KUTAISI CASTLE, CONSERVATION AND SUBSISTENCE İN THE OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 77 - 90, 04.05.2024

Sibel Orhankazi

https://doi.org/10.18220/kid.1477992

Öz

There are many cities and fortresses outside the territory of present-day Turkey where the Ottoman Empire once had influence. One of them is Kutaisi in Georgia, sometimes referred to as Kutatis in archival records. Kutaisi, which even today gives the impression of an ancient city with its streets and avenues and makes you feel like you are in the city of kings, gives clues about the past with its calm and orderly construction. Kutaisi attracted the most attention with its military aspect and protection during the Ottoman rule. This is probably due to the fact that the city was one of the farthest points of the Ottoman Empire's control towards the north-east of Georgia. Another reason for the preservation of Kutaisi was its large share in the trade with the west through the Black Sea ports.
This study examines the dominance and struggles of the Ottomans, Iran and Russia over Kutaisi, the center of the Imereti region in Georgia, in the XVI, XVII and XVIII centuries. In this regard, particular attention is paid to the history of Kutaisi and the maintenance and military supply of Kutaisi Castle. The aim of the study is to examine how Kutaisi continued to exist under the rule of the Ottoman Empire by making use of Georgian sources.

Anahtar Kelimeler

Georgia, Ottoman, Kingdom of Imereti, Kutaisi

OSMANLI DEVLETİ’NDE KUTAİSİ KALESİ, MUHAFAZASI VE İAŞESİ (XVII. VE XVIII. YÜZYILLAR)

Öz

Günümüz Türkiye toprakları dışında Osmanlı Devleti’nin vaktiyle nüfuz ettiği pek çok şehir ve kale mevcuttur. Bunlardan biri Gürcistan’da yer alan ve arşiv kayıtlarında kimi zaman Kutatis olarak ifade edilen Kutaisi’dir. Bugün dahi sokakları ve caddeleriyle antik bir kent havası veren, krallar şehrinde olduğunuzu hissettiren Kutaisi sakin ve düzenli yapılaşmasıyla geçmiş hakkında ipucu vermektedir. Kutaisi, Osmanlı Devleti hâkimiyeti sürecinde en çok askeri yönüyle ve muhafazasıyla dikkat çeker. Bunda muhtemelen şehrin Osmanlı Devleti’nin Gürcistan’ın kuzey doğusuna doğru hâkimiyet sağladığı en uç noktalarından biri olmasının etkisi vardır. Kutaisi’nin muhafaza edilme sebeplerinden biri de Karadeniz limanları aracılığıyla batı ile sağlanan ticarette payının büyük olmasıdır.
Bu çalışmada XVI, XVII ve XVIII. yüzyıllarda Osmanlı, İran ve Rusya’nın Gürcistan’da İmereti bölgesinin merkezi Kutaisi üzerindeki hâkimiyet ve mücadeleleri incelenmiştir. Bu hususta bilhassa Kutaisi tarihine ve Kutaisi Kalesi’nin muhafaza ile askeri iaşesine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın amacı Kutaisi’nin Gürcü kaynaklarından da yararlanılarak Osmanlı Devleti hâkimiyetinde ne şekilde varlık sürdürdüğünün incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Gürcistan, Osmanlı, İmereti Krallığı, Kutaisi

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı (BOA) BOA. A.( MKT. UM. 216. 69.
• BOA. AE. SMMD. IV. 52. 6087.
• BOA. AE. SMST. II. 5. 414;
• BOA. AE. SMST. II. 17. 1669;
• BOA. AE. SMST. II. 5. 415.
• BOA. SMST. III. 135. 8198.10;
• BOA. AE. SMST. III. 224. 17709;
• BOA. AE. SMST. III. 323. 26034
• BOA. AE. SMMD. IV. 72. 8454;
• BOA. AE. SMMD. IV. 107. 12487.
• BOA. AE. SAMD. III. 141. 13665.
• BOA. AE. SMHD. I. 189. 14645;
• BOA. AE. SMHD. I. 4. 301;
• BOA. AE. SMHD. I. 238. 19119.
• BOA. AE. SOSM. III. 7. 513.
• BOA. TS. MA. e. 558. 13.
• ALLEN, W. D, A Hıstory Of The Georgıan People, Lowe & Brydone, London 1971.
• ASATİANİ, Nodar, Sakartvelos İstoria, 13. Saukunidan 19. Saukunemde, Red. Maia Aludauri, Palitra L, 2012, ss. 159-163.
• AYDIN, Mahir, “Faş Kalesi”, Osmanlı Araştırmaları VI, İstanbul 1986, ss. 67-138.
• AYDIN, Mustafa, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar (1800-1830), Bilimevi Basın Yayın, İstanbul 2008.
• AYDÜZ, Salim, Tophâne-i Âmire Top Döküm Teknolojisi, TTK, Ankara 2006.
• DAĞLI, Yücel- KAHRAMAN, Seyit Ali, Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
• FALLMERAYER, Jakob Phılıpp, Trabzon İmparatorluğunun Tarihi, Trc. Ahmet Cevat Eren, TTK, Ankara 2011.
• GURİTİŞVİLİ, Davit, Narkvevebi Sakartvelos İstoriidan (XV-XVII. SS.), Tomi II, Tbilisi 1965.
• GÜLDÜR, Kadir-BÜYÜKÇINAR, Ayşe Beyza, “X-XII. Yüzyıllar Arası Gürcü Krallığı’nın Başkenti: Kutaisi”, Euro Asia Summit, 17-21 July 2017, Ankara, Turkey.
• KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590), TTK, Ankara 1998.
• KİGHURADZE, N.-NİKOLEİSHVİLİ, M.-MENABDE, L., “Kutaisi”, Kartuli Sabchota Ensiklopedia, Red. İr. Abashidze, Tom 10, Tbilisi 1986.
• KÜTÜKOĞLU, Bekir, Osmanlı İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 1993.
• LANG, David Marshall, The Last Years of the Georgian Monarchy, Colombia Unıversity Press New York, 1957.
• NATSVLİSHVİLİ, Natia, “Kutaisi”, Sakartvelos Kalakebi Urbanuli Ganvitareba (1801-1918 Tslebshi), red. Davit Khoshtaria, Tbilisi 2019.
• ÖZDEMİR, Halit, Artvin Tarihi, Egem Matbaa, Artvin 2002.
• REKHVİAŞVİLİ, Mikheil, İmeretis Samefo (XVI. S.), Tbilisi 1976.
• SİLOGAVA, Valery-SHENGELİA, Kakha, Hıstory of Georgia, Caucasus University Publishing House, Tbilisi 2007.
• SUNY, Ronald Grigor, The Making of The Georgian Nation, İndiana University Press, 1994.
• TQESHELAŞVİLİ, Levan, İmeretis Mere Solomon I, Didi Kutaisi, 2016.
• USTAOĞLU Mahmut Mithat, Batum ve Artvin Tarihi, Transkripsiyon Ahmet Atalay, Kömen Yayınları, Konya 2021.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C: III/2.ci Kısım, TTK, Ankara 2011.
• _____________, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C: IV/1. Kısım, TTK, Ankara 2011.
• _____________, İsmail Hakkı., Osmanlı Tarihi, C: IV/2. Kısım, TTK, Ankara 2011.
• VACHRİDZE, P., G. Gabunia, Kutaisi, Sabchota Khelisuflebis Tslebshi, Gamomcemloba Sabcota Sakartvelo, Tbilisi 1967.