TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TRABZON’DA KAMU GÖREVLİLERİ

Yıl 2020, , 29 - 86, 28.10.2020

Nedim İpek

https://doi.org/10.18220/kid.817489

Öz

Osmanlı kamu idaresinde tarihi süreçte büyük değişimler olmuştur. Bu süreci geleneksel ve modern olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Geleneksel dönemde toplum askerî ve reaya olmak üzere ikiye ayrılmaktaydı. Bununla beraber her iki unsur arasında geçişgenlik vardı. Bu dönemde Anadolu ve Rumeli’nin farklı yerleşmelerinden gelen kişiler Trabzon’da istihdam imkanı bulduğu gibi Trabzonlular da ülkenin değişik noktalarında seyfiye, ilmiye ve kalemiyeye dahil olabilmişlerdir. Modern dönemde ise sivil ahali ile kamu görevlisi arasındaki geçirgenlik daha da kolaylaşmıştır.
Trabzonlular özellikle Tanzimat döneminde ilk eğitimini müteakip mülazım sıfatıyla resmî dairelerde staj yapmaktaydılar. Bu süreçte başarılı bulunanlar aynı daireye veya sair bürolara kâtip veya memur olarak atanmaktaydılar. Bu şekilde göreve başlayan Trabzon asıllı memurlar Trabzon’da veya ülkenin sair yerlerinde çalışabilmişlerdir. Keza yabancı nüfusa kayıtlı olanlar da Trabzon’da görev alabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Memur, Tanzimat, Osmanlı, Vilayet, Trabzon

PUBLIC ADMINISTRATIVE OFFICIALS IN TRABZON FROM TANZIMAT TO REPUBLIC ABSTRACT

Öz

The Ottoman public administration witnessed considerable changes in history. We can divide this process into traditional and modern. In the traditional period, society was divided into two as military and reâya. However, there was a permeability between both elements. In this period, people from different settlements of Anatolia and Rumelia as well as people from Trabzon found employment in Trabzon as officers in Seyfiye, İlmiye and Clergy. In the modern period, the permeability between the civilian population and public officials has become more accessible. The people in Trabzon were doing internships in official bureaus in the capacity of mulâzim after their primary education, especially during the Tanzimat period. Those who successfully completed education were appointed to the same department or other offices as clerks. The officers of Trabzon origin were employed as Civil Servant in Trabzon or in the other parts of the country. Likewise, it is notable that the foreign population were also employed in Trabzon.

