2018-2019 YÜZEY ARAŞTIRMALARI IŞIĞINDA VEZİRKÖPRÜ ERKEN TUNÇ ÇAĞI ÇANAK ÇÖMLEKLERİ

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 32, 615 - 648, 14.04.2022

Davud Yiğitpaşa Boran Öntaş

https://doi.org/10.18220/kid.1103485

Öz

Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz bölümünde yer alan Samsun, eski çağlardan beri yerleşim görmüş, önemli kültür bölgelerinden birisidir. Samsun’un önemli bir kültür bölgesi olmasını sağlayan en büyük etmende kuşkusuz, sahip olduğu fiziki coğrafyasından gelir. Genelde Karadeniz sıra dağları sebebiyle, Karadeniz kıyılarından Anadolu’nun içlerine geçiş zor ve meşakkatlidir. Lakin Samsun bölgesinde Karadeniz sıra dağlarının yükseltisi azalmaya başlamış ve bu durum neticesinde Samsun, İç Anadolu ile Karadeniz arasında adeta bir köprü görevi görmüştür. Samsun iline bağlı olan Vezirköprü ilçesi ise; verimli topraklara ve yaşanabilir bir iklime sahip olmasının yanı sıra yer altı ve yerüstü suları bakımından da zengin olması sebebiyle, geçmişten günümüze kadar yörede yerleşimin devam etmesine olanak sağlamıştır. Öyle ki Vezirköprü’de en erken yerleşim Kalkolitik Çağ (MÖ 5500–MÖ 3000)’de başlayıp , Tunç, Demir, Hellenistik, Roma ve Bizans Çağı’na kadar kesintisiz devam etmektedir. Lakin Vezirköprü’de araştırmalar daha çok Roma ve Bizans çağları üzerine yoğunlaşmış, bölgenin Erken Tunç Çağı’na ait çanak çömlekleri ise diğer dönemlere nazaran daha az çalışılmıştır. Bu çalışma, 2018 ve 2019 yıllarında yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen Tunç Çağı çanak çömleklerini incelemek, çağdaşı olan diğer yerleşimlerle karşılaştırmak ve bahsettiğimiz araştırma azlığını gidermek adına ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Samsun, Vezirköprü, Erken Tunç Çağı, Çanak Çömlek

EARLY BRONZE AGE POTTERY IN THE LIGHT OF THE 2018-2019 VEZİRKÖPRÜ SURFACE RESEARCH

Öz

Located in the Middle Black Sea part of the Black Sea Region, Samsun is one of the important cultural regions that has been settled since ancient times. Samsun’s most significant factor as an essential cultural region is undoubtedly its physical geography. Samsun plays a crucial role in transportation since it connects Central Anatolia and the Black Sea region. Whereas the Black Sea mountain range hampers the transition from the Black Sea coast to the interior of Anatolia, the mountain range decreases in the Samsun region. Samsun’s Vezirköprü district has fertile soils and a livable climate and is rich in underground and surface waters. The earliest settlement in Vezirköprü appeared in the Chalcolithic Age (5500 BC - 3000 BC), and it has thus far been a welcoming settlement in the region. Its importance continued uninterruptedly until the Bronze, Iron, Hellenistic, Roman and Byzantine Ages. However, research so far in Vezirköprü mostly focused on the Roman and Byzantine periods, and the pottery belonging to the Bronze Age of the region was rarely studied. This study examines the Bronze Age pottery found during the surveys in 2018 and 2019 and discusses the findings compared with other contemporary settlements.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Samsun, Vezirköprü, Early Bronze Age, Pottery

