BAYINDIRLIK BAKANI TEVFİK İLERİ’NİN KARADENİZ BÖLGESİ’Nİ ZİYARETLERİ (1958)

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 34, 451 - 478, 04.05.2023

Özlem Yıldırım Kırış

https://doi.org/10.18220/kid.1292229

Öz

Türk siyasi tarihinin önemli isimlerinden biri olan Tevfik İleri, Demokrat Parti’nin Samsun milletvekili adayı olarak katıldığı 1950 seçimlerinde seçilerek siyasete adım attı. 1950 seçimleri sonucunda DP’nin iktidara gelmesiyle Birinci Menderes Kabinesi’nde önce ulaştırma bakanı olarak görev aldı. DP’nin ilk kabinesinde Millî Eğitim Bakanı Avni Başman’dan sonra Başbakan Adnan Menderes’in isteğiyle; Ulaştırma Bakanlığından ayrılıp Millî Eğitim Bakan-lığına atandı. Beşinci Menderes Kabinesi’nde devlet vekili ve başvekil yardımcısı olarak yer aldı. Aynı kabinede Ethem Menderes'ten sonra 19 Ocak 1958'de Nafia (Bayındırlık) Bakanlığına getirildi. Bu çalışmada Tevfik İleri’nin 1958 yılında bayındırlık bakanı iken Karadeniz vilayetlerine yapmış olduğu gezilerdeki tetkikleri değerlendirilmeye çalışıldı. Bu seyahat dâhilinde İnebolu, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Artvin ve Rize’ye giden İleri, bakanlığıyla ilgili tetkiklerde bulunmuş, halkın düşünce ve isteklerini dinlemiştir. Tevfik İleri, yaptığı tetkiklerde gittiği bölgelerde DP iktidarınca tamamlanan ya da yapımına devam edilen projeler hakkında kamu-oyuna bilgi vermiştir. Tevfik İleri’nin Karadeniz Bölgesi’ndeki ziyaretlerini gerçekleştirdiği 1958 yılı Türk siyasi tarih açısından dikkate değer bir zaman aralığıdır. Karadeniz Bölgesi’ne yapılan ziyaretler bölge özelinde ve Türkiye’de söz konusu dönemde yaşanan siyasi atmosferi anlamak ve tahlil edebilmek açısından önemli bilgiler vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tevfik İleri, Karadeniz, Siyaset, Bayındırlık, Kasım Gülek.

THE VISITS OF THE MINISTER OF PUBLIC WORKS TEVFİK İLERİ TO THE EAST BLACK SEA REGION (1958)

Öz

Tevfik İleri, one of the most notable figures in Turkish political history, entered politics after the 1950 elections, in which he ran as the DP’s Samsun deputy candidate. Following the DP’s victory in the 1950 elections, he was appointed Minister of Transport in the First Menderes government. In the first cabinet of the Democrat Party, he was appointed to the Ministry of National Education after the Minister of National Education Avni Başman at the request of Prime Minister Adnan Menderes. He participated in the Fifth Menderes Government as a minister and deputy prime minister. He was appointed to the Ministry of Public Works on 19 January 1958 after Ethem Menderes in the same cabinet. This study examined the investigations of Tevfik İleri during his trips to the Eastern Black Sea provinces in 1958 while he was the Minister of Public Works. During the trip, he examined the ministries in İnebolu, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt Artvin and Rize and heard public opinions and requests. Tevfik İleri conducted inspections on subjects related to his ministry in the regions he visited and informed the public about the DP’s completed and ongoing projects. The year 1958, when Tevfik İleri visited the Eastern Black Sea Region, is a significant period in Turkish political history. Trips to the Eastern Black Sea Region provide valuable information on comprehending and analyzing the political climate in the region and Turkey during the relevant period.

Anahtar Kelimeler

Tevfik İleri, Black Sea, Politics, Public Works, Kasım Gülek.

