (2023, 17 Mayıs). Why am I picking fruit? Cause and effect made simple for Brexiters. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/politics/why-am-i-picking-fruit-cause-and-effect-made-simple-for-brexiters-20230517235226
  • The Daily Mash (2023, 21 Mayıs). Beer, football or garden shed: the six types of birthday card for men. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/lifestyle/beer-football-or-garden-shed-the-six-types-of-birthday-card-for-men-20230521235431
  • The Daily Mash (2023, 25 Mayıs). Seven ways to walk past a homeless person without being consumed by middle-class guilt. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/society/seven-ways-to-walk-past-a-homeless-person-without-being-consumed-by-middle-class-guilt-20230525235593
  • The Daily Mash (2023, 3 Haziran). Single man wishes he could find a woman who likes Friends, Harry Potter and dogs. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/relationships/single-man-wishes-he-could-find-a-woman-who-likes-friends-harry-potter-and-dogs-20230603235927
  • The Onion (2022, 23 Kasım). Biden meets with turkeys who’ve lost loved ones to thanksgiving. Erişim adresi: https://www.theonion.com/biden-meets-with-turkeys-who-ve-lost-loved-ones-to-than-1849801993
  • The Onion (2014, 16 Temmuz). NASA Announces Plans To Launch Chimpanzee Into Sun. Erişim adresi: https://www.theonion.com/nasa-announces-plans-to-launch-chimpanzee-into-sun-1819576704
  • The Onion (2023, 27 Mayıs). Dad’s entire parenting strategy just ensuring son doesn’t become yankees fan. Erişim adresi: https://www.theonion.com/dad-s-entire-parenting-strategy-just-ensuring-son-doesn-1850478845
  • The Onion (2023, 7 Haziran). Things to never say to a ‘vanderpump rules’ fan. Erişim adresi: https://www.theonion.com/vanderpump-rules-fan-things-to-never-say-1850517007
  • The Onion (2023, 8 Haziran). Woman pushing stroller just assumes everyone going to move out of her way on highway. Erişim adresi: https://www.theonion.com/woman-pushing-stroller-just-assumes-everyone-going-to-m-1850508532
  • The Onion (2023, 9 Haziran). Nyc officials announce single very sad man has adopted all 500,000 feral cats. Erişim adresi: https://www.theonion.com/nyc-officials-announce-single-very-sad-man-has-adopted-1850523624
  • Tiken, S. (2017). Metinlerarasılık ve parodi açısından Rıfat Ilgaz’ın Don Kişot İstanbul’da adlı öyküsü üzerine bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 241-248.
  • Toker G. (2019). Sosyal medyanın kendi gerçekliği: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
  • Tosun, N. ve Dereli, A. (2016). Reklamda parodi kullanımının marka imajına etkisi. Öneri Dergisi, 12(46), 321-338.
  • Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (2023). Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bildirgesi. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hakve-sorumluluk-bildirgesi/bildirge.html.
  • Ünsal, N. C. (2019) Kamusal senaryo bağlamında mizah ve otorite ilişkisi: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Vardar, S. (2018). Sanal anlatıcının eleştirisi: Gösteri çağında tarihyazım tartışmalarına bir katkı. Folklor/Edebiyat, 24(93), 207-232.
