TONYALI AHMED EFENDİ VE RİSÂLE-İ AHVÂL-İ ÂHİR ZAMÂN MESNEVİSİ

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 27, 143 - 164, 15.10.2019

Lokman Taşkesenlioğlu

https://doi.org/10.18220/kid.633208

Öz

19. yüzyıl, yaşanan büyük siyasi ve sosyal buhranlara
rağmen pek çok şairin yetiştiği ve çok fazla sayıda eserin kaleme alındığı bir
dönemdir. Tonyalı Ahmed Efendi de son dönem divan şiiri geleneği çerçevesinde
mesnevi tarzında eser vermiş az bilinen şahsiyetlerden biridir. Risâle-i
Ahvâl-i Âhir Zamân ise onun kaynaklarda belirtilen tek eseridir. İstanbul’da
birkaç kez basılmasından, yazıldığı dönemde oldukça rağbet gördüğü anlaşılan
eser ve müellifi hakkında maalesef kaynaklarda yeteri kadar bilgi
bulunmamaktadır. Fakat eserin, ahir zamanda toplumda ortaya çıkan aksaklıklara
dikkati çekmek, ahlaki ve dinî konularda topluma öğütler vermek için yazıldığı,
bu nedenle de sade bir dille kaleme alınmış olduğu söylenebilir.

Bu çalışmada klasik Türk şiirinin son döneminde mesnevi nazım şekliyle
kaleme alınmış bir nasihatnâme olan Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân, Latin
harflerine aktarılmış; muhteva, şekil, ahenk, dil ve üslup özellikleri
bakımından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Edebiyat, 19. yüzyıl, Tonyalı Ahmed Efendi, Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân

TONYALI AHMED EFENDI AND HIS RISÂLE-I AHVÂL-I ÂHIR ZAMÂN MESNEVI

Öz

19th century is a period in which
many poets were raised and many works were written despite great political and
social crises. Ahmed is one of the less known authors who wrote works in the
form of masnawî within the tradition of the late Divan Poetry. Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân is his only
surviving and cited text in the sources. Unfortunately, there is little
information about the work and the author in the sources. Yet, it is understood
that the work was quite popular at the time since it was printed several times
and had multiple publications in Istanbul. This study explores this work, which
was intended to draw attention to social problems that occur lately, known as Âkhir Zaman (End of Time). The work, a preachment
in verse written in the form of masnawî in the late classical Turkish poetry
and available in Latin letters, gives advice to people and teaches moral and
religious lessons through a remarkably sincere and simple language. This study
examines Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân
in terms of content, form, harmony, language, style and figure of speeches.

Anahtar Kelimeler

Classical Literature, 19th century, Tonyalı Ahmed Efendi, Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân, Mesnevi

Kaynakça

• İmam Muhammed bin Süleyman Rûdânî, Büyük Hadis Külliyatı, İz Yayıncılık, İstanbul 2014.
• KALYONCU, Hasan, Tonya, Korza Yayıncılık, Ankara 2010.
• KARTAL, Ahmet, Doğu’nun Uzun Hikâyesi, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2014.
• KİREMİTÇİ, Ferdi, Hilye-i Sâdât, Kesit Yayınları, İstanbul 2017.
• KÖKER, Hüseyin Sıtkı, Şair Ahmet Hicrî. Ulus Basımevi, Ankara 1950.
• KÖKSAL, M. Fatih, Mevlid-nâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.
• ÖZDİNGİŞ, Vicdan, “Ahmed Efendi” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2013 http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=261. 12.01.2019.
• ÖZGÜL, M. Kayahan, Nazım (Geç Dönem), Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, 6, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2004.
• SARAÇ, M. A. Yekta, Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim – Ölçü – Kafiye, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2013.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, KARTAL, Ahmet, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul 2007.
• Tonyalı Ahmed, Risâle-i Ahvâl-i Âhir Zamân, Mahmut Bey Matbaası, İstanbul 1325.
• YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda İslâmi Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.