MEHMET EREN AND HIS METHOD OF QUR'AN EDUCATION

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 183 - 204, 04.05.2024

Hayrettin Öztürk

https://doi.org/10.18220/kid.1478507

Öz

Mehmet Eren is one of the prominent figures who has pioneered the establishment of Imam Hatip Schools, the development of Qur'an courses in the region, and the training of numerous hafizes (those who have memorized the Qur'an) in the context of shaping religious life in the places where he served. In this article, the life, service to the Qur'an, and fundamental characteristics of Mehmet Eren's recitation style, considered a pioneer of the "Soldier Hafiz Tradition", will be discussed and examined. The aim of the study is to prevent the disappearance of the educational method of a Qur'an master from the Ottoman legacy through an academically qualified study and to make it available for the benefit of future generations.
This study carries the historical traces of under what difficult conditions Qur'an education and instruction have been continued and the sacrifices made for this cause up to the present day. Moreover, the results of the study hold significant importance in informing the future generation of Qur'an about this meaningful struggle.

Anahtar Kelimeler

Recitation, Mehmet Eren, Soldier Hafiz, Articulation of letters and lips, Qur, and Qur

MEHMET EREN VE KUR’ÂN EĞİTİM METODU

Öz

Mehmet Eren, görev yaptığı yerlerde dini hayatın şekillenmesi bağlamında, İmam Hatip Liselerinin açılmasına, Kur’ân Kursları’nın gelişimine ve çok sayıda hafızın yetişmesine öncülük eden şahsiyetlerden biridir. Bu makalede, “Asker Hafız Ekolü”’nün öncüsü olan Mehmet Eren’in hayatı, Kur’ân alanında yaptığı hizmetler ve Kur’ânî eğitim metodu incelenecektir. Çalışmanın amacı Osmanlı bakiyesi bir Kur’ân üstadının Kur’ân eğitim metodunun akademik nitelikli bir çalışma sayesinde kaybolmasının önüne geçilerek ileriki nesillerin istifadesine sunulmasıdır.
Bu çalışma, Kur’ân eğitim ve öğretiminin hangi zor şartlar altında devam ettirildiğinin ve günümüze kadar bu uğurda hangi fedakârlıkların yapıldığının da tarihi izlerini taşımaktadır. Ayrıca geleceğin Kur’ân neslinin bu anlamlı mücadeleden haberdar edilmesi hususunda çalışmanın sonuçları dikkate değer bir önem taşımaktadır.
Kıraat, Mehmet Eren, Asker Hâfız, Harf ve dudak ta’lîmi, Kur’ân eğitim metodu

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Mehmet Eren, Asker Hâfız, Harf ve dudak ta’lîmi, Kur’ân eğitim metodu