Kaynakça

• ALKIM, U. Bahadır, “Samsun Bölgesi 1973 Çalışmaları”, Belleten, C: XXXVIII, S: 151, 1974a, ss. 553-556.
• ALKIM, U. Bahadır, “Samsun Region, 1973”, Anatolian Studies, C: XXIV, 1974b, s. 50-53.
• ALKIM, U. Bahadır, “Samsun Bölgesi Çalışmaları (1973)”, Türk Arkeoloji Dergisi, C: XXII, S: 1, 1975, ss. 5-12.
• ALKIM, U. Bahadır-BİLGİ ALKIM, Handan, Önder, İkiztepe I Birinci ve İkinci Dönem Kazıları (1974-1975),Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1988.
• ALKIM, U. Bahadır-ALKIM, Handan-BİLGİ, Önder, İkiztepe II Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci Dönem Kazıları (1976-1980), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara2003.
• BİLGİ, Önder, “Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1993 ve 1994 Dönemleri Sonuçları)”,Anadolu Araştırmaları, S: XV, 1999a, ss. 137-165.
• BİLGİ, Önder, “Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1995 Dönemi Sonuçları)”,Anadolu Araştırmaları, S: XV,1999b, ss. 167-190.
• BİLGİ, Önder, “Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1996 Dönemi Sonuçları ve Genel Değerlendirme)”, Anadolu Araştırmaları, S: XV, 1999c, ss. 191-230.
• CZICHON, Rainer Maria,Oymaağaç-Nerik Kazı Çalışmaları Raporu 2007,2007http://www.nerik.de.
• CZICHON, Rainer Maria-YILMAZ, Mehmet Ali, “Vezirköprü/Oymaağa (Nerik?) Projesi”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı, Ankara, 2014, ss. 339-346.
• ÇAKAN, İlker, Karadeniz Bölgesi, Eser Ofset, Samsun 2005.
• ÇALIŞKAN, Kıvanç-ERSAN, Aytek-ÇOŞKUNLU, Emre-UÇARLI, Levent-DOĞRAMACI, Emre-TEKİN, Erkin-SANCAK, Kemal Gökhan, “Samsun İli Vezirköprü İlçesinin Heyelan ve Kaya Düşmesi Duyarlılık Haritalarının Üretilmesi”, 6. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu, 5-7 Ekim 2016, Adana 2016, ss. 981-989.
• ÇİGDEM, Süleyman-ÖZKAN, Haldun, YURTTAŞ, Hüseyin, “2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 24-28 Mayıs 2004, Konya, C: 1, 2005, ss. 285-300.
• ÇOBAN, Asım, “Vezirköprü İlçesinin İdarî Coğrafya Analizi”, The Journal of Academic Social Science Studies, C: 6, S: 6, 2013, ss. 403-420.
• DENGATE, James Andrew, “A Site Surveyalongthe South Shore of Black Sea”, Ed. Ekrem Akurgal,“TheProceedings of theXth International Congress of ClassicalArchaeology, 23-30 Eylül 1973, Ankara-İzmir, C: 1, 1978, ss. 245-258.
• DERİN, Zafer-BATMAZ, Atilla, “Bornova-Kemalpaşa (İzmir) Arkeolojik Envarteri 2003”, Tüba Kültür Envanteri Dergisi, S: 2, 2004, ss. 75-100.
• DÖNMEZ, Şevket, İlk Tunç Çağı Öncesi Orta Karadeniz Bölgesi Kültürel Gelişimi (İkiztepe Çanak-Çömleği ile Küçük Eserler Işığında), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2000.
• GÜL, Seyfullah-KIVRAK, Bünyamin, “Kültür Coğrafyası Bağlamında Vezirköprü'de Kendircilik ve Urgancılık”,Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, C: 2, S: 6, 2018, ss. 201-219.
• KAYMAKÇI, Salih, “Doğu Karadeniz Bölgesinde Karaz-Erken Transkafkasya Kültürü’ne Ait Yeni Bir Yerleşim: Alucra-Gavur Kalesi, Giresun”, Tuba-Ar, S: 27, 2017, ss. 25-34.
• KOŞAY, Hamit -AKOK, Mahmut, “Amasya Mahmatlar Köyü Definesi”, Belleten, C: XIV, S: 55, 1950, ss. 481-485.
