1806-1812 OSMANLI-RUS SAVAŞI’NDA RUSLARIN TRABZON VE AKÇAABAT SALDIRILARINA DAİR BAZI YENİ BİLGİLER

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 26, 461 - 490, 21.03.2019

Özgür Yılmaz

https://doi.org/10.18220/kid.562316

Cited By: 1

Öz

1806’da başlayan
Osmanlı-Rus Savaşı’na dair gelişmeler Trabzon Fransız konsolosu Dupré’nin
raporlarında önemli bir yer tutmaktadır. Savaş sırasında Trabzon’daki
gelişmeleri gün gün kaydeden Dupré, Kafkasya’ya yönelik harekâtlar için şehirde
ve civarındaki hareketliliği aktarmanın yanında doğrudan Trabzon’u hedef alan
Rus baskınlarını da raporlarında konu etmiştir. Bu bağlamda bizzat konsolosun
Trabzon’daki güvenliğini de etkileyen Rus bombardımanları Dupré’nin özellikle
rapor ettiği gelişmeler arasındaydı. Savaşta Ruslar gönderdikleri filolar ile
1807 ve 1810’da Trabzon’u ve Akçaabat’ı bombardıman etmişlerdi. Bu saldırılarda
Akçaabat gerek Rusların demirleme mahalli gerekse de çıkarma yapılacak bir
liman olarak oldukça önemliydi. Dupré, Fransız makamlarına gönderdiği
raporlarda Rusların Trabzon açıklarına gelmesi, Akçaabat’a ve Trabzon’a yönelik
bombardımanları ve çıkarma girişimleri hakkında bilgiler vermiştir. Bu çalışma
1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların 1807 ve 1810’daki baskınlarını
Fransız konsolosunun gözünden aktararak konuya mevcut literatür ekseninde katkı
yapmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı, Rus saldırıları, Trabzon, Akçaabat

SOME NEW FINDINGS ON THE RUSSIAN ATTACKS ON TRABZON AND AKCAABAT IN THE RUSSO-TURKISH WAR OF 1806-1812

Öz

A
remarkable space was devoted to the developments about the Russo-Turkish War
that started in 1806 as represented in the correspondences of Dupré, the first
French consul in Trabzon. Dupré reported the Russian raids targeting Trabzon,
apart from the preparations and mobility in Trabzon for the Caucasian front
during the war. In this context, Russian bombardments, which also affected the
consulate’s security in Trabzon, were among the main concerns of the consul. In
the war, the Russians carried heavy bombardment on Trabzon and Akcaabat in 1807
and 1810 by their fleet. During these attacks Akcaabat was a crucial port for
both the anchorage and military landing site for the Russians. In his
correspondences with the French authorities, Dupré reported the arrival of the
Russians in Trabzon, their bombardments and the attempts to land on Akcaabat
and Trabzon. This paper aims to contribute to the current literature by
studying the raids of the Russians in 1807 and 1810 in the Russo-Turkish War of
1806-1812, from the French consul’s perspective

