THE PERSONAL LİBRARY OF AN OTTOMAN BUREAUCRAT (GRAND VİZİER KABAKULAK IBRAHİM PASHA OF SEBİNKARAHİSAR)

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 123 - 158, 04.05.2024

Şükriye Pinar Özyalvaç

https://doi.org/10.18220/kid.1478010

Öz

The grand viziers, who constituted the elite ruling class of the Ottoman Empire, were also the elite class of Ottoman cultural life. Focusing on the knowledge and qualifications of Ottoman statesmen, this study examines the book collection of the 18th century grand vizier Kabakulak İbrahim Pasha. For this purpose, the Muhallefat book numbered 12547 in the D.BŞM.MHF classification and the Harc-ı Hassa book numbered 4109 in the TS.MA.d classification in the Ottoman Presidential Archives have been used as the main sources. The research focuses on the diversity of works in Pasha's personal library and how they influenced his thinking. The books are divided into two main categories: religious works and natural sciences. Religious works include Mushaf-i Sharif, tafsir, hadith, Sufism, and prayer books, while the category of exact sciences includes works from the fields of history, biography, politics, law, medicine, astronomy, and literature. This categorization reflects the Pasha's efforts to be knowledgeable not only in the fields of law and administration, but also in a wide range of fields such as Sufism, history, and geography. The study emphasizes that Pasha's choice of books plays a crucial role in understanding the strategies of the Ottoman bureaucracy and administrators to cope with the challenges of the period. In this context, Kabakulak Ibrahim Pasha's personal library is analyzed not only as a collection, but also as a collection of the intellectual atmosphere and bureaucratic skills of the period.

Anahtar Kelimeler

Manuscript, Library, Intellectual, Thought, Elite Class

BİR OSMANLI BÜROKRATININ KİŞİSEL KİTAPLIĞI (ŞEBİNKARAHİSARLI SADRAZAM KABAKULAK İBRAHİM PAŞA)

Öz

Osmanlı Devleti’nin en seçkin yönetici sınıfını oluşturan sadrazamlar, Osmanlı kültür hayatının da elit sınıfını oluşturuyordu. Osmanlı devlet adamlarının bilgi birikimine ve edindikleri niteliklere odaklanan bu çalışmada, 18. yüzyıl sadrazamlarından Kabakulak İbrahim Paşa'nın kitap koleksiyonu incelenmiştir. Bu amaçla T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi'nde D.BŞM.MHF tasnifindeki 12547 numaralı defter ile TS.MA.d tasnifindeki 4109 numaralı Harc-ı Hassa Defteri ana kaynak olarak kullanılmıştır. Araştırma, Paşa'nın kişisel kütüphane-sinde yer alan eserlerin çeşitliliğini ele alarak bu eserlerin onun düşünce yapısını nasıl etkilediği sorusu üzerine temellendirilmiştir. Kitaplar, dini eserler ve müspet ilimler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmıştır. Dini eserler arasında Mushaf-ı Şerif, tefsir, hadis, tasavvuf ve dua kitapları bulunurken, müspet ilimler kategorisinde tarih, biyografi, siyaset, hukuk, tıp, astronomi, edebiyat gibi alanlardan eserler yer almıştır. Bu kategorizasyon, Paşa'nın sadece hukuki ve idari alanda değil, aynı zamanda tasavvuf, tarih ve coğrafya gibi geniş bir yelpazede bilgi sahibi olma çabasını yansıtmaktadır. Çalışma, Paşa'nın kitap seçimlerinin Osmanlı bürokrasisinin ve yöneticilerinin dönemsel zorluklarla başa çıkma stratejilerini anlamada kritik bir rol oynadığını vurgulamaktadır. Bu bağlamda, Kabakulak İbrahim Paşa'nın kişisel kitaplığı, sadece bir koleksiyon olarak değil, aynı zamanda dönemin entelektüel atmosferi ve bürokratik becerilerin nasıl şekillendirildiğine dair önemli bir kaynak olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yazma Eser, Kütüphane, Entelektüel, Düşünce, Seçkin Sınıf

