SAMSUN ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDEN BİR GRUP CAM KASE

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 31, 297 - 324, 01.11.2021

Akın Temür Özkan Özbilgin

https://doi.org/10.18220/kid.1017443

Cited By: 2

Öz

Samsun Müzesi’nde, kurtarma kazısı, müsadere ve satın alma yoluyla müze envanterine kazandırılmış 10 adet cam kase bulunmaktadır. Bunlar genel olarak kalıba döküm ve serbest üfleme teknikleriyle üretilmiştir. Form özellikleri kapsamında bitkisel motif-oluk bezemeli, konik ve yarı küresel olmak üzere üç tiptedir. Bezemesiz iki eser dışında tamamı yiv ya da oluk bezemelerle süslenmiştir. Bunlardan kurtarma kazısı sırasında in-situ durumunda bulunmuş iki adet bitkisel motif-oluk bezemeli kâse diğerlerinden bezeme tekniği ile ayrılmaktadır. Söz konusu buluntuların teknik özellikleri incelendiğinde, eserler kalıba döküm tekniğiyle üretilmiş ve bir alet yardımıyla şekillendirilmiş olup, bu tip camlar MÖ 6. yüzyılda Pers İmparatorluğu’nun kurulmasıyla birlikte başlayan metale öykünme geleneğinin bir anlamda devamı niteliğinde olan lüks cam kaplardandır. Hellenistik Dönem’de İskenderiye, Kıbrıs, Suriye ve Rhodos gibi önemli cam üretim merkezlerinde görülen bu tip cam eserlerin seramik örnekleri de görülmektedir. Söz konusu eserlerin Amisos’da bulunan bir yer altı oyma oda mezarında ölü hediyesi olarak in-situ durumunda bulunması oldukça önemlidir. Diğer eserler satın alma ya da müsadere yoluyla müzeye kazandırılmış olsa da genel anlamda Roma Dönemi tipik örneklerindendir. Hellenistik dönem örneklerinden form, bezeme ve üretim tekniği açısından farklı olmaları da dönem özelliğinden kaynaklanmalıdır. Amisos ya da yakın çevresinde cam üretimine dair herhangi bir bulguya henüz rastlanmamıştır. Ancak bölgedeki cam eser yoğunluğu dikkate alındığında henüz keşfedilmeyi bekleyen bir cam üretim merkezinin var olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Amisos, Samsun Müzesi, Antik Camlar, Cam Kâseler

A GROUP OF GLASS BOWLS FROM SAMSUN ARCHAEOLOGY MUSEUM

Öz

There are ten glass bowls in the Samsun Museum, included in the museum inventory through salvage excavation, confiscation or purchase. These are generally produced by using mould casting and free blowing techniques. Regarding their formal characteristics, they fall into three categories: floral motif-groove decorated, conical and hemispherical. Except for two unembellished pieces, all are decorated with groove or groove decorations. Two bowls with floral motif-groove decoration found in-situ during salvage excavations are distinguished from the others by the decoration technique. Examination of the technical features of these items reveals that the artefacts were produced by a mould casting technique and shaped with the help of a tool. This type of glass is one of the luxury glass vessels, a continuation of the tradition of emulating metal that started with the Persian Empire in the 6th century BC. Survey reports ceramic samples of this type of glass artefacts used in important glass production centres such as Alexandria, Cyprus, Syria and Rhodos during the Hellenistic Period. These artefacts are found in-situ as gifts for the dead in an underground-carved chamber tomb in Amisos. Although other artefacts were brought to the museum by purchase or confiscation, most of which are typical examples of the Roman Period. The difference from the Hellenistic period samples in terms of form, decoration and production technique must be due to the Period characteristics. No solid evidence of a glass production house has yet been found in Amisos nor its immediate surroundings. However, considering the density of glassworks in the region, we can argue that these findings hint at an unveiled glass production plant to be discovered.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Amisos, Samsun Museum, Ancient Glass, Glass Bowls

