SİNOP BALATLAR KİLİSESİ YAPI TOPLULUĞU KAZISI: ORTODOKS-HIRİSTİYAN MEZARLARINDAN ÇIKARILAN GEÇ OSMANLI DÖNEMİNE AİT TAKILARIN TEKNİK VE DESEN ÖZELLİKLERİNİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 30, 645 - 670, 29.04.2021

Feray Korucu Yağız

https://doi.org/10.18220/kid.929822

Öz

Kendisini güzel hissetmek ve etrafına güzel görünmek isteyen insan tarafından, bu ihtiyacın giderilmesine yönelik üretilen takıların tarihsel süreç içerisinde insan hayatında hep var olduğu görülmüştür. Öyle ki gücün, asaletin, estetik zevkin ve inancın sembolü olarak görülen takıların zaman içerisinde kullanımlarında meydana gelen değişimleri, bu alanda başlı başına bir yaratım gerçekleştirilmesini ve bu durumla ilişkili olarak bir sanat kolu meydana getirilmesini sağlamıştır. Bu sanat sahası içerisinde her bir eserin; malzeme, form özellikleri, yapım teknikleri özellikle süslemede kullanılan değerli, yarı değerli taşların, organik, inorganik malzemeler üzerinden tetkikinin yapılması, eserlerin dönemsel değişim ve gelişim süreçlerindeki evriminin belirlenmesini olanaklı hale getirmiştir. Sınır ve kapsamı belli olan her bir detaylı çalışmayla eserin ait olduğu kültürün izleri en net şekliyle tartışılabilmiştir. Bu araştırmada, Prof. Dr. Gülgün Köroğlu’nun başkanlığında 2010 yılından beri sürdü-rülen Sinop Balatlar Kilisesi Yapı Topluluğu Kazısında mezarlık alanında, mezar buluntusu olarak ele geçen takıların ve bu grupta kullanılan diğer aksesuarların genel bir değerlendirmeyle tanıtılması amaçlanmıştır. Dönemin dinsel, kültürel ve sanatsal zevkini yansıtan malzeme gruplarının teknik ve desen özelliklerinden hareket edile-rek yapılan inceleme ve değerlendirmeyle geç XVII-XX. yüzyıl tarihleri arasında, Geç Osmanlı Dönemi’nde yaşayan Ortodoks-Hıristiyan halkın yaşam biçimlerinin takı zevki, takılara yüklenen anlam ve ölümün algılanışı hususunda belli çözümle-meler yapılması ve konuyla ilgili genel bir perspektif yaratılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balatlar Kilisesi, Geç Osmanlı Dönemi, Ortodoks-Hıristiyan cemaat, takı

EXCAVATION OF SINOP BALATLAR CHURCH BUILDING COMPLEX:AN EXAMINATION OF TECHNICAL FEATURES AND PATTERN CHARACTERISTICS OF THE JEWELLERY FROM THE ORTHODOX-CHRISTIAN TOMBS IN THE LATE OTTOMAN PERIOD

Öz

People have always used jewellery for aesthetic purposes. In history, surveys to date reveal that jewellery is a recurrent symbol: a sign of power, nobility, courtly aesthetic, and belief. Therefore, jewellery has appeared as a significant material or object used in the arts and jewellery making has developed to serve the above purposes. When we examine the pieces in terms of their material and technique, they show some specific characteristics. The examination of materials reveals formal elements and various construction techniques. It is seen that particularly precious and semi-precious stones used in decoration. Hence, organic and inorganic materials made it possible to determine the evolution of the works regarding the change and development of jewellery making. This research aims to reveal and discuss the findings of Sinop Balatlar Church Building Community Excavation. It has been carried out since 2010 under the presidency of Gülgün Köroğlu. The examination of the jewellery works aims to clarify the traces of the culture to which each piece belongs. The study introduces the jewellery pieces and other accessories found in graves. The study examines them concerning their technical features, formal characteristics and material. Accordingly, it classifies them regarding the period's religious, cultural and artistic taste in the late XVII-XX. It aims to make specific analyses on the taste of jewellery, the meaning attributed to jewellery and the perception of death in the Orthodox-Christian community in the Late Ottoman Period, and create a perspective on the subject.