  • Vinopal, L. (2023, 7 Haziran). 17 Battles That Were So Epic, They Don’t Need the Internet to Be Remembered. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38278_17-battles-that-were-so-epic-they-dont-need-the-internet-to-be-remembered.html
  • Yalansavar (2017, 5 Nisan). Uydurma haberler ve medyada sazan avı. Erişim adresi: https://yalansavar.org/2017/04/05/uydurma-haberler-ve-medyada-sazan-avi/
  • Yazıcı F. (2019). Türkiye’de internet haberciliği bağlamında parodi haber ve mizahın yeniden üretimi: Zaytung.com örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
  • Yılmaz, M. C. (2018, 9 Nisan). Uzayda 5 ay kalan astronota 1.4 milyon dolar telefon faturası geldiği iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/uzayda-5-ay-kalan-astronota-1-4-milyon-dolar-telefon-faturasi-geldigi-iddiasi
  • Yousafzai, M. (2023, 8 Mart). I am no longer a feminist after watching some youtube videos. Erişim adresi: https://www.theonion.com/i-am-no-longer-a-feminist-after-watching-some-youtube-v-1850172949
  • Yudin, E. (2023, 5 Mayıs). 5 disastrous stadium promotions that should have known better. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_37893_5-disastrous-stadium-promotions-that-should-have-known-better.html
  • VanHooker, B. (2023, 10 Haziran). 7 things about Michael Bay’s ‘transformers’ movies that don’t suck... thank god this list doesn’t go to 8. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38326_7-things-about-michael-bays-transformers-movies-that-dont-suck-thank-god-this-list-doesnt-go-to-8.html
  • Wardle, C. ve Derakhshan, H. (2017). Information disorder: Towards an interdisciplinary framework for research and policy-making. Strazburg: Council of Europe.
  • Wiese, A. (2021). Satire and truth: Fake news, the onion, and the complex nature of narrative truthiness. In Narrative Truthiness: The Logic of Complex Truth in Hybrid (Non)Fiction, s. 163–182. University of Nebraska Press.
  • Zaytung (2023a). Merkez Bankası’nın ilk kadın başkanı Hafize Gaye Erkan, aynı zamanda başkanlığını yaptığı bankadan daha fazla döviz rezervine sahip ilk insan olarak da tarihe geçti. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=413882
  • Zaytung (2023d). İşte Instagram’ı çocukluk tatil fotoğraflarına boğan o film: Aftersun. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=410107
  • Zaytung (2023e). ‘Kendini sev, evrene enerji şeyap’ zırvalarından sıkılanlar için bir işe yaraması muhtemel kişisel gelişim kitapları. Erişim adresi: https://www.zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=375077
  • Zaytung (2023f). İyi idare edilmeyen klanların başına 'kayyum' atanacak. Erişim adresi: https://zaytung.com/blgdetay.asp?newsid=327479
  • Zaytung (2023g). Katar’da istenmeyen görüntüler: Arjantin taraftarı rolü yaparken fazla havaya giren Pakistanlı işçiler, takımın kaldığı oteli bastı. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=409006
  • Zaytung (2023h). Bayramda Hayatta Kalma ve Akraba Sorgusuyla Mücadele Rehberi. Erişim adresi: https://www.zaytung.com/blgdetay.asp?newsid=406393
  • Zaytung (2023ı). Kupa kazanınca nasıl sevineceğini unutan 6 Fenerbahçeli futbolcu, maç sonrası sevinirken sakatlandı. Erişim adresi: http://www.zaytung.com/sondakikadetay.asp?newsid=413951&mobile=2
  • Zaytung (2023i). Belediyenin Almanya’ya eğitime gönderdiği 45 kişiden 43’ü geri dönmedi. Erişim adresi: https://zaytung.com/halkinsesi.asp?vcid=713

