Yeni Türk Sineması’nda Politiklik: Yusuf’un ‘Son-Bahar’ı

Yıl 2024, Sayı: 12, 98 - 113, 27.06.2024

Abdurrahim Yalçın

https://doi.org/10.56676/kiad.1355540

Öz

1960’lı yıllarla birlikte Türk sinemasında politik sinema örneği olarak toplumsal gerçekçi filmlerin çekildiği görülmektedir. 1970’lerde ise sinemada politiklik, sol düşünce temelinde Marksist, antikapitalist ve antiemperyalist çizgide kitleleri harekete geçirmeye, toplumsal sorunları ve nedenlerini sorgulatmaya yönelik filmler olarak ortaya çıkmıştır. 1980’li yıllara gelindiğinde 12 Eylül askeri darbesiyle baskılanan siyaset ortamından sinema alanı da etkilenmiş ve politik sinema anlayışı, bireyin sorunları üzerinden kadın ve eşcinsel kimliği sorunlarını ele alarak görünürlük kazanmıştır. Yine bu yıllarda sansür kısıtlamalarının hafiflemesiyle darbeyi eleştiren filmler de çekilebilmiştir. 1990’lı yıllarda ise Türkiye’nin geçirdiği siyasi, ekonomik ve toplumsal dönüşümlerle birlikte Avrupa Birliği adaylık süreçleri kapsamında gerçekleştirilen ve temel hak ve özgürlüklere yönelik yapılan yasal düzenlemeler gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler sonrası özellikle 2000’li yıllarda sinema alanında toplumsal ve siyasal olaylar üzerinden politik olanın görünürlüğü de artmıştır. Sinema sanatı, toplumsal alanda yaşanan dönüşümleri film metinlerinde gösterebilme olanağına sahiptir. Bu bağlamda çalışma kapsamında incelenen Özcan Alper’in Sonbahar (2008) filmindeki Yusuf karakteri örneği de temelde iktidar sahiplerine yönelik politik eleştirileri dile getirmektedir. Dolayısıyla çalışmada, bu eleştiriler üzerinden yapılan analizlerle Sonbahar filminin politikliğinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu anlamda çalışma kapsamında politik sinema örneği olarak ele alınan Sonbahar filmi içerik analizi yöntemi ile incelenmiş ve filmin Yeni Türk Sineması içinde politik sinema örneği olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Politik Sinema, Yeni Türk Sineması, Hayata Dönüş Operasyonu, Sonbahar (2008), Özcan Alper.

Politicization in New Turkish Cinema: Yusuf’s ‘Last-Spring’

Öz

In the 1960s, social realist films were made in Turkish cinema films as examples of political cinema. In the 1970s, political cinema appeared in the form of Marxist, anti-capitalist and anti-imperialist films on the basis of leftist thought, aimed at mobilizing the masses and making them question social problems and their causes. In the 1980s, the field of cinema was also affected by the political environment suppressed by the military coup of September 12, and the political cinema approach addressed the problems of women and homosexual identity through the problems of the individual. Also in these years, with the easing of censorship restrictions, films criticizing the coup could be made. In the 1990s, along with the political, economic and social transformations that Turkey underwent, legal regulations on fundamental rights and freedoms, including ethnic minorities, were realized within the scope of the European Union candidacy process. Following these developments, especially in the 2000s, the visibility of the political has increased in the field of cinema through social and political events. The cinema has the opportunity to show the transformations in the social sphere in film texts. In this context, the example of the character Yusuf in Özcan Alper’s Autumn (2008), which is analyzed within the scope of this study, basically expresses political criticisms against those in power. Therefore, the study aims to examine the politicization of the film Autumn by analyzing these criticisms. In this sense, the Autumn film, which is considered as an example of political cinema within the scope of the study, is analyzed by content analysis method and it is found that the film is an example of political cinema within the New Turkish Cinema.

Anahtar Kelimeler

Political Cinema, New Turkish Cinema, Operation Return to Life, Sonbahar (2008), Özcan Alper.

Kaynakça

• Acar, F. S. (Yapımcı) ve Alper Ö. (Yönetmen). (2008). Sonbahar [Sinema Filmi]. Türkiye: Nar Film.
• Akbal Süalp, T. (2011). Türkiye sinemasının dönemselleştirilmesi III. YeniFİLM, 63-68.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknik ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Box Office Türkiye. (2023, 03 30). Sonbahar. Box Office Türkiye: https://boxofficeturkiye.com/film/sonbahar--2010062 adresinden alındı
• Gevaudan, F. (1973, Kasım). Siyasal sinema seyircisiyle karşı karşıya. Gerçek Sinema, (2), 21-26.
• Habertürk. (2012, Şubat 12). Türkiye’de 15 dil tehlikede! Habertürk: https://www.haberturk.com/polemik/haber/717876-turkiyede-15-dil-tehlikede adresinden alındı
• İpek, Ö. (2016). Muhalif sinema ve 2000'li yıllar Türkiye sinemasında muhalif görünümler (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabağ Sarı, Ç. (2012). 12 Eylül filmlerinin üniversiteli gençler tarafından alımlanması (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıçatan, E. (2015). Sinemanın kaçınılmaz gerçeği: Politika. B. Kılınç içinde, Politika ve Sinema (s. 54). Konya: Literatürk Academia.
• Kılınç, B. (2015). Sinema ve politika. Konya: Literatürk Academia.
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim Bilimlerinde ve Sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 273-294.
• NTV. (2011, Kasım 11). Travmalar arasında bir gelecek. NTV: https://www.ntv.com.tr/turkiye/travmalar-arasinda-bir-gelecek,18TJ2TbxoE6WxCd1_3cVSg# adresinden alındı
• Özarslan, Z. (2006). Toplumsal iletişim sürecinde sinemanın toplumsal muhalefet açısından işlevi (Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özbilek, M. (2021, 12 19). 19 Aralık 2000: 'Hayata dönemediler'. Cumhuriyet: https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/19-aralik-2000-hayata-donemediler-1893898 adresinden alındı
• Ryan, M., & Lenos, M. (2014). Film çözümlemesine giriş (1. basım.). (E. Onat, Çev.) Ankara: De Ki.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis.
• Wayne, M. (2009). Politik film: Üçüncü Sinema’nın diyalektiği. (E. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Yordam.
• Yalçın, A. (2022). Türkiye’de politik sinemanın gelişimi ve 2000'li yıllar. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.