YENİ BİLGİ VE BELGELER IŞIĞINDA TRABZON’DA 1912 SEÇİMLERİ

Yıl 2017, Cilt 12, Sayı 23, 163 - 196, 09.11.2017

Volkan AKSOY

https://doi.org/10.18220/kid.350575

Öz

Türk siyasi tarihinin en önemli dönüm noktalarından birisi 1876 yılında Meşrutiyet’in ilan edilerek meclisli bir sisteme geçilmesidir. Ancak bu meclisin çalışma süresi çok kısa olmuş ve 1878 yılının şubatında padişah II. Abdülhamid tarafından kapatılmıştır. Meclisin tekrar işlerlik kazanabilmesi ancak otuz yıl sonra gerçekleşmiş ve 1908 yılında meclis yeniden açılmıştır. 23 Temmuz 1908 tarihiyle başlayan dönemin bir önceki meclis denemesinden en önemli farkı, siyasi partilerin kurulması ve seçimlerde yer almasıdır. Bu amaçla ilk seçimler 1908,, ikincisi ise 1912 yılında yapılmıştır. Özellikle 1912 seçimleri yapılış şekli ve tartışmalarıyla bugün de güncelliğini korumaktadır. Bu çalışma, 1912 seçimleri sürecinde Trabzon’da meydana gelen gelişmelerle bu süreçte İttihat ve Terakki ile Hürriyet ve İtilaf fırkaları arasında yaşanan mücadeleleri ele almakta ve incelemektedir. Bundan amaç, bir taşra vilayeti olan Trabzon'daki seçim sürecini izleyerek elde edilecek verilerle, önemli siyasi sonuçlara neden olan 1912 genel seçimlerine dair yapılacak değerlendirmelere katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon Vilayeti, Seçim, Mebus, İttihat ve Terakki

Kaynakça

• 1-Arşivler Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti. Siyasi Kalemi, 91/2/-1.
• 2- Süreli Yayınlar Envar-ı Vicdan Dergisi Giresun Gazetesi Hâdim-i Millet Gazetesi Tanin Gazetesi Tarık Gazetesi Trabzon’da Meşveret Gazetesi 3-Kitap ve Makaleler AHMAD, Feroz-RUSTOW, Dankwart A. (1976), “İkinci Meşrutiyet Döneminde Meclisler: 1908-1918”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S: 4-5, s. 245-284. AHMAD, Feroz, İttihat ve Terakki (1908-1914), Kaynak Yayınları, İstanbul 2010. AKBAL, İsmail, Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Muhalefet, Serander Yayınları, Trabzon 2008. AKSOY, Volkan, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon 2014. AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Yayınları, Ankara 2006. ALAP, Cevdet, Bir Ömür Bir Şehir, Haz. Hikmet Aksoy, Trabzon Gazeteciler Cemiyeti, Trabzon 2011. ALBAYRAK, Hüseyin, Trabzon Basın Tarihi, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı, Ankara 1994. ALKAN, Mehmet Ö., “1908 Seçimleri ya da 1324 İntihabı”, Tarık Zafer Tunaya Anısına Yadigâr-ı Meşrutiyet, Haz. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2010, s. 93-116. ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk, C: 1, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, İstanbul 1969. BAL, Mehmet Akif, Trabzonlu Ünlü Simalar ve Trabzon’un Ünlü Aileleri, Çatı Yayınları, İstanbul 2007. BİRİNCİ, Ali, “Hürriyet ve İtilâf Fırkası”, Tarih ve Toplum, C: 7, S: 273, (1987), s. 273-280. ______, Hürriyet ve İtilâf Fırkası II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakki’ye Karşı Çıkanlar, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012. BOURA, Katerina, “II. Meşrutiyet Döneminde Mebus Seçimleri Rum Mebuslar (1908-1918)”, Toplumsal Tarih, S: 56, (1998), s. 22-29. ÇADIRCI, Musa “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ülke Yönetimi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C: 1, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 210-230. ÇELİK, Recep, Trabzon’da Siyasi Hayat (1920-1950), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon 2013. ÇİÇEK, Rahmi. “Feyz Gazetesine Göre Trabzon’da 1908 Seçimleri”, Akademik Yorum, No: 2, (1992), s. 42-44. ______, “Osmanlı Taşra Kenti Trabzon’da Siyaset (1908-1914)”, Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (8-10 Nisan 1999), İzmir 2000, s. 535-557. DEMİR, Fevzi, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914, İmge Kitabevi, Ankara 2007. DERVİŞ KAPTANZADE ALİ NECATİ, İttihad’ın İç Yüzü Cinayat-ı İttihadiyeden Bir Nebze 1912 Yılında Yolsuzluk, Baskı ve Hukuk Mücadelesi, Haz. Kudret Emiroğlu, Heyamola Yayınları, İstanbul 2010. EMİROĞLU, Kudret, “Maliye Nazırı Cavit Bey’in Trabzon Gezisi (1911)”, Trabzon, S: 4, Ankara 1990, s. 53-59. ______, “Trabzon’da Sopalı Seçimler-1912” Tarih ve Toplum, C: 17, S. 97, (1992), s. 41-46. ERASLAN, Cezmi ve Olgun, Kenan, Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, 3F Yayınevi Yayınları, İstanbul 2006, s. 70-72. GÜNEŞ, İhsan, Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci: I. ve II. Meşrutiyet, TBMM Vakfı, Ankara 1997. KAYALI, Kurtuluş, “Hürriyet ve İtilaf”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C: 5-6, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 1436-1444. KERİMOĞLU, Hasan Taner, İttihat-Terakki ve Rumlar 1908-1914, Libra Yayınları, İstanbul 2009. Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:1, İçtima Sene:4, C: 2, 3 Kânunuevvel 1327/16 Aralık 1911. OLGUN, Kenan, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, ATAM, Ankara 2008. ______, “Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda Ara Seçimler (1908-1912 Dönemi)”, ATAM Dergisi, S: 82, s. 1-24. ORTAYLI, İlber, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C: 1, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 231-244. ŞAKİR, Ziya, Hürriyet ve İtilaf Nasıl Doğdu, Nasıl Yaşadı, Nasıl Battı, Haz. Serkan Erdal, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul 2011. TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi, C: 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2009. ______, Türkiye’de Siyasal Partiler-İttihat ve Terakki, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, C: 3, İletişim Yayınları, İstanbul 2009. Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, Haz. Fahri Coker, C: III, TBMM Vakfı, Ankara 1995. USTA, Veysel, “Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Paris Konferansı’na Sunduğu Muhtıranın Tenkidi”, Turkish Studies, 6/2 (2011), s. 971-982. YÜKSEL, Ayhan, Doğu Karadeniz’de Bir Kıyı Kasabası Keşap, Keşap Belediyesi, İstanbul 2014.