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı (BOA)
• A.DVN.MHM, Defter No: 129, s.259.
• A.DVN.MHM, Defter No: 129, s.1025.
• A.DVNS.NHM.d, Defter No: 125, s. 165.
• D.BŞM.MHF, Defter No: 12547.
• TS.MA.d, Defter No: 4109.
• AKGÜNDÜZ, Akgündüz, “Dürerü’l-Hükkâm”, DİA, C: X, İstanbul 1994, ss.27-28.
• AKKUŞ, Mehmet, “15.Asrın ‘Yiğitbaşı Velisi’ Ahmed Şemseddin-i Marmaravî’nin Hayatı ve Eserleri” Manisalı Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Sempozyumu 26 Nisan 2008, Manisa 2009, ss.9-25.
• AKTEPE, Münir, Patrona İsyanı (1730), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1958.
• AKTEPE, Münir, Şem’dâni-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi Târihi Müri’t-Tevârih I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1976.
• ALGÜL, Hüseyin, “el-Mevâhibü’l-Ledünniyye”, DİA, C: XXIX, Ankara 2004, ss.421.
• ALPARSLAN, A, “Abdulvehhâb es-Sâbûnî”, DİA, C: I, İstanbul 1988, ss.286-287.
• ALTIKULAÇ, Tayyar, “İbnü’l-Cezerî”, DİA, C: XX, İstanbul 1999, ss.551-557.
• ARTAN, Tülay, “Şehîd Alî Paşa’nın Sûk-ı Sultânî’de Satılan Kitapları, Sahaflar ve Koleksiyonerler (1719). Osmanlı Koleksiyonerleri ve Koleksiyonları İtibar ve İhtiras, Ed. T.Artan-H. Aynur, 2022, ss. 281-407.
• ARUÇİ, Muhammed, “Es-Savâiku’l-Muhrika”, DİA, C: XXXVI, İstanbul 2009, ss.188.
• AYAR, Mehmet Taha, “Hafız-ı Şirazi Divanı ve Osmanlı Şerhleri”, Misbah, 2013, C: I, S: 3-4, ss. 287-304.
• AYDIN, Mükerrem Bedizel Zülfikar, “Osmanlı Tıbbında ‘Müfred Deva’ Kullanımı ve ‘Müfredât’ Eserlerinin Genel Özellikleri” Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 2005, C: VI, S.2, ss.299-315.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Ferâiz”, DİA, C: XII, İstanbul 1995, ss.362-363.
• BAŞARAN, Selman, “el-Ezkâr”, DİA, C: XII, İstanbul 1995, ss.66.
• BİLECİK, Gülberk.-TÜRK, Ömer, (2019), “Masraf Defterleri Işığında Topkapı Sarayı III.Ahmed (Enderun) Kütüphanesi”, Art Sanat, C: XI, S:1-2. Erişim Tarihi: 15.10.2023. chrome- extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/637998
• BOSTAN, Hanefi, “Sadrazam Kayserili Mehmed Paşa (1080-1141/1669-1729)”, III. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyum Bildirileri (06-07 Nisan 2000), Erciyes Üniversitesi Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi, Yayın No: 4, Kayseri 2000, ss.58-72.
• BURSALI MEHMET TAHİR EFENDİ, Osmanlı Müellifleri, C: I-III, Haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen, Meral Yay. İstanbul 1972.
• CANATAR, Mehmet, “Kethüda”, DİA, C: XV, Ankara 2002, ss.332-334.
• CİCİ, Receb, “Osmanlı Klasik Dönemi Fıkıh Kitapları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C: III, S:5, 2005, ss.215-248.
• ÇATAK, Âdem, “Şihabüddin Ebû Hafs Ömer b. Muhammed es-Sühreverdî ile Şihâbüddin Yahya b. Habeş es-Sühreverdî’nin Eserlerinin Karşılaştırılması Üzerine”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: I, S: 2, 2012/2, ss. 63-81.
• ÇETİN, Abdülbâki. “Şeyh Mahmud bin Edhem ve Tuhfetü’l-Edeb’i”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED) S: 53, Erzurum 2015, ss.1-13.
• ÇIPAN, Mustafa, “Şâhidî, İbrahim”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.273-274.
• ÇİÇEKLER, Mustafa, “Sa’dî-i Şîrâzî”, DİA, C: XXXV, İstanbul 2008, ss.405-407.
• DAVUTOĞLU, Ahmet, “Devlet”, DİA, C: IX, İstanbul 1994, ss.234-240.