Kaynakça

• 1. Gazeteler “Bayındırlık Vekilinin Rize’de Söyledikleri”, Rize’nin Sesi, S: 2251, 12 Eylül 1958. “İleri, Üniversite Muhtariyetine Dair Konuştu”, Milliyet, S: 2997, 14 Eylül 1958. “Nafıa Vekili Tevfik İleri’nin Rizelilere Hitabı: Her Sahada CHP’nin 27 Yıllık İcraatının Çok İlerisindeyiz” Zafer, S:3252, 12 Eylül 1958. “Sayın Hemşerimiz Nafıa Vekilimiz Tevfik İleri’nin Yaptığı Konuşma”, Çaykara, S: 1830, 12 Eylül 1958. “Tevfik İleri Ordu’da Binlerce Ordulu Vatandaşa Hitap Etti”, Zafer, S: 3249, 9 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Erzurum’daki Konuşması”, Doğu Ekspres, S: 394, 18 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Erzurum’daki Konuşması-4”, Doğu Ekspres, S: 394, 18 Eylül 1958. “Tevfik İlerinin Erzurum Konuşması: CHP Bu Memleketin Tek Bir Köyüne Su Getirmesi”, Zafer, S: 3255, 15 Eylül 1958. “Tevfik İlerinin Sinop’ta DP Hamlelerine Dair İzahı”, Zafer, S:3245, 5 Eylül 1958. “Milli Savunma Bakanı İstifa Etti”, Akşam, S: 14307, 20 Ocak 1958. “Şemi Ergin İstifa Etti”, Milliyet, S: 2764, 20 Ocak 1958. “Son Kabine Değişikliği Hakkında”, Ulus, S: 12533, 21 Ocak 1958. “Tevfik İleri Karadeniz Seyahatine Çıkıyor”, Zafer, S: 3243, 3 Eylül 1958. “V. Menderes Hükümetinde Değişiklikler”, Cumhuriyet, S: 12250, 3 Eylül 1958. “Biz Yüzde Yüz Milletin Olan İlk Hükümetiz”, Zafer, S: 3246, 6 Eylül 1958. “D. Parti Karadeniz’i Kaybetmiştir”, Cumhuriyet, S: 12254, 7 Eylül 1958. “DP Bu Vatanı Cennet Yapacaktır”, Zafer, S: 3247, 7 Eylül 1958. “Gülek Karadeniz Gezisinden Döndü”, Milliyet, S: 2989, 7 Eylül 1958. “İleri, ‘Allah CHP’den Razı Olsun Dedi”, Milliyet, S: 2989, 7 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Nasihati, Cumhuriyet, S: 12254, 7 Eylül 1958. “Tevfik İleri Sevgi İle Karşılandı”, Zafer, S: 3248, 8 Eylül 1958. “Tevfik İleri Şehrimizde Bekleniyor”, Halk, S: 5210, 8 Eylül 1958. “Karadeniz’den Notlar”, Zafer, S: 3249, 9 Eylül 1958. “Nafıa Vekili Şehrimizde”, Zümrüt Rize, S: 2294, 9 Eylül 1958. “Sayın T. İleri Bugün Şehrimize Geliyor”, Çaykara, S: 1827, 9 Eylül 1958. “Tevfik İleri Giresun’da”, Zafer, S: 3249, 9 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Nasihati”, Cumhuriyet, S: 12256, 9 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Ordu Konuşması”, Zafer, S: 3249, 9 Eylül 1958. “N. Vekili Dün Akşam Şehrimize Geldi”, Çaykara, S: 1828, 10 Eylül 1958. “Nafıa Vekili Tevfik İleri Geldi”, Hizmet, S: 294, 10 Eylül 1958. “Tevfik İleri Dün Geldi”, Halk, S: 5212, 10 Eylül 1958. “Trabzon Valisinin Mektubu”, Cumhuriyet, S: 12258, 11 Eylül 1958. “İleri, Hopa’da Gülek’e Çattı”, Milliyet, S: 2994, 12 Eylül 1958. “Nafıa Vekilinin Hitabı”, Zafer, S: 3252, 12 Eylül 