Kaynakça

• Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 2772, tarih: 21.01.1959, s. 2a.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Terhis Tezkeresi, 26. 4. 1945, s. 23.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Evrak no: 3.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 3477, tarih: 1.3.1953, s. 1.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Hal Tercümesi Kâğıdı, s. 16; Tahakkuk Cetveli, 21.1.1959;
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 12181, tarih: 25.5.1969.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 9795, tarih: 2.5.1951, s. 11.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Komisyon kararı no: 4, tarih: 23.3.1960, s. 8.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 7242, tarih: 6.4.1960, s. 7
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Mehmet Eren’e ait Hizmet Cetveli, s. 20.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 5067, tarih: 23.2.1961, s. 2
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 2261, tarih: 6.1.1961, s. 4
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 5829, tarih: 10.2.1961, s. 3
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 8018, tarih: 3.3.1961, s. 10.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 21532, tarih: 22.7.1961, s. 9.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Mehmet Eren’e ait Hizmet Cetveli. No:20.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 31292, tarih: 17.11.1960, s. 28.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 103068, tarih: 10.2.1973, s. 31
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 6498, tarih: 20.3.1964, s.17.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 409, tarih: 3.1.1967.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, İntibak Çizelgesi tarih: 30.6.1975, s. 21.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Emekli Sandığı, sayı: 173, Tarih: 1.12.1975, s. 24.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, evrak no: 27c.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Nüfus Hüviyet Cüzdanı Sureti, no:25190, s. 27b
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Tevcih Mazbatası, 28.4.1951. s. 13.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Adapazarı noterliği, 3692, tarih 21.4.1942, s. 15.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, ilkokul Şahadetnamesi, kayıt no. 14036, s. 25.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Giresun il Müftülüğü sayı: 863; tarih: 20.6.1973, s. 29
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Arşiv Dosyası, Kayıt no: 7460, tarih: 1961-62, s. 25.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Mushafları İnceleme Kurulu, Esâmî-i Kurrâ Defteri, ss. 81, 99.
• 2.Kitap ve Makaleler
• AKAKUŞ, Recep, “İsmail Efendi (kesikbacak)”, DİA. 23/96, TDV Yayınları, İstanbul 2001.
• AKAKUŞ, Recep, “Akkuş Hasan”, DİA, İstanbul 1989.
• AKASLAN, Yaşar, “Türkiye’de Kıraat İlmi Eğitim-Öğretimi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/2, (2018), ss. 1098-1099.
• CORA, Adnan, “Vakfıkebir Müftüsü Abdulvehhâb Eren Hoca Efendi’nin Şahsiyeti, Tarikat Nisbesi, Resmi Görevi ve Çevresine Etkileri”, I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Dini Hayat Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, C: 1, Trabzon Büyükşehir Belediyesi, İstanbul 2016, ss.167-174.
• ÇAĞRICI, Mustafa, “Kur’an Kursu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Ankara 2002, ss. 423-425.
• DEMİRCİ, Naci, Abdurrahman Gürses’in Kırâat İlmi Eğitimindeki Yeri, Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi, Rize 2013.
• DİNÇ, Abdülkadir, Ed. Reisü’l Kurrâ Mehmet Eren “Asker Hafız”, Orhun Yayınevi, Sakarya 2019.
• el-HUSARÎ, Muhammed Mahmûd Halîl, “Husarî Mahmûd Halîl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 1998, 18, ss.412-413.
• el-PÂLÛVÎ, Hamid b. Abdulfettah, Zübdetü’l-İrfân fî Vücûhi’l-Kur’an, Hilal Yayınları, İstanbul, tsz.
• EMECEN, Feridun M., Ağasar Vadisi-Şalpazarı Beşikdüzü, Serander yayınları, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon 2010.
• EREN, Mehmed, Erenler Sohbeti, Kitsan Yayınları, İstanbul 2015.
• EREN, Mehmet, Öz Geçmişim, Beşikdüzü 1996.
• EZHERÎ, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-luğa, thk. Muhammed İvaz Muarrab, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2001, “ʿalm”, 2/253.
• İBNİ MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-ʿArab, Beyruti, Dâru Sadır, 1414, “ʿalm”, 12/418.
• İBNİ NECCÂR, Şmsüddîn, “Ğâyetü’l-murâd fî ma’rifeti ihrâcı ed-dâd”, Mecelletü’l-Mecmaı’l-‘Ilmî el-Irâkî, thk: Taha Muhsîn, 2/39, Bağdat 1988.
• KARAÇAM, İsmail, Kur’an’ı Kerim’in Nüzûlü ve Kırâati, İFAV, İstanbul 1995.
• KOÇ, Ahmet, “Kur’ân Kurslarında Din Eğitimi”, Din Eğitimi, Ed. Mustafa Köylü-Nurullah Altaş, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara 2012.
• MUSTAFA, İbrahim, el-Mu’cemu’l vasît, Dâru’L-Ma’rife, Mısır 1980.
• ÖZDİN, Ali, Röportaj, 03.02.2018, saat14:30, Sayvançatak Köyü, Trabzon 2018.
• ÖZTÜRK, Hayrettin, Kur’ân-ı Kerim Kırâatinde Dâd Harfi ve Dudak Tâlimi, Ensar Neşriyat Tic. A.Ş, 1. Baskı, İstanbul 2018.
• ÖZTÜRK, Şükrü, Trabzon’lu Kur’ân Hadimleri Cumhuriyet Döneminde Kur’ân’a Hizmet Etmiş Bazı Simalar, TDV Yayın Matbaacılık Tic. İşletmesi, 1. Baskı, Ankara 2018.
• PAKDİL, Ramazan, Ta’lim Tecvid ve Kıraat, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 287, On ikinci baskı, İstanbul 2017.
• SAĞMAN, Ali Rıza, İlaveli Yeni sağman Tecvîdi, Ahmet Said matbaası, İstanbul 1964.
• SAÇAKLIZÂDE Muhammed b. Ebû Bekr el-Mar’aşî, Cühdü’l Mukıll, thk. Salim Kadduri el-Hamed, Umman 1429.
• SARI, Mehmet Ali, Beyoğlu’nda Bir Hafız, Timaş Yayınları, İstanbul 2016
• ŞAHİN, Hatice Aynur, “Hafız İlhan Tok Hocaefendi, Hayatı ve Kur’ân Eğitim Metodolojisi”, O.M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (2015), ss. 83-120.
• ŞEKER, Mehmet, Ali Haydar Özak ve Mehmet Eren’in Kırâat İlmindeki Yeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, SBE, 2021.
• TERZİ, Mustafa Zeki, “Trabzon’un Büyükliman Havzasında Dini Hayatın Gelişmesinde ve Şekillenmesinde Etkili Olan Şahsiyetler”, I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Dini Hayat Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Trabzon Büyükşehir Belediyesi, İstanbul 2016, ss.269-290.
• TETİK, Necati, “Türkiye’de Başlangıcından Günümüze Kadar Kıraat İlminin Öğretiminde Takip Edilen Usul ve Esaslar”, M. Rüştü Aşıkkutlu Anısına II. Kur’ân ve Kıraati Sempozyumu (25 Mayıs 2003), Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Sakarya 2006, ss.72-88.
• TOK, İlhan, Kur’ân-ı Kerîm, Tashîh-i Hurûf, Ezan, Kamet, Salâ Notları, Ankara 2009.
• YÜKSEL, Ali Osman, İbnü'l- Cezeri ve Tayyibetü'n-Neşr, İFAV Yayınları, İstanbul 1996.
• ZENGİN, Zeki Salih, “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Kur’an Kurslarının Kurulması ve Gelişimi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C:11, S: 2, ss.1-24.
• 3.Elektronik Kaynaklar
• Ali Topuz’dan temin edilen ses kaydı, 5.dk 58.sn, 6.dk 16.sn, 6.dk 26.sn.
• https://www.youtube.com/watch?v=aky9E6zRRI4, 2.dk 46.sn.
• https://www.youtube.com/watch?v=krA3W-QDzWU,6.dk,38.sn; https://www.youtube.com/watch?v=MHUGR3Ejly8,56sn.