• DEMİR, Abdullah, “Osmanlı Alimlerinin Ebu Hanife’nin Akaid Risalelerini Konu Edinen Eserleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi C: XIV, S: 28, 2016, ss.169-226.
• DÖNMEZ, İbrahim Kâfi, “Gazzâlî, Fıkhî Görüşleri”, DİA, C: XIII, İstanbul 1996, ss.511-515.
• DURMUŞ, İsmail, “Nevâdir”, DİA, C: XXXIII, İstanbul 2007, ss.29-30.
• DURMUŞ, İsmail, “Tensîk”, DİA, C: XL, İstanbul 2011, ss.465-467.
• EL-KUŞEYRÎ, Abdülkerim, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi, Terc. Muhammed Coşkun, İlk Harf Yayınevi, İstanbul 2020.
• EMECEN, Feridun, “Başmukataa Kalemi”, DİA, C: V, İstanbul 1992, ss.135.
• EROĞLU, Ali, “Hazin, Ali b. Muhammed”, DİA, C: XVII, İstanbul 1998, ss.125-126.
• ERÜNSAL, İsmail, Orta Çağ İslam Dünyasında Kitap ve Kütüphane, Timaş Yay, İstanbul 2020.
• ERÜNSAL, İsmail, Osmanlılarda Kitap Ticareti Sahaflar ve Kitapçılar, Timaş Yay. İstanbul 2021.
• ESER, Esra Klavuz, “17.Yüzyıl Osmanlı Şeyhülislamlarından Çatalcalı Ali Efendi’nin Hayatı ve Fetvaları Üzerine Bazı Mülâhazalar” Usul İslam Araştırmaları Dergisi C: XXXIV, 2020, ss. 159-190.
• EYİCE, Semavi, “Busbeke, Ootgeer Giselijn van”, DİA, C: VI, İstanbul 1992, ss.467-467.
• GÖK, Nejdet, “Osmanlı Beratları Kapsamında Diplomatika İlmi veya İlm-i İnşâ”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 20, 2008, ss.731-746.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, “Köprülüler”, İ.A., C: VI, Ankara 1955, ss.892.
• GÖKDEMİR, Ahmet, “Köprülü Ailesinin Kur’an Eğitimi ve Kıraatine Katkıları”, İhya Uluslararası İslam Araştırmalar Dergisi, 2018, C: IV, S: 2, ss.331-355.
• GÖLCÜK, Şerafettin-BEBEK, Adil, “el-Fıkhü’l-Ekber”, DİA, C: XII, İstanbul 1995, ss.544-547.
• GÖLEÇ, Mustafa, “Sururî, Muslihiddin Mustafa”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.170-172.
• GÖMBEYAZ, Kadir, “Onyedinci Yüzyıl Osmanlı’sında Bir Fıkh-ı Ekber Çevirisi: Ebû Ahmedzâde ve Terceme-i Fıkh-ı Akbar”, İslam Tetkikleri Dergisi, C: XI, S: 1, 2021, ss. 71-106.
• GÜL, Halim, “Hukukçu bir Sûfi’nin İbnü’l-Arabî Müdafası: İmam Şarani Örneği”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Sayı:IX Nisan 2013. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/116010. Erişim tarihi: 10.03.2023.
• GÜLER, Zekeriya, “Buhâri ve el-Câmiu’s-Sahîh’i Üzerine”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: II, S: 1, 2015, ss.1-2.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, C: I-II, İstanbul 1999.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “el-Hıtatü’l-Makrîziyye”, DİA, C: XVII, İstanbul 1999, ss. 402-404.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı” Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C: I, Ed. E.İhsanoğlu, İRCİCA, İstanbul 1994, ss.139-277.
• İZGİ, Cevat, Hayâtü’l-Hayevân”, DİA, C: XVII, İstanbul 1998, ss.18-19.
• KADI BEYDÂVÎ, Muhtasar Beydâvî Tefsiri, (Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Tevil), C: I-IV, Terc. Şadi Eren, Selsebil Yayınları, İstanbul, 2011.
• KALAYCI, Mehmet, “Ebu’l-Mu’in en-Nesefî. Matüridi Akaidi (Bahrü’l-Kelam Tercümesi), Notlarla Tercüme Eden: Ramazan Biçer, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2010”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C: LV, S:1, 2014, ss.171-186.