The Challenge of the News with Humor: Satirical-Parodic News

Yıl 2024, Sayı: 12, 27 - 55, 27.06.2024

Arda Umut Saygın

https://doi.org/10.56676/kiad.1344801

Öz

In today’s so-called post-truth era, fake news conceptualized as information disorder can be produced by individual social media users and even professional news organizations. Fake news produced and disseminated at an uncontrollable level can create an information ecosystem that makes it difficult to understand what is real and what is unreal. This study focuses on satirical-parodic news, which is a type of information disorder. The study provides information about satirical-parodic news platforms in the world and Turkey and shows examples of the satirical-parodic news content on these platforms. The study aims to show examples of satirical-parodic news shared as real by the professional news media in Turkey and identified by using the purposive sampling method. The study also claims that the ethical problems that arise when the satirical-parodic news is accepted as real by the professional media and journalists, by bypassing the verification mechanism, further damage the trust in the news media, which is gradually decreasing.

Anahtar Kelimeler

News Information disorder Fake news Satire Parody

Kaynakça

  • AHaber (2012, 30 Aralık). Nazi roketi 72 yıl sonra NewYork’u vuracak! Erişim adresi: https://www.ahaber.com.tr/video/dunya-videolari/nazi-roketi-72-yil-sonra-new-yorku-vuracak
  • Aktaş, A. (2020). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde politik hiciv ve parodik yapı. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Ölümünün 100. Yılında Ömer Seyfettin Özel Sayısı, 209-247.
  • Agence France Presse (AFP): Editorial standards and best practices. Erişim Adresi: https://accountablejournalism.org/ethics-codes/afp-editorial-standards-and-best-practices
  • Akşam (2017, 26 Haziran). Emekli postacının bin 300 çocuğun babası olduğu ortaya çıktı. Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/dunya/emekli-postacinin-bin-300-cocugun-babasi-oldugu-ortaya-cikti/haber-637553
  • Ashley J. (2014). Prime-time politics: News, parody, and fictional credibility in Chile. American Ethnologist. 41(4). 757-770.
  • Aziz, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Basın Konseyi (2023). Basın meslek ilkeleri. Erişim adresi: https://www.basinkonseyi.org.tr/basin-meslek-ilkeleleri/
  • Basu, L. (2018). News satire: Giving the news a memory. tripleC, 16(1), 241-255.
  • Bayraktaroğlu, A. ve Uğur, U. (2011). Postmodern sinemada filmlerarasılık bağlamında pastiş ve parodi. Art-e Sanat Dergisi, 4(7), 1-20.
  • Bedard, M. ve Schoenthaler, C. (2018). Satire or fake news: Social Media consumers’ socio-demographics decide. Companion Proceedings of the The Web Conference 2018.
  • Basın İlan Kurumu (2022). Basın ahlak esasları. Erişim adresi: https://bik.gov.tr/kurumsal/basin-ahlak-esaslari/
  • Birgün (2015, 25 Haziran). Medya fena trollendi. Erişim adresi: https://www.birgun.net/haber/medya-fena-trollendi-83544
  • British Broadcasting Corporation (2023). Section 3: Accuracy – Introduction. Erişim adresi: https://www.bbc.com/editorialguidelines/guidelines/accuracy/
  • Brodie, I. (2018). Pretend news, false news, fake news: The onion as put-on, prank, and legend. Journal of American Folklore, 131(522), 451-459.
  • Bulut, F. (2018). Metinlerarasılık kavramının kuramsal çerçevesi. Edebî Eleştiri Dergisi, 2(1), 1-19. doi:10.31465/eeder.397704
  • Canlı, M. (2010, 13 Temmuz). Zaytung kurucusu ile röportaj. Erişim adresi: https://web.archive.org/web/20120104071547/http://www.marketoloji.com/2010/07/13/zaytung-kurucusu-ile-roportaj/
  • Chaplin, C. (Yapımcı ve Yönetmen). (1940). Büyük Diktatör [Sinema filmi]. ABD: Charles Chaplin Film Corporation.
  • Cleopatra, B. (2023, 18 Mayıs). Meghan Markle given another award for doing absolutely nothing. Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/entertainment/51772-meghan-markle-given-another-award-for-doing-absolutely-nothing.html
