TRABZON VALİSİ CANİKLİ TAYYAR MAHMUD PAŞA İSYANI VE CANİKLİZÂDELERİN SONU (1805-1808)

Yıl 2006, Cilt: 1 Sayı: 1, 89 - 105, 15.10.2006

İbrahim Serbestoğlu

Öz

XVI. yüzyıldan itibaren Dünya’daki değişim ve gelişimin hızına ayak uyduramayan Osmanlı Devleti, taşradaki otoritesini kaybetmiş, idareyi yerel hanedanlara bırakmıştı. Bu hanedanlar aldıkları yeni görevlerle bağlantılı olarak güçlerini ve nüfuzlarını arttırdıkça hem merkezî otoriteyle hem de rakip gördükleri komşu hanedanlarla çatışmaya girmişlerdir. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Anadolu’nun idaresi ile görevlendirilen Caniklizâdeler de söz konusu hanedanlardan birisidir. Hanedanın kurucusu Hacı Ali Paşa zamanından itibaren hem Çaparzâdelerle hem de merkezî otorite ile çatışmaya girmişlerse de her defasında siyasi ve idarî beklentiler doğrultusunda affedilmişlerdir. Hanedanın son lideri Tayyar Mahmud Paşa da III. Selim zamanında isyan etmiş, IV. Mustafa zamanında affedilip sadaret kaymakamlığı görevine getirilmiştir. Ancak II. Mahmud’un tahta çıkmasıyla önce sürgüne gönderilmiş ardından da idam edilmiştir. Böylece yaklaşık yarım asırdır Kuzey Anadolu’da etkin olan Caniklizâdeler sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Tayyar Mahmut Paşa, Caniklizâdeler, Çaparzâdeler

Kaynakça

• Yücel ÖZKAYA, “XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Yerli Ailelerin Ayanlıkları Ele Geçirmeleri ve Büyük Hanedanlıkların Kuruluşu”, Belleten, S.168, Ankara 1978, s. 667-724.
• Mustafa AKDAĞ, “ Osmanlı Tarihinde Âyanlık Düzeni Devri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S.14- 23, Ankara 1970- 1974.
• Yücel ÖZKAYA, “Canikli Ali Paşa”, Belleten, S.144, Ankara 1972, s.483-526.
• Rıza KARAGÖZ, Canikli Ali Paşa, Ankara 2003.
• Bernard LEWIS, “ Dyanikli Hadjdji Ali Pahsa”, Encyclopedie de L’İslâm, Nouvelle Edition, II, Paris 1965, s. 458-459.