DURING WORLD WAR I. A RUSSIAN HOSPITAL SHIP SUNK IN THE BLACK SEA: PORTUGAL

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 25, 185 - 202, 13.11.2018

RESUL Turan

https://doi.org/10.18220/kid.482227

Öz

The purpose of
this study is to analyse the hospital ship Portugal which was
sunk during the World War I, the period beginning with the bombardment of the
Black sea coast, the Russian occupation of Rize, and the attempt to occupy
Trabzon. The ship, serving as a passenger and mail ferry on behalf
of the company Messageries Maritimes in the pre-war period, remained in the
Black Sea after the Ottoman State had closed the Straits. Consequently, the
company donated the ship to the Russian government. The ship, redesigned as a
hospital-ship, was assigned to help the wounded Russian soldiers in the coastal
strip of the Eastern Black Sea coast. On March 30, 1916, the ship was sunk by a
German submarine. This incident, considered an international problem due to the
loss of many people on board, will be analysed taking the circumstances
existing before and after the incident into account in this study.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Portugal, Red Cross, Rize

I. DÜNYA SAVAŞINDA KARADENİZ’DE BATIRILAN BİR KIZILHAÇ GEMİSİ: PORTUGAL

Öz

Bu çalışmanın amacı, I.
Dünya Savaşında Karadeniz kıyı kesiminin bombardımanıyla başlayan, Rize’nin ele
geçirildiği ve Trabzon’un ise işgal hazırlıklarının yapıldığı esnada, Karadeniz
kıyı kesimindeki yaralı Rus askerlerini toplamak için görevlendirilen Portugal adlı Kızılhaç gemisinin bir
Alman denizaltısı tarafından batırılmasını ele almaktır. Savaş öncesi dönemde
Messageries Maritimes adlı şirkete yolcu ve posta vapuru olarak hizmet veren
gemi, Osmanlı Devleti’nin Boğazı kapatmasıyla Karadeniz’de kaldı. Bu durum
üzerine, şirket gemiyi Rus idaresine devretti. Kızılhaç hastane-gemisi olarak
yeniden düzenlenen gemi Doğu Karadeniz kıyı şeridindeki Rus yaralılara yardım
için görevlendirildi. 30 Mart 1916 tarihinde gemi, bir Alman denizaltısı
tarafından batırıldı. Gemide bulunan çok sayıda insanın hayatını kaybetmesiyle
uluslararası bir soruna dönüşen bu olay, gerek olay öncesi ve gerek olay
sonrası mevcut şartlar ele alınarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Portugal, Kızılhaç, Rize

Kaynakça

• 1-Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, HR.SYS (Hariciye Siyasi) ----------, HR.SYS, 2180/1 ----------, HR.SYS, 2181/7 ----------, HR.SYS. 2419/33 ----------, HR.SYS, 2429/2
• 2-Süreli Yayınlar
• Novoe Vremya, 01 Aprel 1916.
• Rosskoe Slova, 12 Oktaybr 1916
• The New York Times, 04 April 1916, 05 April 1916, 06 April 1916, 11 April 1916, 16 April 1916, 17 April 1916
• 3-Kitap ve Makaleler
• APAK, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
• ARSLAN-Zehra, USTA-Yeliz, “Rize’de, Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Rus Donanmasının Faaliyetleri ve Göçmenlerin Durumu (1915-1917)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Yıl 9, S: 17, Güz 2014, s. 71-84.
• ATABEY, Figen, Karadeniz'de Türk Donanması (Birinci Dünya Harbi ve Millî Mücadele Dönemi), Ankara 2006,
• AYDIN, Mahir, “Rusya’nın Çanakkale İntikamı ‘Karadeniz Bombardımanı’ ”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, Giresun 2009, s. 571-576.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2013.
• BAŞKAYA, Muzaffer, “İngiliz Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon’da Rus İşgali”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Yıl 9, S: 17, Trabzon 2014, s. 85-100. Belaya Kniga. Voyne s Turstiey, Petrograd 1914.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi, C: I, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1970.
• ÇAKMAK, Fevzi, Büyük Harp’te Şark Cephesi Harekâtı, Yay. Haz. Ahmet Tetik, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2011.
• GABAŞVİLİ, R., Rats Makhsavs, Tsignşi Dabruneba, Tbilisi 1992,
• GİBSON, R.H. Maurice Prendergast, The German Submarine War 1914-1918, Periscope Publishing Ltd 2002.
• GRANİER, Gerhard, “Pirat oder Kriegsmann? Die aktive Teilnahme von Handelsschiffen am Sheekrieg von 19014 bis 1918 und die Fälle der Kapitäne Fryatt und Blaikie”, Militaergeschichtliche Zeitschrift, 62, Potsdam 2003.
• GRİGOROV, A.İ., Kniga Pamyati: Çernomorski Flot v Velikoy Voyne 1914-1918 godov, 2014.
• Ilustração Portuguesa, 2.ª série, no 564, 11 de Dezembro de 1916.
• Kratki Obzor Deyatelnosti Rossiskago Obşestva Krasnago Kresta Po Okazaniyu Pomoşi Ranenım i Bolnım Voinam na Teatrah Voinı s Avstro-Vengrieyu, Germanieyu , Turçiyu v 1914-1915 g.g., Petrograd 1916.
• Kraus-Th.-Dönitz, Karl, Goeben ve Breslau’nun Deniz Seferleri, çev. Mustafa Haydar Cümbüş, Orient Yayınları, Ankara 2013.
• MASLOVSKİİ, E.V., Voyna na Kavkazskom Fronte, 1914-1917 g., Paris 1933.
• MİNASYAN, Nikolay Mihailoviç, Mejdunarodnıe Prestupleniya Tretego Reyha, Saratov 1977.
• MİNTSLOV, S.R., Trapezunskaya Epopeya. Dnevnik, Kiev, Trapezund, Finlandiya, Berlin 1925.
• Militärgeschichtliche Zeitschrift, Volume 62, Oldenbourg 2003. Niva, İllustrirovannıy Jurnal Literaturı i Sovremennoy Jizni, No: 14, Petrograd 1916.
• ÖKSÜZ, Hikmet-USTA, Veysel, “I. Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanmasının Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Türkiyat Mecmuası, 24, 2014, s. 25-51.
• Posledni Dni “Portugal”, Gılavnavo Upravleniya Possiskavo Obşestva Krasnavo Kresta, Petrograd 1916.
• SİMONEHKO-V.B., V.G., SERGOVENTEV-Abaşin A.A., ALEKSANDROV -A.S., “Gibel, Miloserdnıh Korabley, (K 100-Letiyu Tragedii na Çernom More)”, Morskaya Meditsina, Tom 2, No 2, 2016.
• TAŞKIRAN, Cemallettin, “Çanakkale Savaşlarında İtilaf Devletlerinin Hasta ve Yaralılarımıza Saldırıları”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S: 1, Mart 2003, s. 103-113. The Hospital, Vol. 60 (1556), Londra 1916, s. 23.
• The War on Hospital Ships: From the Narratives of Eye-witnesses, London 1917.
• Vısoçayşe Uçrejdennaya Çrezvıçaynaya Sledstvennaya Kommisiya, Sankt Peterburg1916.