• KÖKTEN, İ. Kılıç, “1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları”, Belleten, C: XI, S: 43, 1947, ss. 431-472.
• OMURA, Sachihiro, “1993 Yılında İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları’’, XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 30 Mayıs-3 Haziran 1994, Ankara, ss. 215-244.
• ÖZGÜÇ, Tahsin, “Samsun Hafriyatının 1941-1942 Neticeleri”, III. Türk Tarih Kongresi, 15-20 Kasım 1943, Ankara, 1948, ss. 393-419.
• ÖZGÜÇ, Tahsin-AKOK, Mahmut, “Horoztepe Eserleri”, Belleten, C: XXI, S: 82, 1957, ss. 201-219.
• TEMÜR, Akın, “Ein Ohrring mit Sphingenmotivaus Vezirköprü-Samsun (Nordtürkei)”, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft, S: 148, 2016, ss. 165-177.
• TEMÜR, Akın-YİĞİTPAŞA, Davut-ŞAHİN, Kemalettin-ÇELİK, Merve-ÖZBİLGİN, Özkan-KAYTMAZ, Volkan-SARIGÜL, Murat-KIVRAK, Bünyamin, “Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2018 Yılı Yüzey Araştırması”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 17-21 Haziran 2019, Diyarbakır, C: 1,2019, ss. 81-102.
• TEMÜR, Akın-ÖZBİLGİN, Özkan, “Samsun Müzesi Koleksiyonundan Bir Grup Cam Şişe”, Tüba Kültür Envanteri Dergisi, S: 20, 2019a, ss. 41-72.
• TEMÜR, Akın-ÖZBİLGİN, Özkan, “A Group of GlassBraceletsfrom Samsun Museum”, SettlementsandNecropoleis of the Black Seaandits Hinterland in Antiquity, Eds. Gocha R. Tsetskhladzeand Sümer Atasoy, Archaeopress, 2019b, ss. 281-288.
• TEMÜR, Akın-Karadeniz, Semanur, “Neoklaudiopolis’ten Bir Grup Roma Seramiği”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 2020, ss. 22-36.
• TEMÜR, Akın-YİĞİTPAŞA, Davut, “Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2018 Yüzey Araştırması ve Envanter Çalışmaları”, History Studies, C: 12, S: 2, 2020a, ss. 619-654.
• TEMÜR, Akın-YİĞİTPAŞA, Davut, “Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2019 Yüzey Araştırması ve Envanter Çalışmaları”, History Studies, C: 12, S: 6, 2020b, C: 12, S: 6, 2865-2894.
• VON DER OSTEN, Hanks Henning, TheAlishar Hüyük Season Of 1930-32, TheUniversity Of Chicago Pres, Chicago 1937.
• YILMAZ, Derya, ”Doğu Ege’de Yeni Bir Erken Tunç Çağı Kenti: Troas Bölgesi’nde Bozköy-Hanaytepe Yüzey Araştırmaları/A New Early Bronze Age Site In The Eastern Aegean: Surveys At Bozköy-Hanaytepe In The Troad”, International Journal of Social Science, C: 6, S: 5, 2013, ss. 857-858.
• YILMAZ, Ali-GÜL, Seyfullah, “Vezirköprü’de (Samsun) Tarihsel Koruma ve Halkın Koruma Çalışmalarına Yaklaşımı”, Studies of Ottoman Domain, C: 5, S: 8, 2015, ss. 1-28.
• YİĞİTPAŞA, Davut, “Samsun İlinde Geç Kalkolitik Çağ'a? Tarihlenen Deliklitepe ve Kürkürün Tepe Höyüğü”, Eds Tekin, O. -Sayar, M. H.-Konar, E., Tarhan armağanı-M. Taner Tarhan'a sunulan makaleler/Essays in Honour of M. Taner Tarhan, 2013, ss. 339-358.
• YURTSEVER-BEYAZIT, Aslıhan, “An Early Bronze Age Site, In North - Central Anatolia: OluzHöyük/ Kuzey - Orta Anadolu’da Bir Erken Tunç Çağı Yerleşmesi: Oluz Höyük”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji, S: 24, 2019, ss. 11-26.