CLOTHING CULTURE IN TRABZON: 18th CENTURY CASE IN THE COURT RECORDS (No: 1918)

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 18, 9 - 28, 04.11.2015

Temel Öztürk

https://doi.org/10.18220/kid.94784

Öz

Clothing is one of the most important elements displaying national traits and indigenous characteristics of peoples’ religion and culture. Research in this field of study can decipher the signs of changes in such traditions up to day, which are still of consideration at regional level. This paper, therefore, focuses on clothing style and its relevant ties with culture concerning historical indications within the background of the 18thcentury. Trabzon, considering its status as a pivotal regional port, is observed to have played a vital commercial role alongside with the transportation circulation at the time. Accordingly, the local clothing style and its folkloric indications in Trabzon differ from that of the courtiers as it is observed in legacy registers, which provide us with important historical information. Legacy records such as legacy registers (Taraka) were the books which recorded the prices and numbers in detail under the authorization of the Kadı, one of the chief judicial authorities serving as the notary. Therefore, this paper, investigating and surveying the aforementioned records, elaborates on 18th century Trabzon clothing style of male and female residents in the area and their clothing culture

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Trabzon, Clothing, Taraka (Tereke), 18th Century

1918 NUMARALI KADI SİCİLİNE GÖRE 18. YÜZYILDA TRABZON’DA GİYİM-KUŞAM KÜLTÜRÜ

Öz

Giyim-kuşam, bir milletin örf, adet ve dinî temalarının önemli göster-geleri arasında yer alır. Bu alanda, geçmişe dönük yapılacak çalışmalar bahsi geçen temaların günümüzde ve bölgesel olarak dönem içerisinde bile ne derece değişikliğe uğradığını gözlemleme imkânını sağlayabilir. Dolayısıyla bu çalışma Osmanlı toplumunun giyim-kuşam açısından hem geçmişten izler taşıyan hem de yenileşme sürecinin başlatıldığı 18. yüzyıla işaret etmektedir. Bölgesel açıdan ise liman şehri özelliğiyle ticarî ve ulaşım hareketliliği yönünden Trabzon ön plana çıkmaktadır. Giyim-kuşam kültürü açısından burası ciddi folklorik izleri tevarüs eden saray dışı giyimin en geniş örneklerinin görüldüğü bir bölgedir. Bunun en çarpıcı kanıtı da bölgenin tarihine ışık tutan yerel kaynaklar arasındaki tereke kayıtlarıdır. Tereke diğer adıyla muhallefat, ölenin eşyalarının kadı gözetiminde tek tek fiyat ve adediyle birlikte kaleme alındığı kayıttır. Tarihi açıdan zengin olan bu kayıtlar 18. yüzyıl Trabzon’unda kadın ve erkek giyim-kuşamı hakkında da önemli bilgiler vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Trabzon, Giyim-Kuşam, Tereke, 18. Yüzyıl

Kaynakça

• DAĞLI, Barış, Kelime Kazanımı Üzerine Bir Araştırma (Kıyafet ve Kumaş Adları Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• DAVİS, Fanny, Osmanlı Hanımı, Çev. Bahar Tırnakçı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
• Gelibolulu Mustafa Ali, Mevâ’idü’n-Nefais fî Kavâ’idi’l-Mecâlis, Haz. Mehmet Şeker, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• GÜRTUNA, Sevgi, Osmanlı Kadın Giysisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü” ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı II (1979-1980), s. 1-65.
• KARACA, Filiz., “Kürk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 26 (2002), s. 568- 570.
• KOÇU, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, Ankara 1967.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlılar’da Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Enderun Yayınevi, İstanbul 1983.
• OĞUZ, Gülser, “61 Numaralı Edirne Şer’iye Siciline Göre 17. Yüzyılda Edirneli Kadınların Giyim Kuşam Kültürü”, Milli Folklor, 92 (2011), s. 106-116.
• ÖZDER, Lale, İç Anadolu Bölgesi Geleneksel Kadın Başlıkları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• ÖZEL, Mehmet, Folklorik Türk Kıyafetleri, Türkiye Güzel Sanatları Geliştirme Vakfı Yayınları, Ankara 1992.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C: I-III., MEB Yayınları, İstanbul 1993.
• PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara 2011.
• QUATAERT, Donald, “Clothing Laws, State and Society in the Ottoman Empire”, International Journal of Middle East Studies, 29/3 (1997), s. 403-425.
• REDHOUSE, Sir James W, Turkish and English Lexicon, Çağrı Yayınları, İstanbul 1978. Şemseddin Sâmi, Kâmûs-i Türkî, Enderun Kitabevi, İstanbul 1989.
• TEZ, Zeki, Tekstil ve Giyim Kuşamın Kültürel Tarihi, Doruk Yayınları, İstanbul 2009.
• TEZCAN, Hülya. “Ferace”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 12 (1995), s. 349-350.
• TEZCAN, Hülya, Atlaslar Atlası Pamuklu, Yün ve İpek Kumaş Koleksiyonu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1993.
• ÜNVER, Süheyl, Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, TTK Yayınları, Ankara 1999.