THE TRABZON PORT CONSTRUCTION PROJECT OF DUSSAUD BROTHERS (1870)

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 18, 213 - 244, 04.11.2015

Özgür Yılmaz

https://doi.org/10.18220/kid.11178

Cited By: 4

Öz

Growing commercial activity in the second half of the 19th century revealed inadequate conditions of the Çömlekçi Port by which a great part of the Trabzon’s trade realized in this period. The first infrastructure works was carried at the port during and after the Crimean War. But the construction of a port by a private company was also on the agenda. A French Engineering Company, Dussaud Brothers, prepared a large project that includes all infrastructure elements needed by the port and presented to the government in 1870. The company's offer was not accepted; but when we look at the subsequent port construction projects and the modern Trabzon Port completed in mid-20th century, it can easily be seen the impact of Dussaud’s project. Based on the archival documents, this article aims to evaluate Dussaud Brothers’ project under the previous and subsequent woks and to demonstrate the effects of the project

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Dussaud Brothers, the Port of Çömlekçi, Port Construction, France

DUSSAUD BİRADERLERİN TRABZON LİMANI İNŞA PROJESİ (1870)

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısında atan ticari hareketlilik bu dönemde Trabzon’un ticari yükünü çeken Çömlekçi Limanı’nın yetersizliğini de ortaya koydu. Bu süreçte limandaki ilk altyapı çalışmaları Kırım Savaşı ve sonrasında gerçekleştirildi. Ancak sonraları limanın özel bir şirket tarafından yapılması da gündeme geldi. Dussaud Biraderler adlı bir Fransız mühendislik şirketi 1870’te limanının ihtiyacı olan tüm altyapı unsurlarını içeren geniş bir proje hazırlayarak hükümete sundu. Şirketin bu teklifi kabul olmadı; fakat daha sonra uygulanmaya çalışılan liman inşa projelerine ve 20. yüzyılın ortalarında bitirilebilen Trabzon Limanı’nın yapısına bakıldığında Dussaud Biraderlerin projesinin daha sonraki projeleri ne derece etkilediği kolaylıkla görülebilir. Bu makale arşiv belgelerinden hareketle Dussaud Biraderler’in projesini önceki ve sonraki çalışmalar ekseninde incelemeyi ve etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Dussaud Biraderler, Çömlekçi Limanı, Liman İnşaatı, Fransa

