FAMILY AND SANJAKBEYLIK OF PRINCE ABDULLAH, SON OF BAYEZİD II

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 37, 11 - 40, 13.11.2024

Hamit Şafakcı

https://doi.org/10.18220/kid.1584871

Öz

In historical studies, rulers are often examined in detail, while potential rulers, like princes, are frequently mentioned only by name. To gain a deeper understanding of a given period, it is essential to explore the lives of these princes. This study aims to uncover what information is accessible regarding the life of one such prince: Abdullah, the eldest son of Ottoman ruler Bayezid II, who was born in 1461 and died in 1483. Abdullah held various administrative positions in Manisa, Trabzon, and Konya. He began his career in Manisa in 1467 but was later reassigned to Konya due to issues surrounding Prince Cem. Factors such as the significance of the region and Abdullah’s experience influenced this change in governance. Historical sources provide general insights into his life during this period. This study examines Abdullah’s family background, his environment, his administrative duties in the sanjaks, and the circumstances surrounding his death. Additionally, the foundations established by his mother, father, and himself are discussed within this context. Overall, the life of Prince Abdullah is explored in detail using chronicles, archival materials, and contemporary studies. While some aspects remain unclear, analyzing the life of this prince contributes to solving certain historical issues.

Anahtar Kelimeler

Prince Abdullah, Manisa, Trabzon, Konya, Bayezid II

II. BAYEZİD’İN OĞLU ŞEHZADE ABDULLAH’IN AİLESİ VE SANCAKBEYLİĞİ

Öz

Tarih alanıyla ilgili çalışmalarda genel olarak hükümdar olan kişiler ayrıntılı incelenmiştir. Hükümdar olma ihtimali olan şehzadeler ise sadece ismen zikredilmiştir. Dönemin iyi anlaşılması için şehzadelerin hayatı da incelenmelidir. Buradan hareketle bir şehzadenin hayatından hareketle hangi bilgilere ulaşılabileceğini tespit etmek amaçlanmıştır. Osmanlı hükümdarı II. Bayezid’in en büyük oğlu olan Abdullah, 1461 yılında doğmuş ve 1483 yılında vefat etmiştir. Şehzade Manisa, Trabzon ve Konya’da görev yapmıştır. İlk olarak 1467 yılında Manisa’da görev yapmaya başlayan Şehzade Abdullah, son olarak Şehzade Cem sorunu üzerine Konya’ya görevlendirilmiştir. Sancak değişikliğinde bölgenin önemi ve şehzadenin tecrübesi gibi konular etkili olmuştur. Kaynaklarda şehzade hakkında dönem anlatımı içerisinde genel bilgiler verilmiştir. Bu çalışmada ise şehzadenin ailesi, çevresi, sancaklardaki görevleri ve ölümü üzerinde durulmuştur. Annesine, babasına ve şehzadeye ait vakıflara konu bağlamında değinilmiştir. Dolayısıyla Şehzade Abdullah’ın hayatı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Makale hazırlanırken kroniklerden, arşiv malzemelerinden ve modern çalışmalardan istifade edilmiştir. Çalışmada açıklığa kavuşmayan noktalar olsa da bazı sorunların çözülmesinde bir şehzadenin hayatının incelenmesi faydalı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şehzade Abdullah, Manisa, Trabzon, Konya, II. Bayezid

