BATUM:  FROM BREST-LITOVSK TO THE BRITISH INVASION IN VIEW OF EXTERNAL MEDIA AND OTTOMAN ARCHIVE DOCUMENTS (JUNE 1918- JANUARY 1919)

Yıl 2017, Cilt: 11 Sayı: 22, 73 - 90, 15.05.2017

Zehra Arslan Yeliz Usta

https://doi.org/10.18220/kid.313401

Cited By: 1

Öz

The
Treaty of Brest-Litovsk had given the people in Kars, Ardahan and Batum the
freedom to appoint their own futures. Concordantly, Elviye-i Selâse
(three-shire area), as it was known, was part of the Ottoman Empire after the
referendum on 14
July, 1918. There were implications of a great land including
Batum having been given to Turkey with the Treaty of Brest-Litovsk with an
emphasis on the strategic importance of Batum in external media. After Mondros,
however, there were news of the straits being cleaned of mines and the navy
vessels of the allies of the Ottoman Empire entering the Black Sea. Once the
straits were cleaned, the navy vessels visited the Black Sea ports including
Batum. Primarily, such external news that indicated that Batum could be invaded
by the British at any moment also claimed that the Turkish army was attacking
the Armenian and the British would send their war ships to Batum in case the
aforementioned attacked continued.

According
to the Ottoman archives, the III corps of the Ottoman Empire enforced practices
that protected all the people in Batum without discriminating between races,
sects or religions in May 1918.
Additionally, the Ottoman archives show that the British formed troops from
Armenians who were familiar with the English language after they have invaded
Batum. This study aims to investigate the perception of
Batum within the Turkish and world public opinion in the second half of the
year 1918, having analysed internal media, relevant academic and original
works, mainly external media and the Ottoman Archives of the Prime Minister's
Office.

Anahtar Kelimeler

Foreign Public Opinion, Turks, Invasion

DIŞ BASIN VE OSMANLI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA BREST LİTOVSK’TAN İNGİLİZ İŞGALİNE “BATUM” (Haziran 1918-Ocak 1919)

Öz

Brest Litovsk Antlaşması, Kars,
Ardahan ve Batum halkına kendi geleceklerini tayin etme hakkı vermişti. Bu
çerçevede 14 Temmuz 1918’de yapılan halk oylaması sonunda
Evliye-i Selâse Osmanlı Devleti'nin bir parçası olmuştu. Dış kamuoyunda Batum’un stratejik önemi
vurgulanarak Brest Litovsk ile birlikte Türkiye’ye Batum’un da dâhil olduğu
geniş bir alanın verildiğine dair yorumlar yapıldı. Mondros sonrası ise Boğazların
mayınlardan temizlendiği ve Müttefiklerin savaş gemilerinin Karadeniz’e
girdiğine dair haberlere yer verildi. Boğazlar temizlendikten sonra da savaş
gemileri, Batum’un da dâhil olduğu Karadeniz limanlarını ziyaret etmişlerdi.
Aslında her an Batum’un İngilizlerin işgaline uğrayabileceğinin anlaşıldığı bu
tür dış kaynaklı haberlerde, Türk ordusunun Ermenilere saldırdığı iddia
edilerek, bu saldırılarının devam etmesi halinde de İngilizlerin savaş
gemilerini Batum'a gönderecekleri bildiriliyordu. Osmanlı belgelerine göre
1918 yılının Mayıs ayından itibaren Üçüncü Osmanlı kolordusu, Batum’da ırk, mezhep ve din ayrımı yapmadan
tüm halkı himaye edecek uygulamalarda bulunmuştu. Yine Osmanlı belgelerine göre
İngilizler, Batum’u işgal ettikten sonra da kendi dillerine aşina olan
Ermenilerden alaylar oluşturmuşlardı. Batum’un 1918 yılının ikinci yarısında
Türk ve dünya kamuoyundaki algısının ortaya konulmasının amaçlandığı çalışmada,
ağırlıklı olarak dış basın ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri olmak üzere,
iç basın, ilgili telif ve tetkik eserlerden yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dış Kamuoyu, Türk, İşgal

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA., DH.EUM.SSM
• BOA., DH.EUM.KLU
• BOA., DH.MB..HPS
• BOA., DH. UMVM
• BOA., İ.DUİT
• BOA, DH.KMS
• 2. Süreli Yayınlar
• Albuquerque Morning Journal
• Arizona Republican
• Evening Public Ledger
• Grand Forks Herald
• İslami Gürcistan Keowee Courier Macon Beacon New-York Tribune Norwich Bulletin Rague River Courier Richmond Times-Dispatch St. Landry Clarion Tercümanı Hakikat The Barre Daily Times The Celina Democrat The Chattanooga News The Daily Ardmoreite The Daily Gate City The Daily Capital Journal The Evening Herald The Evening Missourian The Greneeville Daily Sun The Times The Sun The Washington Times
• 3. Kitap ve Makaleler ARSLAN, Zehra, “ Brest Litovsk Müzakere Sürecinin Osmanlı Kamuoyuna Yansımaları (Aralık 1917-Nisan 1918), Uluslararası I. Dünya Savaşı Sempozyumu (Rus-Türk Penceresi), Yayınlanmamış Bildiri, 12-15 Kasım 2015.
• ARSLAN, Zehra, “Batum Göçmenleri (1914-1930)”, Bilig, S:71, Güz 2014.
• ARSLAN, Zehra, “Moskova Antlaşması Sonrası Batum’da Rus ve Gürcülerin Yaptıkları Düzenlemeler”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 4/8, 2010.
• ATNUR, İbrahim Ethem, Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahcivan (1918-1921), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2001.
• ÇAPA, Mesut, “Milli Mücadele Döneminde Batum”, XVI. Türk Tarih Kongresi (20-24 Eylül 2010), C: 5, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2015, s. 63-95, s. 64.
• McCARTHY, Justin, Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922), Çev. Fatma Sarıkaya, 2. baskı, Ankara 2014
• MİKAİL, Elnur Hasan, “Atatürk Dönem Türkiye-Azerbaycan İlişkileri (1918-1923), II. Uluslararası Kafkasya Tarih Sempozyumu, Kars 2009.
• SERTÇELİK, Seyit, Rus ve Ermeni Kaynakları Işığında Ermeni Sorunu (1915-1923 Sömürge Savaşı), SRT Yayınları, Ankara 2015.
• ŞAHİN, Enis, Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2002.
• URAL, Selçuk, “Brest-Litovsk Antlaşması’ndan Mondros Mütarekesi’ne Şark Vilâyetlerinde Mülkî ve İdarî Sorunlar, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 6, S:11, Bahar 2010, s. 45-64.
• URAL, Selçuk, “Ermenilerin ve İngilizlerin Vilâyaât-ı Şarkiye’ye Yönelik Çalışmaları ve Anılan Karşı Önlemler”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü IV-I (Erzurum 2004), s.107-131.
• URAL, Selçuk, “Milli Mücadelenin Başlarında Doğu’da Milli Teşkilatlanma Ve Hususiyetleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 13, 2012, s. 59-80.
• URAL, Selçuk, Mondros Mütarekesi ve Doğu Vilayetleri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, I. Baskı, İstanbul 2008. YEL, Selma, Yakup Şevki Paşa ve Askeri Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002.