  • Çavuş, G. (2019). Karısıyla konuşmamak için 62 yıl sağır dilsiz taklidi yapan adam iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/karisiyla-konusmamak-icin-62-yil-sagir-dilsiz-taklidi-yapan-adam-iddiasi
  • Daily Squip (2023, 4 Ocak). Ronaldo excited to watch Saudi beheadings every saturday. Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/sports/48865-ronaldo-excited-to-watch-saudi-beheadings-every-saturday.html
  • Edley, L. (2018). Satire vs. parody. Erişim adresi: https://thanetwriters.com/essay/technicalities/satire-vs-parody/
  • Edward C. H. ve Adam L. (2018) The Onion and the geopolitics of satire. Popular Communication, 16(3), 182-195. doi:10.1080/15405702.2017.1397674
  • Eker, G. Ö. (2014). İnsan, kültür, mizah (Eğlence endüstrisinde tüketim nesnesi olarak mizah). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist metodoloji ve ötesi: bilimsel araştırma tasarımları, niteliksel ve istatistiksel yöntemler. Ankara: ERK.
  • Fırat, T. E. (2019). Postmodern bağlamda parodi, ironi ve absürd’ün zaytung örneğinde yeniden üretimine ilişkin bir içerik analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 426-438.
  • Fife, J. (2016). Peeling the onion: Satire and the complexity of audience response. Rheotoric Review, 35(4), 322-334. doi:10.1080/07350198.2016.1215000
  • Foça, M. A. (2017). Sabah’ın Nazi roketi New York’u vuracak haberi parodi. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/sabahin-nazi-roketi-new-yorku-vuracak-haberi-parodi
  • Giddens, A. (2005). Sosyoloji. (C. Güzel, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
  • Göçer, F. (2018). Alternatif medyada haberin politik bir mizahi araca dönüşümü: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Grierson, T. (2023, 7 Mayıs). The five absolutely essential melissa mccarthy movies. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_37915_the-five-absolutely-essential-melissa-mccarthy-movies.html
  • Güneş, S. (2018). Direniş yöntemi olarak mizah: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • HaberTürk (2013, 18 Mayıs). Astronomik fatura: 1.37 milyon dolar! Erişim adresi: https://www.haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/845516-astronomik-fatura-137-milyon-dolar
  • Holland, C. E. ve Levy, A. (2018) The Onion and the geopolitics of satire. Popular Communication, 16(3), 182-195. doi:10.1080/15405702.2017.1397674
  • Jaster, R. ve Lanius, D. (2018). What is fake news?. Versus 2, (127), 207-227.
  • Kedi, A. (2 Şubat 2010). Dürüst, tarafsız, ahlaksız haber: Zaytung! Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/pazar/zaytung-a-inanma-onsuz-da-kalma-1561054
  • Krumm, J., Davies, N. ve Narayanaswami, C. (2008). User-generated content. IEEE Pervasive Computing, 7(4), 10-11. doi:10.1109/MPRV.2008.85.
  • Luckhurst, T. (2008). The Daily Mash - satirical, scatological and already profitable, https://www.independent.co.uk/news/media/the-daily-mash-satirical-scatological-and already-profitable-899541.html.
  • Maigret, E. (2014). Medya ve iletişim sosyolojisi. (H. Yücel, Çev.). Ankara: İletişim Yayınları.
  • Malumatfuruş (2018, 10 Mart). Canan Karatay’ın “ne … yerseniz yiyin” dediği iddiası doğru değil. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/ne-bok-yerseniz-yiyin/
  • Malumatfuruş (2019, 4 Aralık). Donald Trump’ın “lki Türk, bir Alman ve bir Napolyon” tweeti attığı iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/donald-trumpin-iki-turk-bir-alman-ve-bir-napolyon-tweeti-attigi-iddiasi/
  • Malumatfuruş [malumatfuruş.org] (2019, 30 Aralık). Hyperallergic adlı sitede yayımlanan, Liberty Üniversitesi'nden arkeologların Babil kralı Nabonidus'un, MÖ 6. yüzyılda yazdığı ayrılık mektubunu keşfettiği yönündeki haber 1 Nisan şakası olmasına rağmen, basın yayın organlarımızın birçoğu tarafından gerçek sanılarak yayımlanmıştı [Tweet]. Erişim adresi: https://twitter.com/malumatfurusorg/status/1211586336051924992