• KALELİ, Nesibe, Rodos Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi’nde Yer Alan Tarih Konulu Kitapların Tezhip Süslemeleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE, Isparta 2019.
• KALLEK, Cengiz, “Mâverdî”, DİA, C: XXVIII, Ankara 2003, ss.180-186.
• KANAR, Mehmet, “Hikâye, Fars Edebiyatı”, DİA, C: XVII, İstanbul 1998, ss.485-487.
• KANDEMİR, Mehmet Yaşar, “eş-Şifâ”, DİA, C: XXXIX, İstanbul 2010, ss.134-138.
• KAPLAN, Hayri, “Şa’rânî”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.347-350.
• KARAMUSTAFA, Ahmet T,“Menâkıb-ı Hoca-i Cihân”, C: XXIX, DİA, Ankara 2004, ss.108-110.
• KATİP ÇELEBİ, Keşfü’z-Zunûn, C: II, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2008.
• KAYA, Eyyüp Said “Nevâzil”, DİA, C: XXIII, İstanbul 2007, ss.34-35.
• KILIÇ, Mahmud Erol, “Fütûhâtü’l-Mekkiyye”, DİA, C: XIII, İstanbul 1996, ss.251-258.
• KINALIZÂDE ALİ ÇELEBİ, Ahlâk-ı Alâî, Haz. Mustafa Koç, Klasik Yayınları, İstanbul 2007.
• KIRCA, Esin, “Münşeât Mecmuâlarının Gelişimi ve Rami Mehmed Paşa’nın “Hulâsa-i İnşâ” Eseri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Aralık 2016, C: II, S: 3, ss. 84-100.
• KOCA, Ferhat, “Merginânî, Burhâneddin”, DİA, C: XXIX, Ankara 2004, ss.182-183.
• KOCA, Ferhat, “Molla Hüsrev”, DİA, C: XXX, Ankara 2020, ss. 252-254.
• KOCATÜRK, Olcay, “Nev‘î’nin Şiirinde İlim: “Netâyicü’l-Fünûn” Merkezli Bir İnceleme”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, SBE, Bursa 2015.
• KORKUSUZ, Şefik, Gavs-ûl Azam S. Abdülkadir Geylani ve Kadiri Tarikatı, Menzil Yayınevi, Diyarbakır 1995.
• KÖKSAL, M. Fatih, “Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası: Mecmu‘â-i Nevâdir”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Aralık 2019, C: III, S: 4, ss.84-123.
• KUBİLAY, Ayşe Yetişkin, “18.ve 19. Yüzyıl İstanbul Vakıf Kütüphaneleri Üzerine Tipolojik Bir Değerlendirme”, Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı, Uluslarüstü Bir Miras, YEM Yay, İstanbul, ss.149-153.
• KURTULUŞ, Rıza, “İbn Ebû Hacele”, DİA, C: XIX, İstanbul 1999, ss.431-432.
• KURTULUŞ, Rıza, “İbn Zâhire”, DİA, C: XX, İstanbul 1999, ss.455-456.
• KUT, Günay, “Aşık Çelebi”, DİA, C: III, İstanbul 1991, ss.549-550.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri. “Semhûdî”, DİA, C:XXXVI, İstanbul 2009, ss.489-491.
• MADEN, Şükrü, “Tefsirde Şerh Hâşiye ve Ta‘lika Literatürü” Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, S: 3, 2014, ss.183-220.
• MUHYİDDİN EL-KÂFİYECİ, Seyfü’l-Mülûk ve’l-Hükkâm, Seyfü’l-Kudât ‘Ale’l-Buğât, Kâfiyeci’nin Siyasetnâmeleri, Haz. Nail Okuyucu, Türkiye Yazma Eserler Kurumu, İstanbul 2018.
• MUSTAFA Öz, “Müeyyed-Fiddîn”, DİA, C: XXXI, Ankara 2020, ss.482-483.
• MÜSTAKİMZADE SÜLEYMAN SA’ADEDDİN EFENDİ, Tuhfe-i Hattatîn, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
• NEVEVÎ, Kitâb-ı Hilyetü’l-Ebrâr ve Şi‘ârü’l-Ahyâr fi’l-Hadîs li’t-temâm Muhyiddîn Şerefü’l-Nevevî kâle fî Keşfü’z-Zunûn, 1368.Erişim Tarihi: 09.06.2023. https://sufiworld.com/el-ezkar-hilyetul-ebrar-ve-siarul-ahyar-fi.
• NIZAMI, Khalıq Ahmad, “Gavs, Muhammed”, DİA, C: XIII, İstanbul 1996, ss.403-404.
• OSMANZÂDE AHMET TÂİB, Hadikatü’l-Vüzera, Dilâverz Ağazâde Ömer Efendi Zeyli, 1271.
• ÖMER B. MEHMED EŞ-ŞEHÎR Bİ KARAKAŞ-ZÂDE, Nûrü’l-Hüda li Meni’htedâ, Tasvîr-i Efkâr Matbaası, İstanbul 1286.