Kaynakça

• AYDIN, Mustafa, “Alman Seyyahı Karl Koch’un 1843 Yılına Ait Trabzon İzlenimleri”, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 6-8 Kasım 1998, Trabzon 1999, ss. 407- 422.
• AYGÜN, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, İstanbul 2005.
• BARJOT, Dominique, “Innovation et travaux publics en France (1840-1939)”, Histoire, économie et société, Vol: 3, Paris 1989, ss. 403-414.
• BARKLEY, Henry C., A Ride Through Asia Minor and Armenia, London 1891.
• BIJIŞKYAN, Minas, Pontos Tarihi, Çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1998.
• BOEHM, Auguste-Théodore, Six semaines dans l'isthme de Suez (Port-Saïd, févriermars 1867), Paris 1867.
• CHESNEY, Francis Rawdon, Narrative of the Euphrates Expedition, London 1868.
• ÇUBUK, Ali Ruhan, “Eski Deniz Haritalarında ve Kılavuz Kitaplarında Trabzon Limanı”, IV. Türk Deniz Ticareti Sempozyumu, Doğu Karadeniz, Bildiriler Kitabı, Haz. Ersan Başar ve diğ., İstanbul 2012, ss. 189-210.
• DEYROLLE, Theophile, “Voyage dans le Lazistan et l’Arménie”, Le Tour du Monde, Premier Semestre 1875, Paris 1875, ss. 1-32.
• DİNÇER, Celal, “Osmanlı Vezirlerinden Hasan Fehmi Paşa'nın Anadolu'nun Bayındırlık İşlerine Dair Hazırladığı Lâyiha”, Belgeler-Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C: V-VIII, S: 9-12, Ankara 1972, ss. 153-233.
• FRANGAKIS-Syrett, Elena, “The making of an Ottoman Port: The Quay of Izmir in the Nineteenth Century”, The Journal of Transport History, Vol: 22, Issue: 1, Manchester 2001, ss. 23-46.
• GEORGELIN, Hervé, La fin de Smyrne: Du cosmopolitisme aux nationalismes, Paris 2005.
• HASTAOGLOU-Martinidis, Vilma, “The Cartography Of Harbor Construction in Eastern Mediterranean Cities: Technical and Urban Modernization in the Late Nineteenth Century”, Cities of the Mediterranean From the Ottomans to the Present Day, ed. B. Kolluoğlu- M. Toksöz, London- New York 2010, ss. 78-99.
• ISSAWİ, Charles, “The Tabriz-Trabzon Trade, 1830–1900: The Rise and Decline of A Route”, International Journal of Middle East Studies, Sayı: 1, Cambridge 1970, ss. 18-27.
• JAUBERT, Amédéé, Voyage en Arménie en Perse, Paris 1821.
• KALELİ, Hüseyin, XIX. Yüzyılda Trabzon’da Ulaştırma Ekonomisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1998.
• KAYA, Şennur, “Bazı Liman Kentlerindeki Örnekler Işığında Tanzimat Dönemi ve Sonrasında İnşa Edilen Gümrük Binalarının Mimari Özellikleri”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, İstanbul 2010, ss. 73-92.
• KİNG, Charles, Karadeniz, Çev. Zülal Kılıç, İstanbul 2008.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “İzmir Rıhtımı İnşaatı ve İşletme İmtiyazı”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 32, İstanbul 1979, ss. 495-558. PARROCEL, Étienne, L'art dans le Midi: célébrités marseillaises, Marseille et ses édifices, architectes et ingénieurs du XIXe siècle, Tome 2, Marseille 1882.
• PINAR, İlhan, (der. ve çev.), Alman Gezginlerin Gözüyle 19. Yüzyıl Anadolu Şehirleri: Manisa, Edirne, Kütahya, Ankara, İstanbul, Trabzon, Antalya, Diyarbakır, Konya, İzmir, İzmir 1998.
• PORTER, James, Turkey: Its History and Progress, Vol: II, London 1854. Relation D’un Voyage En Orient, Par Julien Bordier, Ecuyer de Jean Gontaut, Baron De Salignac, Ambassadeur à Constantinople (1604-1612), Atina 1934.
• SANDWITH, Humphry, A Narrative of the Siege of Kars and of the Six Months’ Resistance by the Turkish Garrison Under General Williams to the Russian Army, London, 1856.
• SAYDAM, Abdullah, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Şehri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bayram Kodaman’a Armağan Özel Sayısı, Isparta 2010, ss. 28-45.
• SERBESTOĞLU, İbrahim, Bir Taşra Şehrinde Tanzimat ve Modernleşme: Canik Sancağı (1863-1865), Malatya 2015.
• SMITH, Eli, Researches of the Rev. E. Smith and H. G. H. Dwight in Armenia Including A Journey Thorough Asia Minor, and into Georgia and Persia, Vol: II, NewYork 1833.
• SOUTHGATE, Horatio, Narrative of A Tour Armenia, Kurdistan, Persia and Mesopotamia, Vol: I, London 1840.
• ŞAKİR Şevket, Trabzon Tarihi, haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Trabzon 2001.
• ŞİMŞEK, Eyyub, “Kırım Savaşı’nın Trabzon Eyaletine Toplumsal Etkileri”, History Studies, C: 5, Sayı: 5, Samsun 2013, ss. 273-291.
• TANCOİGNE, J, M., Lettres sur la Perse et la Turquie d’Asie, Tome II, Paris 1819.
• TEKİNDAĞ, M.C. Şehabettin, “Trabzon”, İslam Ansiklopedisi, C: XII/1, İstanbul 1974, ss. 455-477.
• TOURNEFORT, Joseph Pitton de, Relation d'un voyage du Levant fait par ordre du roy, Tome 2, Paris 1817.
• TOZLU, Selahattin ,“19. Yüzyılda Sosyo-Ekonomik Bakımından Trabzon Limanı”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri (3- 5 Mayıs 2001), C. I, Haz. M. Kerim Aslan, H. Öksüz, Trabzon 2001, ss. 381-397.
• ______, Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1997.
• TURGAY, A. Üner, “Trabzon”, Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri, çev. Gül Çağalı Güven ed. Ç. Keyder, Y. E. Özveren, D. Quataert, İstanbul 1994, ss. 45-73.
• TURGAY, A. Üner, International Politics, Economic Development and Social Change in Trabzon in the Nineteenth Century, Yayımlanmamış Doktora Dezi, University of Wisconsin-Madison, 1976.
• UYGUN, Süleyman, Mesajeri Maritim Kumpanyası ve Osmanlı Devleti’nde Fransız Sömürgeciliği (1851-1914), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya 2013.
• WALPOLE, Frederick, The Ansayrii and the Assassins: With Travels in the Further East in 1850 to 1851 Including a Visit to Nineveh, Vol: II, London 1851.
• YILMAZ, Özgür, “19. Yüzyılda Trabzon’da Fransız Ticareti ve Yatırımları”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 15, Trabzon 2013, ss. 39-76.
• ______, “Buharlı Gemi Çağı’nda Karadeniz’de Avrupa Denizciliği”, Karadeniz (Black Sea-Çernoye More) Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, Ardahan 2014, ss. 46-65.
• ______, “Victor Fontanier’nin 1831’de Trabzon’dan Batum’a Seyahati”, Mavi Atlas, Sayı: 2, Gümüşhane 2014, ss. 118-134.
• ______, Tanzimat Döneminde Trabzon, İstanbul 2014.
• ZANDİ-Sayek, Sibel, Ottoman Izmir: The Rise of a Cosmopolitan Port, 1840-1880, Minneapolis 2012.