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Cevdet Evkaf (C.EV.): 190-9494, 253-12893.
• İbnülemin Evkaf (İE.EV.): 51-5693.
• Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d.): 567, 828, 15287.
• Meşihat Şeriye Sicil Defterleri (MŞH.ŞSC.d.): 2514 (A / 58), 8978.
• Tapu Tahrir Defterleri (TT.d.): 40, 104, 399, 455.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d.): 2938, 3960, 8380, 9629.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e.): 581/77 (3225/1), 581/77 (3225/2-3), 728-20, 753/75 (6091/1), 754-108 (6190-1), 757-9 (6402-1), 844/19 (7576/6).
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi (TKGMA) Tapu Tahrir Defterleri (TT.d.): 565, 584.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları (MC.Yz.): 82
• 2. Kitap ve Makaleler
• ALDERSON, Anthony Dolphin, Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı, Tercüme eden: Şefaettin Severcan, İz Yayıncılık (Yeni Şafak), t.y.
• ÂLİ, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Haz. Mustafa İsen, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1994.
• ÂŞIK ÇELEBİ, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ: İnceleme-Metin, C. 2, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2010.
• ÂŞIKPAŞAZÂDE, Tevârîh-i Âl-i Osmândan Âşıkpaşazâde Tarihi, Haz. Ali Bey, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1332.
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Giriş”, Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri I, Yay. Haz. Ömer Lütfi Barkan-Enver Meriçli, TTK Yayınları, Ankara 1988. ss. 1-144.
• BEHİŞTÎ AHMED ÇELEBİ, Târîh-i Behiştî Vâridât-ı Sübhânî ve Fütûhât-ı Osmânî (791-907/1389-1502) II, Haz. Fatma Kaytaz, TTK Yayınları, Ankara 2016.
• BEYÂNİ MUSTAFA BİN CARULLAH, Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. İbrahim Kutluk, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• BOSTAN, M. Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, TTK Yayınları, Ankara 2002.
• CEYLAN, Alaeddin, Kanûnî Zamanında Akşehir Kazâsı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya 1993.
• ÇOŞKUN, Fahri, 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri (Tanıtım, Tahlil ve Metin), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 1996.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. 1, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 2011.
• DURMUŞ, Tuba Işınsu, Şair ve Sultan: Osmanlı’da Edebî Himaye, Muhit Kitap Yayınları, İstanbul 2021.
• EMECEN, Feridun M., XVI. Asırda Manisa Kazâsı, TTK Yayınları, Ankara 2013.
• ERAVCI, H. Mustafa, “Şehzade Abdullah”, Konya Ansiklopedisi, C. 8, Kültür A.Ş. Yayınları, Konya 2015, ss. 194-195.
• ERDOĞAN, Muzaffer, “Konya Valisi Şehzade Abdullah Bayezid II. in Büyükoğlu”, Konya Dergisi, S. 74-77, 1945, ss. 14-17.
• ERDOĞRU, M. Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2006.
• ERDOĞRU, M. Akif, Fatih Sultan Mehmed Zamanında Ala’iyye Sancağı: 1475 Tarihli Sûret-i Defter-i İcmâl-i Vilâyet-i Alâ’iyye (Metin ve İnceleme), Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Konya 2013.
• EROĞLU, Haldun, Padişahın Oğulları, Berikan Yayınevi, Ankara 2019.
• ERTÜRK, Volkan, XVI. Yüzyılda Akşehir Sancağı (Tahrir Defterlerine Göre), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2007.
• Fatih Devrine Âit Münşeât Mecmuası, Neşredenler: Necâti Lugal-Adnan Erzi, İstanbul Matbaası, İstanbul 1956.
• FETVACI, Emine, Sarayın İmgeleri Osmanlı Sarayının Gözüyle Resimli Tarih, Çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013.
• FISHER, Sydney Nettleton, Sultan Bayezid Han; 1481-1512, Çev. Hazal Yalın, Kitap Yayınevi Yayınları, İstanbul 2014.
• GELİBOLULU MUSTAFA ‘ÂLİ EFENDİ, Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi’ndeki 901 ve 920 No. lu Nüshalara Göre Kitâbü’t-Târîh-i Künhü’l- Ahbar, I. Cilt II. Kısım, Haz. Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar-Ahmet Gül-İbrahim Hakkı Çuhadar, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 1997.
• GÖK, İlhan, Atatürk Kitaplığı M.C. O.71 Numaralı 909-933/1503-1527 Tarihli İn’âmât Defteri (Transkripsiyon-Değerlendirme), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2014.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib, XV.-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livâsı, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İşaret Yayınları, İstanbul 2007.
• HALİL EDHEM, “Trabzonda Osmanlı Kitabeleri”, Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, 1334, S. 48, s. 321-354.
• HAYDAR BEY, Vâkıʻât-ı Sultân Cem, TOEM ilavesi, nşr. Mehmed Arif, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaacılık Osmani Şirketi, Dersaadet 1330.
• HOCA SADETTİN EFENDİ, Tacü’t-tevarih, C. III ve IV, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1979.
• HORATA, Osman, “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”, Bilig, 15, 2000, ss. 91-109.
• HÜSEYNİKLİOĞLU, Ayşegül, Karaman Beylerbeyliği’nde Konar-Göçer Nüfus (1500-1522), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ 2008, s. 318.
• İBN KEMAL, Tevârih-i Âl-i Osman VII. Defter (Tenkidli Transkripsiyon), Haz. Şerafettin Turan, TTK Yayınları, Ankara 1991.
