Öz
Ağız terimi, çoğunlukla kaba dil, halk dili,
teklifsiz dil gibi ifadelerle açıklanır; şive ile
karıştırılır. Ağızların ölçünlü dile oranla gösterdikleri ayrılıklar, çoğu
zaman yadırganır. Bunun sebebi, bir kaynağa bağlanmaları
noktasındaki eksikliklerdir. Trabzon ili ağızları Eski Türkçe ile
ilişkilendirilen ses özelliklerini muhafaza etmesi, Türkçenin tarihsel süreçte
geçirdiği değişme ve gelişmelerin farklı zaman dilimindeki
izlerini taşıması, ünlü ve ünsüzlerin Eski Türkçe ile
örtüşmesi, küçük ünlü uyumunun düzensizliği, genizsi n [ñ] sesinin durumu, ek
fiilin bağımsız bir kelime gibi hareket etmesi, Uygur Türkçesi metinlerine
dayanan ikili fiil kullanımı gibi özellikleri bakımından dikkat çeker. Bu
çalışmada söz konusu özelliklerin Trabzon Tonya ağızları için durumu ele
alınacaktır. Kaynak olarak Hasan Kalyoncu’ya ait Trabzon Tonya
Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü adlı eser ile Derleme
Sözlüğü kullanılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKAR, Ali, “Ağız Araştırmalarında Yöntem Sorunları”, Turkish Studies/ Türkoloji Dergisi 1, S: 2, 2006, s. 41-53.
- ATA, Aysu, Orhun Türkçesi, Ed. Gürer Gülsevin-M. Mahur Tulum, AÖF Yay., Eskişehir 2011, s.123-124.
- ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk (Çeviri), 5. Baskı, C: I-IV, Ankara 2006.
- ATMACA, Muhammet, Tarih İçinde Tonya, Tonya Belediyesi Yay., Trabzon 2005.
- BRENDEMOEN, Bernt, “Trabzon Ağızlarında Bağlantı Ünlüsü, Türk Dilleri Araştırmaları 1992”, s.19-34. http://www.turkdilleri.org/turkdilleri/[erişim: 10.03.2018]
- BRYER, Anthony- WİNFIELD, David, The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos, Washington, D.C. 1985, s.156.
- CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 2015, s. 205.
- CAFEROĞLU, Ahmet, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, TDK Yayınları, Ankara 1994.
- CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, Oxford 1972, s. 302.
- COŞAR, A. Mevhibe, “Bir Kimlik İşaretleyicisi Olarak Dil ve Trabzon Ağızlarında Arkaik Hususiyetler”, Karen, C: 1 /, S:1, Trabzon 2015, s. 241-453.
- DEMİR, Necati, Trabzon ve Yöresi Ağızları, C: I-II-III, Gazi Kitabevi Yay., Ankara 2006.
- DEMİR, Nurettin, “Ağız Terimi Üzerine”, Türkbilig, S: 4, 2002, s. 105-116.
- ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul 1998.
- KALYONCU, Hasan, Trabzon Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Ağzı Sözlüğü, Tonya 2001.
- KARAHAN, Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK. Yay., Ankara 1996.
- ÖLMEZ, Mehmet, “Hasan Kalyoncu, Trabzon Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü, Tonya 2001, 137 s.”, Türk Dilleri Araştırmaları, S: 19, 2009, s. 305-307.
- Tempo Dergisi, S: 47, 23-29 Ekim 1988.
- Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara 2011.
- YAVUZARSLAN, Paşa, “Anadolu Ağızlarında *ha (*ka) Zamirinin Türevleri”, Türkoloji Dergisi, C: XI, S.1, 309-320.s.
Öz
The term ‘dialect’ mostly refers to the concepts of billingsgate,
public language, and informal language, and it is often mistaken for the term accent.
The variances of dialects compared to those of the standard languages are
generally found odd. This stems from the lack of firm connections to a source.
The dialects of Trabzon draw attention due to its features such as preserving
the voice properties which are associated with the Old Turkish
Language, displaying the traces of the change and improvements in the
Turkish language in different periods throughout history, the same vowel and
consonant letters with the Old Turkish Language, the irregularity of labial
harmony, the sound of nasal “n” [ñ], the functional verbs acting as lexical words and the use of dual verbs based on the texts of Uyghur Turkish Language. This
study deals with the above mentioned features in relation to Trabzon Tonya
dialects based on the following sources: The Grammatical Properties of Trabzon
Tonya Dialect and Tonya Dictionary by Hasan Kalyoncu and Compilation Dictionary
by Turkish Language Association.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKAR, Ali, “Ağız Araştırmalarında Yöntem Sorunları”, Turkish Studies/ Türkoloji Dergisi 1, S: 2, 2006, s. 41-53.
- ATA, Aysu, Orhun Türkçesi, Ed. Gürer Gülsevin-M. Mahur Tulum, AÖF Yay., Eskişehir 2011, s.123-124.
- ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk (Çeviri), 5. Baskı, C: I-IV, Ankara 2006.
- ATMACA, Muhammet, Tarih İçinde Tonya, Tonya Belediyesi Yay., Trabzon 2005.
- BRENDEMOEN, Bernt, “Trabzon Ağızlarında Bağlantı Ünlüsü, Türk Dilleri Araştırmaları 1992”, s.19-34. http://www.turkdilleri.org/turkdilleri/[erişim: 10.03.2018]
- BRYER, Anthony- WİNFIELD, David, The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos, Washington, D.C. 1985, s.156.
- CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 2015, s. 205.
- CAFEROĞLU, Ahmet, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, TDK Yayınları, Ankara 1994.
- CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, Oxford 1972, s. 302.
- COŞAR, A. Mevhibe, “Bir Kimlik İşaretleyicisi Olarak Dil ve Trabzon Ağızlarında Arkaik Hususiyetler”, Karen, C: 1 /, S:1, Trabzon 2015, s. 241-453.
- DEMİR, Necati, Trabzon ve Yöresi Ağızları, C: I-II-III, Gazi Kitabevi Yay., Ankara 2006.
- DEMİR, Nurettin, “Ağız Terimi Üzerine”, Türkbilig, S: 4, 2002, s. 105-116.
- ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul 1998.
- KALYONCU, Hasan, Trabzon Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Ağzı Sözlüğü, Tonya 2001.
- KARAHAN, Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK. Yay., Ankara 1996.
- ÖLMEZ, Mehmet, “Hasan Kalyoncu, Trabzon Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü, Tonya 2001, 137 s.”, Türk Dilleri Araştırmaları, S: 19, 2009, s. 305-307.
- Tempo Dergisi, S: 47, 23-29 Ekim 1988.
- Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara 2011.
- YAVUZARSLAN, Paşa, “Anadolu Ağızlarında *ha (*ka) Zamirinin Türevleri”, Türkoloji Dergisi, C: XI, S.1, 309-320.s.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Mayıs 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 12 Sayı: 24 |