  • Malumatfuruş (2020, 16 Eylül). Fransa’da michelin yıldızlı restoran şefinin sufleye sperm koyduğunu itiraf ettiği iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/fransiz-sef-sufle-sperm/
  • Malumatfuruş (2021, 19 Nisan). Parodi/Hiciv içerikleri gerçek sanan örnekler. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/parodi-hiciv-icerikler/
  • Malumatfuruş (2021, 14 Şubat). Bir adamın eşiyle konuşmamak için 62 yıl sağır dilsiz taklidi yaptığı iddiası. Erişim adresi: https://www.malumatfurus.org/karisiyla-konusmamak-icin-sagir-taklidi-yapan-adam/
  • Malumatfuruş [malumatfuruş.org] (2023, 3 Nisan). Röportaj Adam'ın "Esenyurt'taki Birleşmiş Milletler gibi kavga" konulu içeriği: [Tweet]. Erişim adresi: https://twitter.com/malumatfurusorg/status/1642909790505426948
  • McCombs, M. E. ve Shaw D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. The Publıc Opinion Quarterly, 36(2), 176-187.
  • Menezes, R. (2022, 13 Kasım). A British billionaire paid $100 million to the government so they’d drop bribery charges. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_35951_a-british-billionaire-paid-100-million-to-the-government-so-theyd-drop-bribery-charges.html
  • Menezes, R. (2023, 16 Mayıs). 6 intimate ıtems that embarrassed everyone at airport security. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38011_6-intimate-items-that-embarrassed-everyone-at-airport-security.html
  • Milliyet (2017, 24 Mart). NASA, güneş’e şempanze gönderecek. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/teknoloji/nasa-gunese-sempanze-gonderecek-2419793
  • Özdemir, Ö. (2018). Politik mizahın ve toplumsal muhalefetin alternatif söylemsel alanı olarak Zaytung. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5(2), 7-28.
  • Parsnip, M. (2023, 13 Mayıs). Vegetables declare war on junk food: “we’re taking over your plates!” Erişim adresi: https://www.dailysquib.co.uk/health/51700-vegetables-declare-war-on-junk-food-were-taking-over-your-plates.html
  • Rampton, M. (2023, 8 Haziran). Five academically successful punk musicians who prove headbanging ısn’t that bad for your brain cells. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38289_five-academically-successful-punk-musicians-who-prove-headbanging-isnt-that-bad-for-your-brain-cells.html
  • Robson, C. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri Gerçek Dünya Araştırması. (Ş. Çınkır ve N. Demirkasımoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Rose, M. A. (2016). Parodi: Antik, modern, postmodern. (C. Dikme, Çev.). Ankara: Hece Yayınları.
  • Röportaj Adam (2019, 6 Aralık). 6 kere ehliyet sınavını geçemeyince öğretmeni darp ettiler [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=uKZZg_u3AkY
  • Röportaj Adam (2020, 10 Nisan). Berberlerin yasa dışı tıraşına polis baskını [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=LPp8FFJsuSk
  • Röportaj Adam (2020, 22 Nisan). Salgının aşısı ne zaman bulunacak? [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=dZxUDpEy2oM&list=PLo8ojeSZVfergdsF0bupJAZUrgqaR2wOC&index=4
  • Röportaj Adam (2020, 13 Mart). Uzm. Herbokolog Mahsun Karaca “yetişkinler süt içmeli mi?” sorusunu yanıtlıyor. [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=1YWzcDNtxIw&t=10s
  • Sadıkzade, A. R. (2022). News satire as resistance: A comparison of Zaytung and The Onion. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Izmir University of Economics, İzmir.
  • Similarweb (2023a). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/website/theonion.com/#overview
  • Similarweb (2023b). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/website/cracked.com/#overview
  • Similarweb (2023c). Erişim adresi: https://www.similarweb.com/tr/website/thedailymash.co.uk/#overview
  • Sinclair, C. (2020). Parody: Fake news, regeneration and education. Postdigital Science and Education, 2(1), 61-77. doi:10.1007/s42438-019-00054-x
  • Society of Professional Journalists (2023). SPJ code of ethics. Erişim adresi: https://www.spj.org/ethicscode.asp Stevens, E. M. ve McIntyre, K. (2019). The layers of The Onion: The impact of satirical news on affect and online sharing behaviors. Electronic News, 13(2), 78-92.
