TRABZON’DA ERMENİ NÜFUSUN HAREKETLİLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 31, 11 - 40, 01.11.2021

Nedim İpek

https://doi.org/10.18220/kid.1017345

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı bugünkü Trabzon vilayeti sınırları dahilinde Osmanlı hakimiyeti döneminde yaşayan Ermenilerin nüfus hareketliliğini tespit edip değerlendirmektir. Makalede klasik dönemde Ermeni nüfusu, 19. Yüzyılda Katolik ve Protestan milletlerinin oluşumu ve bunun Trabzon’daki Ermenilere yansıması, yerleşmelerdeki nüfus dağılımı, 1860-1895 yılları arası Trabzon’u terk eden veya gurbete giden Ermeniler, 1895 isyanı, kalkışma sonrası Trabzon’daki Ermenilerin İstanbul ve Rusya hâkimiyetindeki topraklara göçü, 1915 yılında bölgede sevk ve iskân talimatının uygulanması kaynak ve referans eserlere istinaden tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, nüfus, Ermeni, göç

THE MOBILITY OF THE ARMENĠANS IN TRABZON

Öz

The aim of this study is to determine and evaluate the population mobility of Armenians living within the present borders of Trabzon province during the Ottoman period. The article examines the following issues: the formation of the Armenian, Catholic and Protestant nations, the population distribution of Armenians in Trabzon, Armenians immigrating from Trabzon between 1860-1895,1895 rebellion, and the immigration of the Armenians in Trabzon to the lands under the rule of Istanbul and Russia after the rebellion.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, population, Armenians, immigration

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA) A.Mkt. Mhm.
• Beo.
• Dh. Şfr.
• Dh. Tmik. M.
• Hr. Mkt.
• Hr. Sys.
• Hr. Th.
• İ. Dh.
• İ.Hr.
• Mkt. Mhm.
• Mvl.
• Nfs, d.
• Y. Prk. Ask.
• Y. Prk. Bşk.
• Y. Prk. Kom.
• Y. Prk. Um.
• Y.Prk. Zb.
• YA. Hus.
• ALBAYRAK, Kadir, 2034 Nolu Trabzon Şeriyye Sicil Defterinin (Vr. 70- 142) Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1999.
• Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri (1914- 1918), 2, Ankara 2005, s. 161.
• ATNUR, İbrahim Ethem, “Trabzon’da Tehcir ve Sonrası Azınlıklara Dair Çeşitli Problemler”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih Dil Edebiyat Sempozyumu Bildiriler, 3- 5 Mayıs 2001, C: 1, Trabzon 2001, ss. 522- 526.
• AYGÜN, Necmettin, “Akçaabat’ta Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Kilise ve Mektep İnşaatları”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu 26- 28 Nisan 2013, Akçaabat 2014, ss. 121- 150.
• BABACAN, Hasan, Mehmed Talat Paşa 1874- 1921, Ankara 2012.
• BARDAKÇI, Murat, Talat Paşa’nın Evrak-ı Metrukesi, İstanbul 2013.
• BEYDİLLİ, Kemal, 2. Mahmut Devrinde Katolik Ermeni Cemaati ve Kilisesi’nin Tanınması (1830), Harvard Ünv., Cambridge 1995.
• 1877 Tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi.
• BİRİNCİ, Ali Mesut-ÇAKICI, Mustaf-TOPAL, Zehra, Akçaabat- Vakfıkebir Nüfus Kütüğü (1835- 1845), İstanbul 2012.
• BOSTAN, Hanefi, 15- 16. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Ankara 2002.
• DUMAN, Önder, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Ermeni Terör Faaliyetleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2002.
• DURSUN, Yücel, Trabzon Eyaletinde Kırsal Yerleşim: Yomra Nahiyesi Örneği (1461- 1682); Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2015.
• Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2001.
• GEDİKLİ, Fethi, “1560- 1566 Yıllarında Akçaabat ve Köylerinin Sosyal ve Hukuki Durumu”, Akçaabat Yazıları 1, İstanbul 2004, ss. 53-103.
• GEDİKLİ, Fethi, “1847 Tarihinde Akçaabat’ın Nüfusu: Kaza-i Akçaabat Der Liva-i Trabzon Ber Muceb-i Tahrir-i Cedid sene 64”, Akçaabat Yazıları 2, İstanbul 2010, s. 55-79.
• HALAÇOĞLU, Ahmet, 1895 Trabzon Olayları ve Ermenilerin Yargılanması, İstanbul 2005.
• Hicri 1275 Tarihli Devlet Salnamesi.
• Hicri 1305 Tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi.
• İNAN, Kenan, “Mahmiye-i Trabzon Mahallatından” 17. Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Hayat, Trabzon 2013.
• KARAÇAVUŞ, Ahmet, “1895 Trabzon Ermeni İsyanı ve İsyancıların Sosyo- Ekonomik, Siyasi, Kültürel Kökenleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 19, Trabzon 2015, ss. 75-118.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830- 1914) Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul 2003.
• KÖKSAL, Ahmet, “Trabzon Vilayeti’nin Nüfusu (1876- 1878)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 15, Trabzon 2013, ss. 99-130.
• KÜÇÜK, Mehmet Alpaslan, Ermeniler Arasında Protestanlığın Yayılışı ve Protestan Ermeniler (Türkiye Örneği), Yayımlanmamış Doktora tezi, Ankara 2005.
• OKUR, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı Sonrası Yunanistan’ın Karadeniz Politikası ve Rum- Ermeni Federasyonu Kurma Girişimlerine Dair ABD Yüksek Komiseri Amiral Bristol’un Bir Raporu”, Karadeniz’de İsyan, Mübadele ve Propaganda, İstanbul 2019.
• ŞOLT, Öznur, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre Trabzon’da Ermeni Olayları 1895, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adapazarı 2004.
• TEPEKAYA, Muzaffer-ÇALIK, Ramazan, “Türk ve Alman Belgeleri Işığında Trabzon’da Ermeni Tehcirinin Uygulanması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, İzmir 2005, ss. 169-195.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1877, s. 209. Yay. Haz. Kudret Emiroğlu, Eskişehir 1995.
• TÜFEKÇİ, Zeynep, Trabzon ve Çevresinden Yapılan Ermeni Tehciri ve Yargılamalar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2001.
• YILMAZ, Özgür, “19. Yüzyılda Misyonerlik Faaliyetleri Çerçevesinde Trabzon Ermenilerine Bir Bakış”, OTAM, 21, Ankara 2007, ss. 191-219.
• YILMAZ, Özgür, Tanzimat Döneminde Trabzon, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon 2012.
• 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, 2, Ankara 1929.