Anahtar Kelimeler

Ottoman-Russian War of 1806-1812, Russian attacks, Trabzon, Akcaabat

Kaynakça

• KAYNAKLAR Arşivler 1. Archives du ministère des Affaires étrangères (AMAE) (Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Fransa) a) Centre des Archives diplomatiques de La Courneuve (CADC)
• -Correspondance consulaire et commerciale (CCC): Trébizonde, I (1801-1811).
• b) Centre des Archives diplomatiques de Nantes (CADN)
• -Archives des Postes Diplomatiques (APD): Constantinople (Ambassade), Série D: Trébizonde, I (1803-1814) ; Trébizonde (Consulat), 60.
• 2. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hatt-ı Hümâyun, (HH); 256/14643; 966-41304; 1010/42410; 944/41855; 1006/42221.
• Diğer Kaynaklar AKÇURA, Yusuf, Osmanlı Devletinin Dağılma Devri, Ankara 2010.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara 1999.
• AYDIN, Mustafa, “XIX. Yüzyılın Başlarındaki Savaşlar Döneminde Polathane (Akçaabat) Limanının Askeri Önemi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S: 37, İstanbul 2002, s. 51-58.
• _____, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, İstanbul 2008.
• BADDELEY, John F., The Russian conquest of the Caucasus, London 1908.
• BİLGİN, Mehmet, “1810 Yılında Rusların Trabzon’u İşgal Girişimi ve Sargana Burnu Çıkarması”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, C: I, haz. M. K. Arslan-H. Öksüz, Trabzon 2002, s. 313-326.
• BİLİCİ, Faruk, “La France et la mer Noire sous le Consulat et l’Empire : « la porte du harem ouverte», Méditerranée, Moyen-Orient deux siècles de relations internationales, recherches en hommages à Jacques Thobie, dir. W. Arbid ve diğ., Paris 2003, s. 55-92.
• _____, “XIX. Yüzyılın Başlarında Trabzon’daki Fransız Konsolosluğu: Paris’in Asya Kapısı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 3, Trabzon 2007, s. 35-47.
• CORDIER, Henri, “Un interprète du général Brune et la fin de l'École des Jeunes de langues,” Mémoires de l'Institut national de France, C: 38, S: 2, Paris 1911, s. 267-350. _____, «Voyage de Pierre Dupré de Constantinople à Trébizonde, 1803 », Bulletin de la Section de Géographie, S: 32, Paris 1917, s. 256-264.
• DEHERAIN, Henri, “ Les premiers consuls de France sur la côte septentrionale de l’Anatolie », Revue de l’histoire des colonies françaises”, S : 17, Paris 1924, s. 301-380.
• DUPARC, Pierre, Le Recueil des instructions données aux ambassadeurs et ministres de France, Turquie, C : XXIX, Paris 1969.
• EFE, Ayla, “Eyaletinde Osmanlı-Rus Savaşları Küçük Kaynarca’dan Berlin’e”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S: 19, Ankara 2015, s. 139-174.
• FAROQHI, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, İstanbul 2000.
• GOLOĞLU, Mahmut, Trabzon Tarihi, Fetihten Kurtuluşa Kadar, Trabzon 2013.
• HACISALİHOĞLU, Mehmet Trabzon’da Ayanlık Mücadelesi: Hacısalihzâde Mehmet Ağa, Ömer Ağa ve Büyük Ali Ağa (1737-1844), Trabzon 2014.
• İNAN, Kenan, “Kadı Sicillerine Göre Trabzon’un Fiziki Yapısı (1643-1656)”, Osmanlı Araştırmaları, S: 18, İstanbul 1998, s. 161-186.
• JENNINGS, Ronald C., “Pious Foundations in the Society and Economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640: A Study Based on the Judicial Registers (șerʿi mahkeme sicilleri) of Trabzon”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, C: 33, S: 3, 1990, s. 271-336.
• KINNEIR, John MacDonald Journey Through Asia Minor, Armenia, and Koordistan, in the Years 1813 and 1814, London 1818.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), C: V, Ankara 1988.
• KÖKSAL, Ahmet, - USTA, Veysel, Yüz Yılın Ardındaki Karadeniz, Rus Bombardımanları I, İstanbul 2018.
• LERMİOĞLU, Muzaffer, Akçaabat Tarihi ve I. Genel Savaş-Hicret Hatıraları, İstanbul 1949.
• MIKHAILOVSKY-DANILEVSKY, Alexander, Russo-Turkish War of 1806-1812, Volume I-II, Ed. Alexander Mikaberidze, Westchester 2002.
• МИХАЙЛОВСКИЙ-ДАНИЛЕВСКИЙ, Александр Иванович, Описание Турецкой войны в царствование императора Александра, с 1806 до 1812 ода, по высочайшему повелению сочиненное генерал-лейтенантом и членом Военного совета Михайловским-Данилевским : [Ч. 1 - 2], Санктпетербург 1843.
• MİRALAY A. SÜLEYMAN, “Pontos Davasından Rusların 1810’da Trabzon’a Bir Baskını”, Askeri Mecmua, S: 45-47, İstanbul 1339, s. 24-28.
• MOZGFESKY, Rus Karadeniz Filosu Tarihi, Çeviren Fevzi Kurtoğlu, İstanbul 1935.
• JORGA, Nikolae Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C: V, Çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2005.
• ROTTIERS, Bernard Eugène Antoine Itinéraire de Tiflis à Constantinople par le colonel Rottiers, Bruxelles 1829.
• SAYDAM, Abdullah, “Trabzon'un İdarî Yapısı ve Yenileşme Zarureti (1793-1851)” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S: 18, Ankara 2005, s. 285-317.
• SERBESTOGLU, İbrahim, “Trabzon Valisi Canikli Tayyar Mahmud Paşa İsyanı ve Caniklizâdelerin Sonu, 1805-1808,” Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 1, Trabzon 2006, s. 89-105.
• SOROBEY, Ronald B., “Cossak Pirates of the Black Sea”, Military History, C:20, S: 2, 2003, s.26-32.
• SUNAR, Mehmet Mert, “1806-1812 Osmanlı-Rus Harbi’ni Çalışmaya Bir Girizgâh: Sefer İçin Asker Toplanması”, History Studies, C: 10, S: 3, s. 239-256.
• ŞAKİR ŞEVKET, Trabzon Tarihi, Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Trabzon 2001.
• TEYMUROVA, Günal, “1806-1812 Osmanlı-Rusya Savaşı ve Azerbaycan”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, C: 2, S: 2, 2016, s. 45-59.
• TOPAL, Zehra, Sargana’da İşgale Akçaabat, İstanbul 2012.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar, C: IV/I, Ankara 1988.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “17. Yüzyılda Karadeniz’de Kazak Saldırıları ve Karadeniz Ticareti”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, Samsun, c. II, ed. Osman Köse, Ankara 2013, s. 853.
• YEŞİL, Fatih, Trajik Zafer, Büyük Güçlerin doğu Akdeniz’de Siyasi ve Askeri Mücadelesi (1806-1807), İstanbul 2017. YILMAZ, Özgür, “Fransız Belgelerine Göre 19. Yüzyılın Başlarında Güney Karadeniz Limanları”, Uluslararası IX. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, İstanbul, 4-5 Mayıs 2017.(Yayınlanmamış Sempozyum Tebliği)
• _____, “Güney Karadeniz’de Yeni Fransız Politikası: Pascal Fourcade ve Sinop Konsolosluğu (1803-1809)”, Cahiers balkaniques, S: 42, Paris 2014, s. 223-268.
• _____, “Trabzon’da Fransız Varlığının İlk Dönemleri: Pierre Jarôme Dupré’nin Trabzon Konsolosluğu (1803-1820)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 21, Trabzon 2016, s. 87-120.
• МЯЗГОВСКИЙ, Евгений Александрович, История Черноморского флота 1696-1912, Санкт-Петербург, 1912.