Kaynakça

• AKAT, Yücel-FIRATLI, Nezih-KOCABAŞ, Hüseyin, Hüseyin Kocabaş Koleksiyonu Cam Eserler Kataloğu, Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul 1984.
• AKKURNAZ, Fatma Buse, Eski Yunan ve Roma Kaplar-İşlevler, Nezih Başgelen (Ed.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2016.
• ATİLA, Cenker, “Roman Glass Vessels in Sivas Museum”, Arkeoloji Dergisi, S: XX, 2015, ss. 161-179.
• ATİLA, Cenker-GÜRLER Binnur, Bergama Müzesi Cam Eserleri, Berksav, İzmir 2009.
• BAKIR, Tomris, “Daskyleion’da Eski Eser Kaçakçılığı ve Tahribat”, Ankara Üniversitesi DTCF Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Dergisi, S: 369, 1993, ss. 291-295.
• CANAV, Üzlifat, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam Eserler Koleksiyonu, Çağdaş Yayıncılık ve Basın Sanayi, İstanbul 1985.
• EKER, Fevziye, Kahramanmaraş Müzesi’ndeki Cam Eserler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2014.
• ERTEN YAĞCI, Emel, “Akhaemenid Cam Kaseleri ve Milas Müzesi’nden Yayınlanmamış İki Örnek”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1995 Yıllığı, Ankara 1996, s. 312-326.
• ERTEN YAĞCI, Emel, Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar Anadolu’da Cam, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1993.
• ERTEN, Emel, Silifke Müzesi Cam Kataloğu, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2018.
• ERTEN, Emel-AKKUŞ KOÇAK, Emine, “Olba Kazılarından Hellenistik Dönem Cam Kaseleri”, Selevcia, IX, 2019, ss. 43-63.
• GROSE, D. Frederic, “The Toledo Museum of Art: Early Ancient Glass”, Hudson Hills Press, New York 1989.
• GÜRLER, Binnur, Tire Müzesi Cam Eserleri, Kültür Bakanlığı, Ankara 2000.
• HAYES, John, W., Roman and Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum, Toronto 1975.
• IGNATIADOU, Despina-LAMBROTHANASSI, Eleni, “A Glass Kotyle and a Faience Pyxis from Thessaloniki”, Journal of Glass Studies, Vol: 55, 2013, ss. 21-38.
• ISINGS, Clasina, Roman Glass From Dated Finds, Archaelogia Traiectina II, Groningen/Djakarta 1957.
• ISINGS, Clasina, Roman Glass in Limburg, Groningen, Wolters-Nordhoff 1971.
• KUNINA, Nina, Ancient Glass in the Hermitage Collection, ARS Publisher, St. Petersburg 1997.
• LIGHTFOOT, S. Christopher-ARSLAN Melih, Anadolu Antik Camları: Yüksel Erimtan Koleksiyonu, Ünal Offset, Ankara 1992.
• MORIN-JEAN, La Verrerie en Gaule Sous L’empire Romain, Paris 1922-23.
• OLİVER, Jr. Andrew, Ancient Glass in the Carnegie Museum of Natural History, Pittshburg 1980.
• ÖZBİLGİN, Özkan, Samsun Müzesi’nde Bulunan Cam Eserler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2019.
• ÖZET, Aynur, Dipten Gelen Parıltı, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Cam Eserleri, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 1998.
• TAIT, Hugh, Five Thousand Years of Glass, British Museum Press, London 1995.
• TAŞTEMÜR, Emre, “Arkeolojik Veriler Işığında Camın Tarihsel Süreci”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C: 7, S: 13, 2017, ss. 67-91.
• TAŞTEMÜR, Emre, “Klaros Kasesi ve Anadolu’da Pers Egemenlik Döneminde Cam Kase Üretimi Konusunda Düşünceler”, Selevcia Ad Calycadnum, S: 3, 2013, ss. 65-79.
• TAŞTEMÜR, Emre-ŞAHİN, Işık, “Glass Bowls from Sanctuary of Apollon Klarios Excavations in Western Anatolia”, Anatolia Antiqua, Vol. XVI, 2008, s. 95-106.
• TEKÇAM, Tamay, Arkeoloji Sözlüğü, Alfa Yayınları, İstanbul 2011.
• TEMÜR, Akın-ÖZBİLGİN, Özkan, “Samsun Müzesi Koleksiyonundan Bir Grup Cam Şişe”, TUBA-KED, S. 20, 2019a, ss. 41-72.
• TEMÜR, Akın-ÖZBİLGİN, Özkan, “A Group of Glass Bracelets from Samsun Museum”, Settlements and Necropoleis of the Black Sea and its Hinterland in Antiquity, Ed. Gocha R. Tsetskhladze ve Sümer Atasoy, Archaeopress, 2019b, ss. 281-288.
• TEMÜR, Akın-YİĞİTPAŞA Davut, “Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2018 Yüzey Araştırması ve Envanter Çalışmaları”, History Studies, Vol: 12/2, 2020, ss. 619-654.
• TEMÜR, Akın-YİĞİTPAŞA, Davut-ŞAHİN, Kemalettin-ÇELİK, Merve-ÖZBİLGİN, Özkan-KAYTMAZ Volkan-SARIGÜL, Murat-KIVRAK, Bünyamin, “Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2018 Yılı Yüzey Araştırması”, 37. AST, C: 1, Ankara 2020, 81-102.
• ÜNAN, Serdar, “Samsun ve Çevresi Mezar Tipleri ve Ölü Gömme Adetleri (M.Ö. III. bin-M.S. IV. yy.)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya 2010.
• VON SALDERN, Axel, “Glass Finds at Gordion” Journal of Glass Studies, Vol: 1, 1959, ss. 22-49.
• WEINBERG, Gladys Davidson, “Hellenistic Glass Vessels from the Athenian Agora” Hesperia, Vol: 30, No. 4, 1961, ss. 380-392.
• WEINBERG, Gladys Davidson-MCCLELLAN, C. Murray, Glass Vessels in Ancient Greece, No. 47, Publications of the Archaeologikon Deltion, Athens 1992.
• WEINBERG, Gladys Davidson-STERN E. Marianne, “The Athenian Agora, Vessel Glass”, Vol: XXXIV, American School of Classical Studies at Athens, New Jersey 2009.
• WHITEHOUSE, David, Roman Glass in the Corning Museum of Glass, Vol: 1, New York 1997.
• YİĞİTPAŞA, Davut, Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Kültürü, Gece Kitaplığı, Ankara 2016.