  • Svn, T. (2022, 27 Eylül). Who was allegedly behind 'the gta 6' hack? A 17-year-old. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_35468_who-was-allegedly-behind-the-gta-6-hack-a-17-year-old.html
  • Teyit (2017, 27 Mart). NASA Güneş’e şempanze gönderecek iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/nasa-gunese-sempanze-gonderecek-iddiasi
  • Teyit (2017, 27 Haziran). Emekli postacının bin 300 çocuğun babası olduğu iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/emekli-postacinin-bin-300-cocugun-babasi-oldugu-iddiasi
  • The Daily Mash (2023, 17 Şubat). VAR system to be brought in to eliminate VAR errors. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/sport/var-system-to-be-brought-in-to-eliminate-var-errors-20230217231764
  • The Daily Mash (2023, 17 Mayıs). Why am I picking fruit? Cause and effect made simple for Brexiters. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/politics/why-am-i-picking-fruit-cause-and-effect-made-simple-for-brexiters-20230517235226
  • The Daily Mash (2023, 21 Mayıs). Beer, football or garden shed: the six types of birthday card for men. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/lifestyle/beer-football-or-garden-shed-the-six-types-of-birthday-card-for-men-20230521235431
  • The Daily Mash (2023, 25 Mayıs). Seven ways to walk past a homeless person without being consumed by middle-class guilt. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/society/seven-ways-to-walk-past-a-homeless-person-without-being-consumed-by-middle-class-guilt-20230525235593
  • The Daily Mash (2023, 3 Haziran). Single man wishes he could find a woman who likes Friends, Harry Potter and dogs. Erişim adresi: https://www.thedailymash.co.uk/news/relationships/single-man-wishes-he-could-find-a-woman-who-likes-friends-harry-potter-and-dogs-20230603235927
  • The Onion (2022, 23 Kasım). Biden meets with turkeys who’ve lost loved ones to thanksgiving. Erişim adresi: https://www.theonion.com/biden-meets-with-turkeys-who-ve-lost-loved-ones-to-than-1849801993
  • The Onion (2014, 16 Temmuz). NASA Announces Plans To Launch Chimpanzee Into Sun. Erişim adresi: https://www.theonion.com/nasa-announces-plans-to-launch-chimpanzee-into-sun-1819576704
  • The Onion (2023, 27 Mayıs). Dad’s entire parenting strategy just ensuring son doesn’t become yankees fan. Erişim adresi: https://www.theonion.com/dad-s-entire-parenting-strategy-just-ensuring-son-doesn-1850478845
  • The Onion (2023, 7 Haziran). Things to never say to a ‘vanderpump rules’ fan. Erişim adresi: https://www.theonion.com/vanderpump-rules-fan-things-to-never-say-1850517007
  • The Onion (2023, 8 Haziran). Woman pushing stroller just assumes everyone going to move out of her way on highway. Erişim adresi: https://www.theonion.com/woman-pushing-stroller-just-assumes-everyone-going-to-m-1850508532
  • The Onion (2023, 9 Haziran). Nyc officials announce single very sad man has adopted all 500,000 feral cats. Erişim adresi: https://www.theonion.com/nyc-officials-announce-single-very-sad-man-has-adopted-1850523624
  • Tiken, S. (2017). Metinlerarasılık ve parodi açısından Rıfat Ilgaz’ın Don Kişot İstanbul’da adlı öyküsü üzerine bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 241-248.
  • Toker G. (2019). Sosyal medyanın kendi gerçekliği: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
  • Tosun, N. ve Dereli, A. (2016). Reklamda parodi kullanımının marka imajına etkisi. Öneri Dergisi, 12(46), 321-338.
  • Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (2023). Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bildirgesi. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hakve-sorumluluk-bildirgesi/bildirge.html.
  • Ünsal, N. C. (2019) Kamusal senaryo bağlamında mizah ve otorite ilişkisi: Zaytung örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Vardar, S. (2018). Sanal anlatıcının eleştirisi: Gösteri çağında tarihyazım tartışmalarına bir katkı. Folklor/Edebiyat, 24(93), 207-232.
