Öz
Divan-ı hümayun (Imperial
council) was the highest administrative and judicial unit of the Ottoman
Empire. The issues discussed and negotiated in the Divan were written in
various book series. One of these book series was the Province Verdict Register
(Eyalet Ahkâm Defteri) that appeared in 1742. Province Verdict registers and records
include complaints brought to the capital and solutions raised by the central
administration on the cases which cannot be settled in the local courts. In
this respect, Province Verdict registers are primary references for the
researchers of local history. This paper deals with the Number 1 Trabzon
Province Verdict Register, which contains the provisions between 1742-1759 with
reference to the decrees sent from the center to Kürtün and accordingly
highlights administrative, social and economic history of the province.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri BOA. A.DVNS.AHK.TZ.d 1, (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, 1 Numaralı Trabzon Ahkâm Defteri): 4/4, 7/1, 8/2, 9/2, 9/3, 25/2, 29/1, 30/2, 47/5, 48/1, 49/1, 49/3, 57/2, 59/2, 61/3, 62/1, 63/5, 67/5, 68/1, 72/3,74/2, 132/3, 133/3, 133/4, 141/4, 146/2, 166/1, 170/3, 172/5, 196/5, 204/1. Araştırma ve İnceleme Eserleri ANIT, Kasım, Trabzon Ahkâm Defterleri'ne Göre Rize'nin İktisadî ve Sosyal Yapısı (1740-1911), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.
- AYGÜN, Necmettin, ''Dinî Hizmetlerin Gerçekleşmesinde Devletin Rolü Üzerine Bazı Tespitler; Osmanlı Dönemi Doğu Karadeniz Örneği", OTAM, 22, 2007, s. 61-82.
- AYGÜN, Necmettin, ''XIX. Yüzyılın Ortalarında Trabzon'da Sosyal ve İktisadi Yapı'', Karadeniz Araştırmaları, 5/17, 2008, s. 75-111.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Basımevi, Ankara 2010.
- EMECEN, M. Feridun, ''Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet'', TALİD, C: 3/5, İstanbul 2005, s. 107-139.
- FATSA, Mehmet, ''Karadeniz Bölgesinde Türk İskân Metoduna Bir Örnek: Yağlıdere'de Hacı Abdullah Halife Zaviyesi'', Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 35, 2005, s. 87-112.
- FATSA, Mehmet, ''XV ve XVI. Yüzyıllarda Doğu Karadeniz'de Yol Hizmeti Veren Zaviyeler ve Derbendler'', Vakıflar Dergisi, 41, 2014, s. 37-66.
- GÜMRÜKÇÜOĞLU, Saliha Okur, ''Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri'', Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 61/1, Ankara 2012, s. 175-206.
- HACISALİHOĞLU, Mehmet, Trabzon'da Ayanlık Mücadelesi: Hacısalihzâde Hasan Ağa, Ömer Ağa ve Büyük Ali Ağa (1737-1844), Serander Yayınevi, Trabzon 2014.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., ''Mühimme Defteri'', DİA, C: 31, İstanbul 2006, s. 520-523.
- MUMCU, Ahmet, ''Dîvân-ı Hümâyun'', DİA, C: 9, İstanbul 1994, s. 430-432.
- ÖZTÜRK, Said, ''Sosyo-Ekonomik Tarih Kaynağı Olarak Ahkam Defterleri'', Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Ed. Kemal Çiçek, Sota-Yeni Türkiye, Haarlem-Ankara 2001, s. 611-639.
- ÖZTÜRK, Temel, ''Ahkâm Defterlerine Göre Trabzon ve Çevresinde Güvenlik (1742-1760)'', Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 8, 2010, s. 29-53.
- ÖZTÜRK, Temel, İki Savaş Döneminde Trabzon (1680-1690/1723-1746), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2004.
- ŞİMŞİR, Nahide, ''Ahkâm Defterleri'nin Tarihî Kıymeti ve 107 No'lu Anadolu Ahkâm Defteri'ndeki İzmir İle İlgili Hükümler'', Tarih İncelemeleri Dergisi, S: 9, İzmir 1994, s. 357-390.
