PUBLIC ORDER IN KASTAMONU (1914-1918)

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 37, 201 - 244, 13.11.2024

Yücel Namal , Melek Toparlak Şahin

https://doi.org/10.18220/kid.1584894

Öz

Since the period of dissolution, the Ottoman Empire wanted the provinces to keep records on this issue in order to take the necessary precautions regarding public order and to detect crimes and criminals throughout the country, especially due to the deterioration of authority. With this registry, the state has taken control of the public order problems throughout the country and has taken security measures in line with the data coming from the provinces. “Ceraim-i Umumiye”, which is one of the registry books that generally convey the public order situation in the provinces, and “Prison Attendance Tables”, which include prisoners, detainees, crimes and crime rates in prisons, include the public order problems in provinces and districts. Between 1914 and 1918, the prison attendance sheets of the prisons in the province of Kastamonu, kept for four-month periods, reported the number of male and female prisoners and detainees, and the rates of the crimes they committed, according to the types of crimes. Ceraim-i Umumiyye records contain detailed information about the types of crimes committed in Kastamonu and the general situation of those who committed crimes. In this context, the areas in which the security problems in the region are most intense and their distribution according to gender, age, nationality, belief and profession have been recorded. In this study, the "Prison Attendance Tables" and "Ceraim-i Umumiye" records of Kastamonu province center and districts were taken as basis. In these records, the general situation of the criminals was tried to be discussed based on the types of crimes committed in Kastamonu during the World War I years, the criminal rates, and the distribution of prisoners and detainees by gender. In our study, we generally used the Ottoman Archives of the Presidential State Archives and the literature on Ottoman prisons, legal practices in the Ottoman Empire and crime issues in the Ottoman Empire. In our study, which reveals the public order in Kastamonu during the years of World War I, the legal reflections of the negativities brought by the war conditions on social life are also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Crime, Prison, Public Order

KASTAMONU’DA ASAYİŞ (1914-1918)

Öz

Osmanlı Devleti dağılma döneminden itibaren özellikle otoritenin de bozulmasına bağlı olarak asayiş konusunda gerekli önlemleri almak, ülke genelinde suç ve suçluların tespitini sağlamak için vilayetlerin bu konuda kayıt tutmasını istemiştir. Bu kayıt çalışması ile devlet ülke genelindeki asayiş sorunlarına hâkim olmakla birlikte vilayetlerden gelen veriler doğrultusunda güvenlik tedbirleri alma yoluna gitmiştir. Vilayetlerdeki asayiş durumunu genel olarak aktaran kayıt defterlerinden birisi olan “Ceraim-i Umumiye” ve hapishanelerdeki mahkûm, tutuklu, suç ve suçlu oranlarını içeren “Hapishane Yoklama Cetvelleri” vilayet ve kazalardaki asayiş sorunlarını içermektedir. 1914- 1918 yılları arasında Kastamonu vilayeti dâhilinde bulunan hapishanelerin dört aylık sürelerle tutulan hapishane yoklama cetvelleri ile suç çeşitlerine göre erkek ve kadın mahkûm, tutuklu sayıları, işledikleri suçların oranları bildirilmiştir. Ceraim-i Umumiyye kayıtlarında ise, Kastamonu dâhilinde yaşanan suçların çeşitleri ve suç işleyenlerin genel durumu hakkında ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Bu bağlamda bölgede yaşanan güvenlik sorunlarının hangi alanlarda daha yoğun olduğunu, cinsiyete, yaşa, tabi olduğu millete, inancına ve mesleğine göre dağılımları kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmamızda, Kastamonu vilayet merkezi ve kazalarına ait olan “Hapishane Yoklama Cetvelleri” ve “Ceraim-i Umumiye” kayıtları temel alınmıştır. Bu kayıtlarda yer alan I. Dünya Savaşı yıllarında Kastamonu’da işlenen suç çeşitleri, suçlu oranları, mahkûm ve tutuklulukların cinsiyete göre dağılımı temel alınmak üzere suçluların genel durumları ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda genel olarak Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinden yararlanılmış olup Osmanlı hapishaneleri, Osmanlı’da hukuki uygulamalar ve Osmanlı’da suç konularını içeren literatürden yararlanılmıştır. I. Dünya Savaşı yıllarında, Kastamonu’daki asayişin ortaya konulduğu çalışmamızda savaş şartlarının getirmiş olduğu olumsuzlukların toplum hayatına hukuki olarak yansımalarına da değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Suç, Hapishane, Asayiş