Anahtar Kelimeler

Balatlar Church, Late Ottoman Period, Orthodox-Christian community, jewelry

Kaynakça

• BALLARD, Robert D. “Deepwater Archaeology of the Black Sea: The 2000 Season at Sinop, Turkey”,, American Journal of Archaeology, Vol. 105, No. 4, Archaeological Institute of America, America 2001, ss. 607-623.
• BARAT, Claire, “La ville deSinope, Reflexions Historiques et Archeologiques”, Sinope, the Results of Fifteen Years of Research Proceedings of the International Symposium 7-9 May 2009, Ed. by Dominique Kassab Tezgör, Brill Press, Leiden-Boston 2012, ss. 25-64.
• BRYER, Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington 1985.
• CURTIS, W. E., Around the Black Sea Asia Minor, Armenia, Caucasus, Circassia Daghestan, The Crimea Roumania, New York 1911.
• ÇÖMEZOĞLU, Özgü, Akdeniz Çevresi Ortaçağ Camcılığı Işığında Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Cam Bu¬luntuları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bi¬limler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Da¬lı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• DOONAN, Owen, “Sinop Landscapes: Towards an Archaeology of Community in the Hinterland of a Black Sea Port”, Sinope, the Results of Fifteen Years of Research Proceedings of the International Symposium 7-9 May 2009, Ed .by. Dominique Kassab Tezgör, Brill Press, Leiden-Boston 2012, ss. 176-187.
• DOONAN, Owen, Sinop Landscapes Exploring Connection in a Black Sea Hinterland, Ed. by. Owen P. Doonan, University of Pennsylvania Press, USA 2011.
• GÜNÖZÜ, Hande, “Sinop Balatlar Kilisesi (Sinope Koimesis Kilisesi) Duvar Resimlerinin Korunmasına İlişkin Öneri¬ler,” Art-Sanat, S. 3, İstanbul 2015, ss. 97-108.
• HOJTE, Jakop Munk, “The Death and Burial of Mithridates VI.”Mithridates VI and The Pontic Kingdom, Ed. by. Jakop Munk Hojte, Aarhus Press, Denmark 2009, s. 121-130.
• İNANAN, Filiz, “Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı Sırlı Bizans Seramik Buluntularının Ön Değerlendirmesi/An Assessment for the Byzantine Pottery from the Excavation of Balatlar Church Sinop Turkey” Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, S. 15, Ankara 2014, ss. 147-160.
• KASSAB TEZGÖR, Dominique, “Sinope Un Etat de la Question Apres Quinze and de Travaux Introduction” , Sinope, the Results of Fifteen Years of Research Proceedings of the International Symposium 7-9 May 2009. Ed. by Dominique Kassab Tezgör, Brill Press, Leiden-Boston 2012, ss.3-9.
• KÖROĞLU, Gülgün, “2010 Yılı Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı”, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Var¬lıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. III, 23-28 MAYIS 2011, Malatya 2011, ss. 65-76.
• KÖROĞLU, Gülgün, “2011 Yılı Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı”, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Var¬lıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. III, 28 Mayıs- 1 Haziran 2012, Çorum, ss. 313-324.
• KÖROĞLU, Gülgün, “Sinop Balat¬lar Kilisesi Kazısı 2012 ve 2013 Yılı Çalış-maları”, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Mü-dürlüğü, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. I, 02-06 Haziran 2014, Gaziantep 2012, ss. 511¬-525.
• KUŞOĞLU, Z. Tılsımdan Takıya, İstanbul 1998.
• MARTIN, M. E., “Some Miscellaneous Notes on the Town and Antiquities of Sinop, Mainly from Travellers' Accounts”, Anatolian Studies, Vol. 48, pub. by. British Institute at Ankara, Ankara 1998, ss. 175-180.
• REDFORD, Scott, “The Seljuqs of Rum and the Antique”, Muqarnas. Vol. 10, Brill Press, America 1993, ss. 148-156.
• TERLİKLİ, Serap, “1850 ve 1950 Tarihleri arasında Batı Toplumlarında Sanat, Toplumsal Yapı ve Moda Etkileşimi,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Giyim Sanatları Eğitimi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2011.
• http://mimtaki.com/1/takiveinsanlik.php 22.04.2016).
• https://www.britishmuseum.org/collection/object/H_1980-0615-1 (31.10.2020).