Öz
Bu yazıda Trabzon’un Beşikdüzü ilçesi tarihi coğrafya bakımından incelenmektedir. Bölgede henüz detaylı arkeolojik araştırmalar yapılmadığından Antik Çağ’dan ve Ortaçağ’dan günümüze kalan bilgiler değerlendirmeye alınmıştır. Amaç Beşikdüzü sahilindeki tarihsel liman ve bu limanın hemen önündeki küçük kale ile daha gerideki coğrafi etki alanına dikkat çekmektir. Bu yazı ile Antik Çağ kaynaklarında Liviopolis, Ortaçağ harita ve metinlerinde ise aynı adın çeşitlemeleriyle adlandırılan kıyı kalesi konumlandırılmaya çalışılacaktır. Henüz tescil işlemi yapılmamış olan bu kale ve çevresi günümüzde tahribata açık durumdadır. Nitekim kısa süre önce Beşikdüzü Limanı’nın inşası sırasında zarar da görmüştür. Söz konusu doğal limanın Karadeniz’deki ilk denizcilik faaliyetleri ile birlikte kullanılmaya başladığı anlaşılmaktadır. Buna bağlı olarak kale ile çevresindeki yerleşmenin de bu limanın kullanımına paralel olarak geliştiği varsayılabilir. Günümüze temelleri ulaşan kalenin bir Ortaçağ yapısı olduğu belirtilmekte ise de, bu bilgi ancak arkeolojik bir kazı çalışması ile doğrulanabilir.
Kaynakça
- ALBAYRAK, Haşim, Tarih Boyunca Doğu Karadeniz’de Etnik Yapılanmalar ve Pontos, Babıali Kitaplığı, İstanbul 2010.
- ARSLAN, Murat, Arrianus’un Karadeniz Seyahati, Odin Yayıncılık, İstanbul 2005.
- ARSLAN, Murat, Mithradates VI Eupator. Roma’nın Büyük Düşmanı, Odin Yayıncılık, İstanbul 2007.
- BIJISKYAN, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafya, Çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1969.
- BİLGİN, Mehmet, Doğu Karadeniz tarih Kültür İnsan, Serander Yayınları, Trabzon 2000.
- BOSTAN, Hanefi, XV. - XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
- BRYER, Anthony, “The littoral of the Empire of Trebizond in two fourteenth-century portolano maps”, Arheion Ponton 24 (1961), 97-127.
- BRYER, Anthony, WINFIELD, David, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Washington 1985.
- CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish (Oxford 1972).
- CLAVİJO, Ruy Gonzales De, Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat Birinci Kısım, Çev. Ömer Rıza DOĞRUL, Kanaat Kitabevi, İstanbul 1939.
- CÖHCE, Salim, “Doğu Karadeniz Bölgesinin Türkleşmesinde Kıpçakların Rolü”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, Samsun 13-17 Ekim 1986 (Samsun 1988), s. 477-484.
- ÇİĞDEM, Süleyman, “Eskiçağ’da Trabzon Limanı: Askeri ve Ekonomik Yönden Gelişimi ve Doğu-Batı İlişkilerindeki Rolü”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/2, (2007), s. 133-155.
- ÇOŞKUN, Altay, Amici Populi Romani, Trier-Ontario, 2004-2012.
- DAĞLI, Yücel, KAHRAMAN, Seyit Ali, Haz. Evliya Çelebi Seyehatname, 2. Kitap, Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, İstanbul 2011.
- DELATTE, Armand, Les portulans grecs II, Liége / Paris 1947.
- DİKER, Selahi, Türk Dili’nin Beş Bin Yılı, Töre Yayın Grubu, İstanbul 2000.
- DOLUKANOV, Pavel Markovich, “Prehistoric Rock-Shelters in Northeastern Turkey”, Anatolian Studies 13, (1997), 17.
- EMECEN, Feridun M., Doğu Karadeniz’de Bir Vadi Boyu Yerleşmesi Ağasar Vadisi: Şalpazarı – Beşikdüzü, Serander Yayınları, Trabzon 2010.
- EMİR, Osman, Hellenistik ve Roma Dönemleri’nde Pontos (MÖ IV. yy – MS III. yy.), (Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Trabzon 2014.
- EMİROĞLU, Kudret, Haz., Trabzon Vilayeti Salnamesi 1876, Eskişehir 1995.
- EYUBOĞLU, İsmet Zeki, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınları, İstanbul 1995.
- FALLMERAYER, Jakop Philip, Fragmente aus dem Orient I / Doğu’dan Fragmanlar, Stuttgart ve Tübingen 1845, Çev. Hüseyin Salihoğlu, İmge Kitapevi İstanbul 2002.
- FALLMERAYER, Jakop Philip, Trabzon İmparatorluğunun Tarihi, Çev. A. C. Eren, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
- FINLAY, George, The History of Greece and the Empire of Trebizond, Londra 1851.
- GORDIEIEV, Anton, Place Names of the Black Sea and Sea of Azov Coasts From Portolan Charts of XIV-XVII Centuries (Kiev 2015).
- GRAAUW, Arthur de, Ancient Ports and Harbours, Grenoble, 2016.
- GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
- GÜNALTAY, Şemseddin, Romalılar Zamanında Kapadokya Pont ve Artaksid Kırallıkları, Yakın Şark IV, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1951.
- GÜNAY, Turgut, Rize İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Basımevi, Ankara 1980.
- HAMILTON, William John, Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, Londra 1842.
- IŞIK, Adem, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2001.
- KARAGÖZ, İlyas, Grek Bizans ve Eski Türk Kaynaklarına Göre Trabzon Yer Adları, Derya Kitapevi, Trabzon 2006.
- KEARSLEY, Rosalinde, “Woman and Public Life in Imperial Asia Minor: Hellenistic Tradition and Augustan Ideology”, Ancient West & East 4/1, (2005), 98-121.
- KILIÇ, Sinan, “Şar ve Şarlı”, içinde: A. Korkmaz, Yalıda Bir Çekirdek Beşikdüzü, Heyemola Yayınları, İstanbul 2015, s. 109-117.
- KINNEIR, John Macdonald M., Journey through Asia Minor, Armenia and Koordistan in the years 1813 and 1814, Londra 1818.
- KNEŽEVIĆ, Antun, Die Turzismen in der Sprache der Kroaten und Serben, Meisenheim am Glan 1962.
- KORKMAZ, Atilla, Yalıda Bir Çekirdek Beşikdüzü, Heyamola Yayınları, İstanbul 2015.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 10 Sayı: 20 |