• ÖZ, Yusuf, “Tuhfetü’s-Seniyye’de “Nevrûz”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 1999, S: 5, ss.127-135.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Çuhadar”, DİA, C: VIII, İstanbul 1993, s. 381-382.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “İbrahim Paşa, Kabakulak”, DİA, C: XXI, İstanbul 2000, ss.328-329.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Köprülü Fâzıl Mustafa Paşa”, DİA, C: XXVI, Ankara 2002, ss.263-265.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Köprülüzade Numan Paşa”, DİA, C: XXVI, Ankara 2002, ss.265-267.
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Şehid Ali Paşa”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.433-434.
• ÖZEL, Ahmet, “Ali el-Kârî”, DİA, C: II, İstanbul 1989, s.403, 404.
• ÖZEL, Ahmet, “Kadîhân”, DİA, C: XXIV, İstanbul 2001, ss.121-123.
• ÖZKAN, Halit, “Süyûtî”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.188-198.
• ÖZKAN, Mehmet, “Osmanlıca Metinlerde İslâm Hukuku Motifleri: “Fetâvâ-yı Birgivî” Örneği”, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C: I, S: 1, 2015, ss.79-107.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Devletler ve Hânedanlar, I: Türkiye (1074-1990), Kültür Bakanlığı Yay, Ankara 1989.
• ÖZTÜRK, Mustafa, “Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Bakış” Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları-I-, Ed. Bilal Gökkır-Necdet Yılmaz vd., Özkan Matbaacılık, Ankara 2011, ss.91-160.
• ÖZTÜRK, Mustafa-MERTOĞLU, M. Suat, “Zemahşerî”, DİA, C: XLIV, İstanbul 2013, ss.235-238.
• ÖZVAR, Erol “Osmanlı Tarihinin Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, İstanbul 1999, S: 7, ss. 135-151.
• ÖZYALVAÇ, Şükriye Pınar, “Osmanlı Dönemi Konya Zaviyeleri”, Konya Kitabı XVIII, Konya Vakıfları, C: II, Konya Ticaret Odası, 2021, ss. 245-272.
• PEKTAŞ, Nil, “The Beginnings Of Printing In The Ottoman Capital: Book Production And Cıiculation In Early Modern Istanbul” Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C: XVI, S: 2, 2015, ss. 3-32.
• REMZİ, Hüseyin, Lügat-ı Remzi, C: I-II, Haz. A. Birinci, Türkiye Yazma Eserler Kurumu, İstanbul 2008.
• SA’DEDDİN ET-TEFTÂZÂNÎ. El-Makâsıd, Kelâm İlminin Maksatları, Çev. İ. Eyibil, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2019.
• SAMİ, Şemseddin, Kamus-ı Türki, Nadir Eserler Kitaplığı, İstanbul 2016.
• SARGIN, Süleyman, Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî’nin Hayatı ve Eserleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Ünv. İlahiyat Fakültesi, İstanbul 2010.
• SARI, Nil, “Tıp, Osmanlı Dönemi”, DİA, C: XLI, İstanbul 2012, ss.101-111.
• SELÇUK, Bahir, “Nergisî Hakkında Bir Bibliografya Denemesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: XXIX, S: 2, 2019, ss. 57-72.
• SEYYİD MUHAMMED ES-SEYYİD MAHMUD, XVI. Asırda Mısır Eyâleti, Marmara Ünv Yayınları, İstanbul 1990.
• SIEVERT, Henning, “Eavesdropping on the Pasha’s Salon: Usual and Unusual Readings of an Eighteenth-Century Ottoman Bureaucrat” Osmanlı Araştırmaları, İSAM 2013, S: 43, ss.159-195.
• SUBAŞI, Derya Adalar, “Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında el-Ferec Ba‘de’ş-Şidde Hikâyeleri, Turkısh Studies, Kış 2016, C: XI, S: 4, ss.1-18
• SÜREYYA, Mehmed. Sicill-i Osmani, C: I-VI, Ed. N.Akbayar-S. A. Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul 1996.