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), DH.EUM. 37.38.
• BOA, BEO. 2978/223305.
• BOA, DH. MB.MTK. 54.21.
• BOA, DH.EUM. 21/69;
• BOA, DH.EUM. 20/58;
• BOA, DH.EUM. 37/38.
• BOA, DH.EUM.1.ŞB. 7/29.
• BOA, DH.EUM.6.ŞB 30/31;
• BOA, DH.EUM.6.ŞB. 20/24.
• BOA, DH.EUM.ADL. 24/14;
• BOA, DH.EUM.ADL. 24/5;
• BOA, DH.EUM.ADL. 25/40;
• BOA, DH.EUM.ADL. 42/19;
• BOA, DH.EUM.ADL.30/18;
• BOA, DH.EUM.ADL.30/45;
• BOA, DH.EUM.ADL.40/35.
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 4/37;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 4/112;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 10/47;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 3/55;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 3/63;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 2/13;
• BOA, DH.EUM.AYŞ. 13/35.
• BOA, DH.EUM.EMN 111/8;
• BOA, DH.EUM.EMN 80/36;
• BOA, DH.EUM.EMN. 115/25;
• BOA, DH.EUM.EMN. 63/26;
• BOA, DH.EUM.EMN. 65/07/
• BOA, DH.EUM.KLH. 3/8;
• BOA, DH.EUM.KLH. 4/12;
• BOA, DH.EUM.KLH. 9/13;
• BOA, DH.EUM.KLU. 7/34.
• BOA, DH.EUM.MTK. 33/11;
• BOA, DH.EUM.MTK. 44/2;
• BOA, DH.EUM.MTK. 44/27;
• BOA, DH.EUM.MTK. 54/21;
• BOA, DH.EUM.MTK. 55/1.
• BOA, DH.İ.UM. EK. 20/85;
• BOA, DH.İD. 150/8;
• BOA, DH.MB.HPS. 106/42;
• BOA, DH.MB.HPS. 108/12.
• BOA, DH.MB.HPS.M. 10/25;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 19/22;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 20/06;
• BOA, DH. MB.HPS.M. 20/78;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 24/20;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 28/11;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 29/16;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 29/44;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 29/71;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 32/51;
• BOA, DH.MB.HPS.M. 33/115.
• BOA, DH.MKT. 1297/60/23.
• BOA, DH.ŞFR 79/141;
• BOA, DH.ŞFR. 83/48;
• BOA, DH. ŞFR. 572/40;
• BOA, DH.ŞFR 595/149;
• BOA, DH.ŞFR. 599/10;
• BOA, DH.ŞFR. 606/23;
• BOA, DH.ŞFR. 613/71;
• BOA, DH.ŞFR. 625/34;
• BOA, DH.ŞFR. 490/68;
• BOA, DH.ŞFR. 493/41;
• BOA, DH.ŞFR. 611/124;
• BOA, DH.ŞFR. 603/121.
• BOA,. DH.KMS 57/2122.
• Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE), 110.9.1.11, 3.0.70.
• ATASE, BDH, 2293.38.20.
• Düstur, Tertip:I, Cilt:I, s.537.
• Köroğlu, No:5, 1 Kanunisani 1324 (14 Ocak 1909)
• Köroğlu, No:6, 8 Kanunisani 1324 (21 Ocak 1909)
• Köroğlu, 15 Kanunisani 1324 (28 Ocak 1909).
• Köroğlu, No:42, 17 Eylül 1325 (30 Eylül 1909).
• Köroğlu, No:48, 29 Teşrinievvel 1325 (11 Kasım 1909).
• Köroğlu, No:69, 25 Mart 1326 (7 Nisan 1910).
• Polis Mecmuası, 14 Nisan 1914.
• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İctimaî Tarihi, Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Mukayeseli İslâm Ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 1986.
• AKTÜRK, Sıraç, “Modernleşme Dönemi Osmânlısında Yaşanan Bayındırlık Faaliyetleri: Çankırı Hapishânesi Örneği” KAREFAD, ÇKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, C:8, S:2, Ekim 2020, ss.328-351.
• BOZKURT, Nurgül, “XX. Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesinin Genel Durumu”, Uluslararası SosyalAraştırmalar Dergisi, C:5, S:21, 2012, s. 261-277.
• ÇAĞLAR, Günay, “Milli Mücadelenin Başlarında Bolu Mutasarrıflığında Asayiş (1918-1919), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 4, 1996, ss. 53-69.