- TOSUN, Miraç, XVIII. Yüzyıl Trabzon'unda Cemaatlerarası İlişkiler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
Öz
Divan-ı hümayun, Osmanlı
Devleti'nin en üst idarî ve yargı birimiydi. Divan'da müzakere edilerek karara
bağlanan meseleler çeşitli defter serilerine yazılırdı. Bu defter serilerinden
biri de 1742'de ortaya çıkan Eyalet Ahkâm defterleridir. Eyalet Ahkâm
defterleri, merkeze intikal eden şikâyetleri ve mahallî mahkemelerde halledilemeyen
davalara ilişkin merkezî idarenin getirdiği çözümleri içerir. Bu bakımdan
Eyalet Ahkâm defterleri yerel tarih araştırmacıları için temel başvuru
kaynaklarındandır. Çalışmada 1742-1759 yılları arasındaki hükümleri ihtiva eden
1 Nolu Trabzon Ahkâm Defteri ele alınarak merkezden Kürtün'e
gönderilen hükümler değerlendirilmiş ve bu hükümlerden hareketle Kürtün'ün
idarî, sosyal ve ekonomik tarihine ilişkin bilgiler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri BOA. A.DVNS.AHK.TZ.d 1, (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, 1 Numaralı Trabzon Ahkâm Defteri): 4/4, 7/1, 8/2, 9/2, 9/3, 25/2, 29/1, 30/2, 47/5, 48/1, 49/1, 49/3, 57/2, 59/2, 61/3, 62/1, 63/5, 67/5, 68/1, 72/3,74/2, 132/3, 133/3, 133/4, 141/4, 146/2, 166/1, 170/3, 172/5, 196/5, 204/1. Araştırma ve İnceleme Eserleri ANIT, Kasım, Trabzon Ahkâm Defterleri'ne Göre Rize'nin İktisadî ve Sosyal Yapısı (1740-1911), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.
- AYGÜN, Necmettin, ''Dinî Hizmetlerin Gerçekleşmesinde Devletin Rolü Üzerine Bazı Tespitler; Osmanlı Dönemi Doğu Karadeniz Örneği", OTAM, 22, 2007, s. 61-82.
- AYGÜN, Necmettin, ''XIX. Yüzyılın Ortalarında Trabzon'da Sosyal ve İktisadi Yapı'', Karadeniz Araştırmaları, 5/17, 2008, s. 75-111.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Basımevi, Ankara 2010.
- EMECEN, M. Feridun, ''Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet'', TALİD, C: 3/5, İstanbul 2005, s. 107-139.
- FATSA, Mehmet, ''Karadeniz Bölgesinde Türk İskân Metoduna Bir Örnek: Yağlıdere'de Hacı Abdullah Halife Zaviyesi'', Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 35, 2005, s. 87-112.
- FATSA, Mehmet, ''XV ve XVI. Yüzyıllarda Doğu Karadeniz'de Yol Hizmeti Veren Zaviyeler ve Derbendler'', Vakıflar Dergisi, 41, 2014, s. 37-66.
- GÜMRÜKÇÜOĞLU, Saliha Okur, ''Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri'', Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 61/1, Ankara 2012, s. 175-206.
- HACISALİHOĞLU, Mehmet, Trabzon'da Ayanlık Mücadelesi: Hacısalihzâde Hasan Ağa, Ömer Ağa ve Büyük Ali Ağa (1737-1844), Serander Yayınevi, Trabzon 2014.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., ''Mühimme Defteri'', DİA, C: 31, İstanbul 2006, s. 520-523.
- MUMCU, Ahmet, ''Dîvân-ı Hümâyun'', DİA, C: 9, İstanbul 1994, s. 430-432.
- ÖZTÜRK, Said, ''Sosyo-Ekonomik Tarih Kaynağı Olarak Ahkam Defterleri'', Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Ed. Kemal Çiçek, Sota-Yeni Türkiye, Haarlem-Ankara 2001, s. 611-639.
- ÖZTÜRK, Temel, ''Ahkâm Defterlerine Göre Trabzon ve Çevresinde Güvenlik (1742-1760)'', Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 8, 2010, s. 29-53.
- ÖZTÜRK, Temel, İki Savaş Döneminde Trabzon (1680-1690/1723-1746), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2004.
- ŞİMŞİR, Nahide, ''Ahkâm Defterleri'nin Tarihî Kıymeti ve 107 No'lu Anadolu Ahkâm Defteri'ndeki İzmir İle İlgili Hükümler'', Tarih İncelemeleri Dergisi, S: 9, İzmir 1994, s. 357-390.
- TOSUN, Miraç, XVIII. Yüzyıl Trabzon'unda Cemaatlerarası İlişkiler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 13 Kasım 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 13 Sayı: 25 |