• İBN KEMÂL, Tevârîh-i Âl-i Osmân VIII. Defter (Transkripsiyon), Haz. Ahmet Uğur, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• İDRİS-İ BİDLÎSÎ, Heşt Behişt VIII. Ketîbe II. Bayezid Dönemi 1481-1512, Çev. Vural Genç, TTK Yayınları, Ankara 2024.
• İDRİS-İ BİTLİSİ, Heşt Bihişt 3. Cilt: II. Mehmet ve II. Beyazid Devri, Haz. Mehmet Karataş-Yaşar Baş, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2020.
• İNALCIK, Halil, Şâir ve Patron Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2015.
• İPEKTEN, Haluk, Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, MEB Yayınları, İstanbul 1996.
• İSEN, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.
• KARADENİZ, Hasan Basri, Atçeken Oymakları (1500-1642), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri 1995.
• KEPECİOĞLU, Kâmil, Bursa Kütüğü, C. 4, Bursa Kültür A.Ş. Yayınları, Bursa 2010.
• KESKİN, Özkan Özer, “Osmanlı’da Kadınların Vakıf Müessesesine Katkıları: Trabzon Örneği”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Trabzon 1, Trabzon Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2023, s. 187-222.
• KINALI-ZÂDE HASAN ÇELEBİ, Tezkiretü’ş-Şuarâ, C. II, Haz. İbrahim Kutluk, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• KIRAN, Fatih, “Şehzâde Abdullah Mersiyesi’nde Ölümle İlgili İnanışlar”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu 15-17 Nisan 2009: “Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına”, Kocaeli 2009, ss. 409-416.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Nasreddin Hocanın Şehri Akşehir Tarihî-Turistik Kılavuz, Numune Matbaası, İstanbul 1945.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Burak Matbaası, Ankara 1997.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitabeleri ile Aksaray Tarihi, C. I, Fatih Yayınevi, İstanbul 1974.
• KOYUNLUOĞLU, A. Memduh Turgut, İznik ve Bursa Tarihi, Bursa Halkevi Yayınları, Bursa 1937.
• KREUTEL, Richard F., Haniwaldanus Anonimi’ne Göre Sultan Bayezid-i Velî (1481-1512), Çev. Necdet Öztürk, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.
• LATÎFÎ, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Haz. Rıdvan Canım, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2000.
• MECDÎ MEHMED EFENDİ, Hadâ’iku’ş-Şakâ’ik, Mecdî’nin Şakâ’ik Tercümesi, C. 2, Haz. Bilal Alpaydın-Fatih Odunkıran, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2022.
• MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, C. 1, 4 Haz. Nuri Akbayar-Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• MEVLÂNÂ MEHMED NEŞRÎ, Cihân-nümâ [6. Kısım: Osmanlı Tarihi (687-890/1288-1485] (Giriş, Çeviri Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım), Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• MÜNECCİMBAŞI AHMET DEDE, Müneccimbaşı Tarihi, C. II, Tercüman 1001 Temel Eser, t.y.
• ORUÇ BİN ÂDİL, Oruç Beğ Tarihi [Osmanlı Tarihi (1288-1502)], Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2014.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Devletler ve Hânedanlar Türkiye (1074-1990), C. II, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• REİNDL, Hedda, II. Bayezid ve Çevresi Hükümdarın Adamları, Çev. Ali Suat Ürgüplü, Arvana Yayınları, İstanbul 2014.
• SALDUZ, Engin, Osmanlı’da Farsça Tarih Yazıcılığı ve Hacı Halil Konevî’nin Tevârih-i Âl-i Osman Adlı Eserinin Tercümesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi SBE, Van 2019.
• SOLAK-ZÂDE MEHMED HEMDEMÎ ÇELEBÎ, Solak-zâde Tarihi. C. I, Haz. Vahid Çabuk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
• ŞAFAKCI, Hamit, “1483 Yılında Hatunsaray ve Sudiremi Nahiyelerinin Durumu”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S. 2, 2019, ss. 113-138.
• ŞAFAKCI, Hamit, “II. Bayezid’in Oğlu Şehzade Şehinşah’ın Hayatı”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/2, 2022, ss. 190-209.
• ŞAFAKCI, Hamit, Şehzade Mustafa 1450-1474, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya 2022.
• ŞİKÂRÎ, Karamannâme [Zamanın Kahramanı Karamanîler’in Tarihi], Haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, Karaman Valiliği-Karaman Belediyesi Yayını, İstanbul 2005.
• TANSEL, Selahattin, Sultan II. Bâyezit’in Siyasî Hayatı, MEB Yayınları, İstanbul 1966.
• ULUÇAY, Çağatay, “Bayazıd II. in Âilesi”, Tarih Dergisi, X/14, 1959, ss. 105-124.
• ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, İstanbul 2011.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. II, TTK Yayınları, Ankara 1983.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “II. Bayezid’in Oğullarından Sultan Korkud”, Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler - Seçme Makaleler II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012, ss. 157-214.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, “Değerli Vezir Gedik Ahmed Paşa II. Bayezid Tarafından Niçin Katledildi?”, Belleten, S. 115, 1965, ss. 491-498.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Sancağa Çıkarılan Osmanlı Şehzâdeleri”, Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler - Seçme Makaleler II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012, ss. 215-266.
• Vakâyiʻ-i Sultân Bâyezid ve Selîm Hân, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesi Kitaplığı No: 1416.
• ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 2, Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.