• DEMİRBAŞ, Timur, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”, Hapishane Kitabı, İstanbul 2005.
• DEMİRYÜREK, Halim, Kastamonu Hapishaneleri (1913-1914), Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul 2019.
• EMECEN, Feridun, “Atıyye-i Seniyye” İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, İstanbul 1991.
• GÖKÇE, Evren, “1876-1880 Tarihli Suç Cetveline Göre Menteşe Sancağında Suç ve Suçlular”, Tarih ve Günce, Sayı: 9, 2021, s.115-158.
• GÖZCÜ, Alev, I. Dünya Savaşı Ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16/32, 2016, ss.133-169.
• GÜNEŞ, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Kırşehir Hapishanesi (1873-1919)”, Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S:14, Aralık 2017, ss. 64-84.
• KARAKAYA, Harun, “1858 Ceza kanunnamesinde Kalpazanlık Suçunun Maddi Konusu”, Adalet Dergisi, S:62-63, Ankara 2019, ss. 403- 428.
• KÖSE, Osman, Canik’te Asayiş (1911-1914), Samsun Araştırmaları, Samsun 2013, ss.225-242.
• KUNTMAN, Mehmet Derviş, Bir Doktorun Harp ve Memleket Anıları, Der. Metin Özata, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Yayınları, Ankara 2009.
• MADEN, Fahri, “XIII. Yüzyıl sonu XX. yüzyıl başlarında Kastamonu’da esnaf grupları, Zanaatkârlar ve Ticari Faaliyetler, Karadeniz Araştırmaları”, S:15, 2007, ss.149-167.
• PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, İstanbul 2013.
• POYRAZ Özlem-ÖNER Merve, Prof. Dr. Ensar Aslan’a Armağan “Osmanlı İmparatorluğu’nda Asayiş Problemleri (Mart-Temmuz 1851)” Fenomen Yayınları, Ankara Ağustos 2022.
• ŞAHİN, İlhan, “Kastamonu”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:24, İstanbul, 2001.
• ŞEN, Ömer, Osmanlı’da Mahkûm Olmak, İstanbul 2007.
• TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Doğan Kitap, İstanbul 2012.
• ÖRSTEN ESİRGEN, Seda, “Osmanlı Hukukunda Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65/4, Ankara 2016, ss. 2306-2329.
• ÖZTÜRK, İbrahim, “Biga Sancağında XIX. Yüzyıl Ve XX. Yüzyıl Başlarında Asayiş Bozuklu”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C:5, S:14, 2016, ss. 207-222.
• ÜNVER, Mustafa- BAKIRTAŞ, İbrahim, Suçun Ekonomik Analizi: Genel Bir Değerlendirme, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 20, Nisan 2008, ss. 35-56.
• YAKUT, Esra, “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, S:33, Ankara 2012, ss. 21-34.
• YILDIRIM, Zeki, “Türk Ceza Hukuku Açısından 1858 tarihli Osmanlı Ceza Kanunu”, Suç ve Ceza, S: 3, 2021,s s. 529-572.
• AKBEY, Nazmiye, XIX. Yüzyılın Sonları XX. Yüzyılın Başlarında Sinop Hapishanesi, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Manisa 2015.
• ERDOĞAN, Ahmet, Suç ve Ceza: Osmanlı Toplumunda Bireysel Suçlar ve Cezalar (1559- 1659), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2019.
• ÖZÇELİK, Özlem, I ve II Numaralı Anadolu Ahkâm Defterlerine Göre Kastamonu (1742-1743), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu 2022.
• ÖZTOP, Fatih II. Meşrutiyet Döneminde Aydın Vilayetinde Sosyal Yapı ve Adli Vaziyet (1908-1916), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2014.
• YILDIZ TEPRET, Nagihan, Suç Cetvellerine Göre Hüdavendigar Vilayetinde Suç ve Suçlular (1912-1917), Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2019.