Anahtar Kelimeler

Civil Cervant, Tanzimat, Ottoman, Province, Trabzon

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA): A.DVN. SMHM.D; BEO; DH. SAİD. D.; DH. SAİD MEM; MAD. D.; NÜFUS DEFTERİ; ŞD.; ŞD. SAİD
• Askeri Salname 1304- 1307, 1324, 1327.
• Devlet Salnameleri 1263-1280.
• Maarif Salnameleri 1316, 1318.
• Trabzon Vilayeti Salnameleri 1286-1322.
• Trabzon’da Meşveret, 23 Haziran 1328.
• Trabzon’da Meşveret, 27 Haziran 1328.
• AÇIK, Turan, Gelenek ve Modernlik Arasında Bir Osmanlı Şehri: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon’da Siyaset, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2012.
• AÇIK, Turan, “Trabzon Rum Metropolitleri Hakkında Bazı Gözlemler (1610-1670)”, Osmanlı Miras Araştırmaları Dergisi, 4, Kasım 2017, ss. 1-26.
• ADAK, Engin, Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Erzincanlı Memurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2008.
• AKGÜN, Mehmet, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Bosna Doğumlu Memurlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2017.
• AKSOY, Volkan, İkinci Meşrutiyet Döneminde Trabzon, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2013.
• ALBAYRAK, Hüseyin, Trabzon Milli Eğitim Tarihi, 1, Trabzon 2008.
• ALEMDAR, Süheyl, Osmanlı Devleti’nde Kiliselerin Tamir ve İnşası (1839-1856), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Isparta 2012.
• APAK, Sudi-TAY, Arzu, “Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3, 2012, ss. 63-103.
• ASLAN, Ahmet, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Döneminde Afyonkarahisarlı Devlet Memurları (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla 2006.
• ARSLAN, Firdevs, Trabzon Valisi Kadri Paşa Döneminde Trabzon (1892-1903), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2014.
• ATAM, Şenay, Osmanlı Devleti’nde Nafıa Nezareti, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Niğde 2015.
• AVCI, Yasemin, Osmanlı Hükümet Konakları Tanzimat Döneminde Kent Mekanında Devletin Erki ve Temsili, İstanbul 2017.
• BAL, Mehmet Akif, Osmanlı’dan Günümüze Trabzonlu Şehitler (1810-2018), 1, 2, Trabzon 2018.
• BAŞARAN, Mehmet, “Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Bergama Doğumlu Memurlar (1827–1892)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 28/ 1, İzmir, 2013, ss. 77-103.
• BAŞKAYA, Muzaffer, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Trabzon’da Ekonomik Hayat (1923-1950), Trabzon 2015.
• BİLGİN, Süleyman-BİRİNCİ, Ali Mesut-ÇAKICI, Mustafa- DEMİRCİOĞLU, Sezgin, Trabzon Nüfus Kütüğü, İstanbul Tarihsiz.
• BOSTAN, Hanefi, 15-16. Asırda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Ankara 2000.
• BOSTAN, Hanefi, “15-19 Yüzyıllarda Trabzon Şehir Nüfusu, Nüfusun Yükselişi ve Düşüş Nedenleri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6/13, (Mayıs 2018), ss. 121-154.
• BOSTAN, Hanefi, “15 ve 16. Yüzyıllarda Trabzon Şehrinde Nüfus ve İskan Hareketleri”, Trabzon Tarihi İlmi Toplantısı (6- 8 Kasım 1998), Bildiriler, Trabzon 1999, ss. 167-177.
• BOYACI, Niyazi Kayahan, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı Doğu Cephesinde İnsan Kaynakları Seferberliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• BÖKE, Pelin, “İzmir Karantina Teşkilatının Kuruluşu ve Faaliyetleri (1840-1900)”, CTTAD, 8/18- 19, İzmir 2009, ss. 309-322.
• BULAKCIBAŞI, Necmi, Hicri 1245-1247(1830-1832) Tarihli 1960 Numaralı Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripti ve Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2018.
• CANATAR, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nde Kavaslar ve Kavas Teşkilatı”, İlmi Araştırmalar, 4, İstanbul 1997, ss. 67-88.
• ÇAKALOĞLU, Cengiz, “Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Osmanlı Devletindeki Manisalı Mülki Amirler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 25, Erzurum 2004, ss. 221-242.
• ÇAKALOĞLU, Cengiz, “Yemen İsyanı ve Trabzon Redif Taburu (1905-1906), AÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9/1, Erzurum 2007, s. 99-122.
• ÇELEM, Ramazan, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Malatya Doğumlu Memurlar (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2014.
• ÇELİKKUT, Emine, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Kıbrıslı Devlet Memurları (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2019.
• ÇETİN, Nurten, “Balkan Savaşlarının Karadeniz Bölgesindeki Toplumsal Yansımaları ve Bölgeden Ordu’ya Yapılan Yardımlar (1912-1913), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 15/30, İzmir 2015, ss. 79-98.
• ÇETİNKAYA, Tülay, 1135 /1722 Tarihli Sicil Defterine Göre Trabzon’un Sosyal Tarihi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• ÇİFTÇİ, Rüveyde, Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Karslı Memurlar (1879-1909), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars 2015.