  • Vinopal, L. (2023, 7 Haziran). 17 Battles That Were So Epic, They Don’t Need the Internet to Be Remembered. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38278_17-battles-that-were-so-epic-they-dont-need-the-internet-to-be-remembered.html
  • Yalansavar (2017, 5 Nisan). Uydurma haberler ve medyada sazan avı. Erişim adresi: https://yalansavar.org/2017/04/05/uydurma-haberler-ve-medyada-sazan-avi/
  • Yazıcı F. (2019). Türkiye’de internet haberciliği bağlamında parodi haber ve mizahın yeniden üretimi: Zaytung.com örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
  • Yılmaz, M. C. (2018, 9 Nisan). Uzayda 5 ay kalan astronota 1.4 milyon dolar telefon faturası geldiği iddiası. Erişim adresi: https://teyit.org/analiz/uzayda-5-ay-kalan-astronota-1-4-milyon-dolar-telefon-faturasi-geldigi-iddiasi
  • Yousafzai, M. (2023, 8 Mart). I am no longer a feminist after watching some youtube videos. Erişim adresi: https://www.theonion.com/i-am-no-longer-a-feminist-after-watching-some-youtube-v-1850172949
  • Yudin, E. (2023, 5 Mayıs). 5 disastrous stadium promotions that should have known better. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_37893_5-disastrous-stadium-promotions-that-should-have-known-better.html
  • VanHooker, B. (2023, 10 Haziran). 7 things about Michael Bay’s ‘transformers’ movies that don’t suck... thank god this list doesn’t go to 8. Erişim adresi: https://www.cracked.com/article_38326_7-things-about-michael-bays-transformers-movies-that-dont-suck-thank-god-this-list-doesnt-go-to-8.html
  • Wardle, C. ve Derakhshan, H. (2017). Information disorder: Towards an interdisciplinary framework for research and policy-making. Strazburg: Council of Europe.
  • Wiese, A. (2021). Satire and truth: Fake news, the onion, and the complex nature of narrative truthiness. In Narrative Truthiness: The Logic of Complex Truth in Hybrid (Non)Fiction, s. 163–182. University of Nebraska Press.
  • Zaytung (2023a). Merkez Bankası’nın ilk kadın başkanı Hafize Gaye Erkan, aynı zamanda başkanlığını yaptığı bankadan daha fazla döviz rezervine sahip ilk insan olarak da tarihe geçti. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=413882
  • Zaytung (2023d). İşte Instagram’ı çocukluk tatil fotoğraflarına boğan o film: Aftersun. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=410107
  • Zaytung (2023e). ‘Kendini sev, evrene enerji şeyap’ zırvalarından sıkılanlar için bir işe yaraması muhtemel kişisel gelişim kitapları. Erişim adresi: https://www.zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=375077
  • Zaytung (2023f). İyi idare edilmeyen klanların başına 'kayyum' atanacak. Erişim adresi: https://zaytung.com/blgdetay.asp?newsid=327479
  • Zaytung (2023g). Katar’da istenmeyen görüntüler: Arjantin taraftarı rolü yaparken fazla havaya giren Pakistanlı işçiler, takımın kaldığı oteli bastı. Erişim adresi: https://zaytung.com/haberdetay.asp?newsid=409006
  • Zaytung (2023h). Bayramda Hayatta Kalma ve Akraba Sorgusuyla Mücadele Rehberi. Erişim adresi: https://www.zaytung.com/blgdetay.asp?newsid=406393
  • Zaytung (2023ı). Kupa kazanınca nasıl sevineceğini unutan 6 Fenerbahçeli futbolcu, maç sonrası sevinirken sakatlandı. Erişim adresi: http://www.zaytung.com/sondakikadetay.asp?newsid=413951&mobile=2
  • Zaytung (2023i). Belediyenin Almanya’ya eğitime gönderdiği 45 kişiden 43’ü geri dönmedi. Erişim adresi: https://zaytung.com/halkinsesi.asp?vcid=713
Toplam 101 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Gazetecilik
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Arda Umut Saygın 0000-0002-5103-4636

Yayımlanma Tarihi 27 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 12

Kaynak Göster

APA Saygın, A. U. (2024). Haberin Mizahla İmtihanı: Hiciv-Parodi Haberler. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi(12), 27-55. https://doi.org/10.56676/kiad.1344801
 Kapak Resmi İndir

88x31.png

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.