• ŞAHİN, Esma-TURAN, Mustafa “Bir Hâfız Divânı Şerhleri Derlemesi: Zâhid Bin Muhammed ve Eseri”, Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi, Aralık 2019, C: XI, S: 3/25, ss.1411-1431.
• ŞAHİN, Oğuzhan, , “Klavuz Kitabı Olarak Münşeâtlar”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, C: VIII, S:17, ss.181-188.
• TÂCEDDİN ES-SÜBKÎ, Mu‘îdü’n-Ni‘am ve Mübîdü’n-Nikâm: Makam ve Meslek Erbabı, Haz. Harun Yılmaz-Halit Özkan, Yazma Eserler Kurumu, İstanbul 2019.
• TAK, Ekrem.-AYDIN, Bilgin, “XVII. Yüzyılda İstanbul Medreselerinde Okutulan Kitaplar (Tereke Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme)”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), 2019, C: XIX, ss.183-236.
• Takvim-i Tarih-i Âl-i Osman, Koyunoğlu Müzesi, Koyunoğlu Müzesi ve Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Demirbaş No:10096.
• TAŞ, A. “Şeybânî, Muhammed b. Hasan”, DİA, C: XXXIX, İstanbul 2010, ss.38-42.
• TEMİZEL, Ömer, İslam Büyüklerinin Örnek Ahlakı ve Hikmetli Sözleri, İstanbul 1970.
• TOKER, Halil, “Mesnevi, Urdu Edebiyatı”, DİA, C: XXIX, Ankara 2004, ss.324-325.
• TOPALOĞLU, Bekir, “Esmâ-i Hüsnâ”, DİA, C: XI, İstanbul 1995, ss.404-408.
• TURGUT, Ali, “Muhyiddin Mehmed, Hatibzâde”, DİA, C: XXXI, Ankara 2020, ss.84.
• TÜRKAL, Merve Karaçay, “Bağdat Valisi Ahmed Paşa’nın Muhallefatı (1692-1694)”, Selçuk Türkiyat Dergisi, 2021, C: LII, ss.213-237.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Bâyezîd-i Bistâmî”, DİA, C: V, İstanbul 1992, ss.238-241.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Delâilü’l-Hayrât”, DİA, C: IX, İstanbul 1994, ss.113-114.
• ULUDAĞ, Süleyman, “er-Risâle”, DİA, C: XXXV, İstanbul 2008, ss.122-123.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin”, DİA, C: XXVI, Ankara 2002, ss.473-475.
• UNAT, Faik Reşit, 1730 Patrona İhtilali Hakkında Bir Eser, Abdi Tarihi, TTK, İstanbul 2018.
• UZ, Emin, Avfî’nin Cevâmi‘u’l-Hikâyât ve Levâmi‘u’r-Rivâyât İsimli Eserinde Mizahî Karakterler ve Anekdotik Unsurlar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi. SBE, Bursa 2017.
• UZUN, Mustafa İsmet, “Abdülbaki Arif Efendi”, DİA, C: I, İstanbul 1988, ss.195-198.
• UZUN, Mustafa İsmet, “Envârü’l-Âşıkîn”, DİA, C: XI, İstanbul 1995, ss.258-260.
• UZUN, Mustafa İsmet, “Falnâme”, DİA, C: XII, İstanbul 1995, ss.141-145.
• UZUN, Mustafa İsmet, “Mecmua”, DİA, C: XXVIII, Ankara 2003, ss.265-268.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, TTK, Ankara 1998.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK, Ankara, 1998.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi VIII Yüzyıl, C: VI. TTK, Ankara t.y.
• VÂHİDİ, Hâce-i Cihân ve Netîce-i Cân, Haz. Turgut Karabey-Bülent Şığva-Yusuf Babür, Akçağ Yayınları, Ankara 2014.
• YAVUZ, Yavuz Şevki, “Bahrü’l-Kelam”, DİA, C: IV, İstanbul 1991, ss.516.
• YAVUZ, Yavuz Şevki, “Beyzâvî”, DİA, C: VI, İstanbul 1992, ss.100-103.
• YAVUZ, Yavuz Şevki, “Nesefî, Ebü’l-Muîn”, DİA, C: XXXII, İstanbul 2006, ss.568-570.
• YAZICI, Hüseyin, “Muhadarât”, DİA, C: XXX, İstanbul 2005, ss.391-392.
• YAZICI, Tahsin, “Hâfız-ı Şirâzi”, DİA, C: XV, İstanbul 1997, ss.103-106.
• YILMAZ, Hasan Kâmil, “Sühreverdî, Şehabeddin”, DİA, C: XXXVIII, İstanbul 2010, ss.40-42.
• YİĞİT, İsmail. “Hıtat”, DİA, C: XVII, İstanbul 1998, ss.401-402.