• ÇİL, Hikmet, Tanzimat Döneminde Türkiye’de Valilik Kurumu (1838-1876), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2017. DAŞÇIOĞLU, Kemal, “19. Yüzyılın Sonları 20. Yüzyıl Başlarında Akçaabat Hapishanesi”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu (26-28 Nisan 2013), Akçaabat 2013, ss. 165-182.
• DEMİRCİOĞLU, İsmail H., İngiliz Konsolosu Palgrave’e Göre 1868’de Trabzon Konsoloslukları”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih- Dil- Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, 3- 5 Mayıs 2001, Trabzon 2002, ss. 487-490.
• DEMİRCİOĞLU, Sezgin, Süleyman Bilgin, Of Nüfus Defteri (Of, Çaykara, Hayrat Dernekpazarı 1834), İstanbul 2011.
• DEMİRTAŞ, Fatih, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Antakyalı Memurlar (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2019.
• DİNGEÇ, Emine, “16. Yüzyılın 2. Yarısında Askeri Açıdan Trabzon Limanı”, Ciepo Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi 17. Sempozyum Bildirileri 18- 23 Eylül 2006, Trabzon 2006, ss. 365-376.
• EKER, Orhan, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Batumlu Osmanlı Alimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Rize 2017.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası), İstanbul 2010.
• ERKARTAL, Ahmet, Sicill-i Ahval Defterlerindeki Safranbolu Memurlar (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adapazarı 2007.
• ERTÜZÜN, Tevfik, “Düyun-ı Umumiye”, TDVİA, 10, İstanbul 1994, ss. 58-62.
• ERYILMAZ, Songül, 928-936 Numaralı Ayniyat Defterlerine Göre Trabzon Vilayeti, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2007.
• GANGAL, Mustafa, 2039/ 225 Nolu Trabzon Şeriyye Siciline (Vr. 1-70) Göre Şehrin İdari Ekonomik Sosyal ve Kültürel Yapısı (H. 1301-1305/ M. 1883-1888 ), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2004, s. 61. GÜLER, İbrahim, “17-18. Yüzyıllarda Tunus Anadolu İlişkilerinde Karadeniz Bölgesi ve Trabzon’un İşlevi”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih Dil- Edebiyat- Sempozyumu Bildirileri, 3-5 Mayıs 2001, 1, Trabzon 2002, ss. 176- 199.
• İMLAK, Ömer Ferit, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Eğinli (Kemaliyeli) Devlet Adamları (1820-1854), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2012.
• İNBAŞI, Mehmet, “Trabzon/Batum Eyaleti Valileri (1755-1795)”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, Erzurum 2006, ss. 161-191.
• KARA, Vildan, 1916 Numaralı Şeriyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlen-dirilmesi (H. 1160- 1161 / M. 1747-1748), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2019.
• KENANOĞLU, M. Macit, “Nizamiye Mahkemeleri”, 33, TDİA, İstanbul 2007, ss. 185-188.
• KESKİN, Özkan, Orman ve Maadin Nezaretinin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2005.
• KILIÇ, Remzi, “Trabzon Valisi Şehzade Selim ve Faaliyetleri”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, 1, Trabzon 2002, ss. 99-115.
• KOPARAN, Necdet, Jandarma Teşkilatı (1908-1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• KÖKSAL, Ahmet, “1897 Türk-Yunan Harbi’nde Trabzon Redif Taburları”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 24, Trabzon 2018, ss. 235- 268.
• KÖKSAL, Ülkü, “2. Meşrutiyet Dönemi’nde ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Trabzon Polis Mektebi”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 19, Trabzon 2015, ss. 139-166.
• KUMBASAR, Sedef, Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre İzmir Doğumlu Gayrimüslim Memurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak 2019.
• KUŞ, Ayşegül, “Yabancıların Gözüyle 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon’da Konsolosluklar”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 265, İstanbul 2014, ss. 763-784.
• LATİFOĞLU, Abdurrahman, 2110 /296 Numaralı Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripti ve Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2005.
• Meşveretçi Naci, Balkan Harbinde 87. Alay Trabzon Gönüllüleri, Haz. Veysel Usta, Trabzon 2009.
• OKTAY, Tarkan, “Osmanlı Döneminde Modern Belediye Kurumunun Doğusu ve Gelişimi”, Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi, İstanbul 2008, ss. 377-402.
• ÖRS, Hayrettin, Sicil-i Ahval Defterlerine Göre Çorumlu Devlet Memurları (1879-1909), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2019. ÖZCAN, Tuğrul, Sosyal ve Ekonomik Etkileri Açısından 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun 2010.
• ÖZGER, Yunus, “Osmanlı’da Kadınların Memuriyette İstihdamı Meselesi ve Sicill-i Ahvâlde Kayıtlı Memurelerin Resmî Hâl Tercümeleri”, History Studies, 4/1, (2012), ss. 420-447.
• ÖZTÜRK, Temel, “Osmanlı-Rus Savaşında (1768-1774) Lojistik Desteğinde Trabzon’un Yeri”, Osmanlı Araştırmaları, 29, İstanbul 2007, ss. 147-172.
• ÖZTÜRK, Temel, “Trabzon Kadı Sicillerindeki Tımar Kayıtları (1725-1745)”, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi 21- 23 Kasım 2012 Bildiriler, 2, Ankara 2013, ss. 617-634.