1958. “Sayın Tevfik İleri Şehrimizdeler”, Doğu Ekspres, S: 394, 13 Eylül 1958. “Sayın Nafıa Vekilimiz T. İleri Aramızda”, Doğu, S: 1225, 15 Eylül 1958. “Tevfik İleri’nin Konuşması”, Zafer, S: 3255, 15 Eylül 1958. “Karadeniz’den Notlar”, Zafer, S: 3256, 16 Eylül 1958. “Trabzon’un Kavuştuğu Yeni Eserler”, Zafer, S: 3256, 16 Eylül 1958. “Bayburt Vilayet Merkezi Oluyor”, Zafer, S: 3257, 17 Eylül 1958. “Nafıa Vekili İleri Ankara’ya Döndü”, Zafer, S:3259, 19 Eylül 1958. “M. Savunma Bakanı Şemi Ergin İstifa Etti, Cumhuriyet, S: 12029, 20 Ocak 1958. “Karadeniz’in Her Yerinde Abideler Yükseliyor”, Zafer, S: 3244, 4 Eylül 1958. “Trabzon ile Giresun Valisi Tekzip Edildi”, Milliyet, S: 2300, 18 Eylül 1958. “Tevfik İleri Dün İnebolu’da Hararetle Karşılandı”, Zafer, S: 3244, 4 Eylül 1958. “Demokrat Parti Karadeniz’i Şimdiden Kaybetmişti”, Ulus, S: 12722, 7 Eylül 1958. “Tevfik İleri Trabzon’da ‘Bu vatan Bizimdir’ Dedi”, Zafer, S: 3251, 11 Eylül 1958.
• 2.Telif Eserler AKIN, Rıdvan, Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı (1923-2007), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2009. APUHAN, Recep Şükrü, Öteki Menderes, Timaş Yay., İstanbul 1996. BOZKURT, Abdurrahman Cumhuriyetin İkinci Eğitim Mimarı Tevfik İleri, İdil Yay., İstanbul 2012. BURÇAK, Rıfkı Salim, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş (1945-1950), Olgaç Matbaası, Ankara 1979. ÇONGUR, H. Rıdvan , Büyük Türk Milliyetçisi Tevfik İleri, Gaye Yay., Ankara 1987. DEMİRBİLEK, Sinan, Demokrat Partililerin Anılarında Yassıada, Gülmat Matbaacılık, İstanbul 2012. ERER, Tekin, On Yılın Mücadelesi, Ticaret Postası Matbaası, İstanbul 1963. ERER, Tekin, Türkiye’de Parti Kavgaları, Ticaret Postası Matbaası, İstanbul 1963. EROĞUL, Cem, Demokrat Parti, İmge Kitabevi, Ankara 1998. Her Yönüyle Tevfik İleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1995. İLERİ, AKSOY, Cahide, Babam Tevfik İleri, Ayıldız Matbaası, Ankara 1977. İLERİ, AKSOY, Cahide, Tevfik İleri Yassıada ve Kayseri Günlükleri, Ötüken Yay. İstanbul 2003. İNSEL, Ahmet – BAYRAMOĞLU, Ali vd., Türkiye’de Ordu, Birikim Yay., İstanbul 2004. KAYA, Tuba, Tevfik İleri ve Türk Eğitim Sistemindeki Yeri, Karadeniz Teknik Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2014. OKUDAN, İskender, Maarif Vekili Tevfik İleri, Nobel Yay., Ankara 2011. ÖZTÜRK, Kazım, Türk Parlamento Tarihi, TBMM IX. Dönem (1950-1954), C. VII, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yay., 2006. TOPUZ, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003. YALSIZUÇANLAR, Sadık, Vefa Apartmanı, Profil Yay., İstanbul 2017. YILDIRIM ,Tahsin, Bir Güzel İnsan Tevfik İleri, Önder Basın Yay., İstanbul 2017.