• PAMUK, Bilgehan, “15-16. Yüzyıllarda Trabzon Sancağında Martoloslar”, OTAM, 14, Ankara 2003, ss. 185-216.
• PİYALE, Mesut, Trabzon’da Eğitim ve Kültür Hayatı (1839-1923), Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1988.
• POLAT, Yunus Emre, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisind Kemahlı Devlet Memurları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2014.
• QUATARET, Donald, “Gelişim Açmazı: 1888-1908 Osmanlı Türkiyesi’nde ZiraatBankası ve Ziraat Reformu”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Çev. Salih Kuş, Konya 2011, ss. 461-482.
• SARI, Selçuk, Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Amasyalı Memurlar, Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu 2013.
• SARIOĞLAN, E. Esin, Tanzimat’ın Trabzon’da Uygulanması (1839-1856), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 1996.
• SARIYILDIZ, Gülden, “Karantina “, TDVİA, 24, İstanbul 2001, ss. 463-465.
• SAYDAM, Abdullah, “Trabzon Sancağının Tekâlif-i Örfiyye Yükümlülüğü (1830-1840)”, Türk Dünyası Araştırmaları, 127, İstanbul 2000, ss. 69-102.
• SAYDAM, Abdullah, “Vakıf Anlayışında Yenileme İhtiyacı ve 19. Yüzyıl Ortalarında Trabzon Vakıfları”, Osmanlı Araştırmaları, 23, İstanbul 2003, ss. 185-218.
• SERDAR, Murat, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Kuzey Seferlerinde Trabzon Eyaletinde Güvenlik, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2009.
• SİLER, Abdurrahman, “19. Yüzyılda Trabzon’un Kaza ve Nahiyelerinin Ekonomik Durumu (1869-1905 )”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 9, İzmir 1994, ss. 261-277.
• SOYLUEL, Serdal, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Döneminde Muğlalı Devlet Memurları (1879-1909), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla 2006.
• ŞAHİN, Hasan, “Kırım Harbi’nde (1853-1856) Trabzon Eyaleti”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih Dil- Edebiyat- Sempozyumu Bildirileri, 3-5 Mayıs 2011, 1, Trabzon 2002, ss. 359-370.
• ŞAHİNER, Ayşegül, 1964/150 Nolu Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Tahlili, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2007.
• ŞİMŞEK, Eyyup, “20. Yüzyıl Başlarında Trabzon Hapishanesi (1900-1914)”, 23, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Trabzon 2017, ss. 143-162.
• ŞİMŞEK, Rasim, Trabzon Belediye Tarihi, 1 (Osmanlı Dönemi), Trabzon 1993.
• ŞİMŞEK, İshak, Sicill-i Ahval Defterlerinde Diyarbekirli Yöneticiler, Yayım-lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin 2013.
• TOPRAK, Derviş Şafak, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Bursalı Memurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2019.
• TORUN, Sadık Fatih, Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Türkiye’de Kaza Yönetimi (1842-1876), Ankara 2005.
• Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Tarihi 1884-1950, Haz. Hikmet Öksüz-Veysel Usta-Kenan İnan, Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul 2009.
• TURAN, Ali, 1815 Numaralı Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Hukuki Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• TUNALI, Ayşe Can, Tanzimat Döneminde Osmanlı Kara Ordusunda Yapılanma (1839-1876), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2003.
• TÜRKAN, Ahmet, Trabzon’da Hıristiyanlık Tarihi ve Sümela (Meryem Ana) Manastırı’nın Hıristiyanlıktaki Yeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2003.
• TÜRKMENOĞLU, Mehmet Ali, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon, (Şeriyye Sicillerine Göre), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 2016.
• UĞURLU, Ümmühan, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Döneminde Tokatlı Devlet Memurları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2013.
• USTA, Sebahittin, Trabzon’da Vakıflar (1550-1650), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2015.
• UZUN, Cemil, 1931 Numaralı Trabzon Şeriyye Sicilinin Özet Transkripsiyonu ve Analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2018.
• YADİ, Ahmet, “Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Ordu Doğumlu Memurlar”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3/6, Aralık 2012, ss. 300-312.
• YAŞAYANLAR, İsmail, Sinop, Samsun ve Trabzon’da Kolera Salgınları, Karantina Teşkilatı ve Kamu Sağlığı Hizmetleri, (1876-1914), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa 2015.
• YETİM, Hatice, 1858 Numaralı Trabzon Şeriyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H. 1102-1104, M. 1691-1693), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2019.
• YILDIZ, Gültekin, Mapushane, Osmanlı Hapishaneleri (1839-1908), Kitabevi, İstanbul 2012.
• YILMAZ, Özgür, Tanzimat Döneminde Trabzon, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2012.
• YÜCEL, Şaban Ali, Türk Polis Teşkilatının Gelişiminde Batının Etkisi, Yayım-lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu 2019.