YENİYOL GAZETESİNDEKİ REKLAMLAR ÜZERİNDEN TRABZON’UN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISINI OKUMAK

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 39, 71 - 90, 06.11.2025

Melek Öksüz

https://doi.org/10.18220/kid.1818950

Öz

Cumhuriyetin ilanı sonrasında ülkeyi “muasır medeniyetler seviyesine çıkarmak” ideali doğrultusunda önemli adımların atıldığı görülmektedir. Bu kapsamda 1930’lu yıllar Türkiye’de siyasal, toplumsal ve ekonomik alanda ciddi gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Özellikle “devletçilik ilkesi” kapsamındaki uygulamalar ve eğitim seferberliği doğrultusunda hayata geçirilen yenilikler ülke genelinde pek çok gelişmelere neden olmuştur. Yaşanan bu gelişmelerin topluma aktarılmasında basın önemli bir rol üstlenmiştir. Nitekim gazetelerde yer alan reklamlar bu değişimin somut olarak gözlemlendiği araçlardan biri olmuştur.
Bu değişim ve dönüşüm başkent ve büyük şehirlerin yanı sıra taşrada da kendini yerel gazetelerdeki reklamlar üzerinden hissettirmiştir. Gazetelerde yayınlanan reklamlar dönemin sosyal ve ekonomik gelişmelerine ışık tutmaktadır.
Bu çalışmada Yeniyol gazetesinin 1934-1935 yılları arasındaki sayılarında yer alan reklamlar üzerinden Trabzon’un sosyal ve ekonomik durum analizi yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon , Yeniyol Gazetesi , Reklam , Türkiye Cumhuriyeti , Kamuoyu

UNDERSTANDING TRABZON’S SOCIAL AND ECONOMIC STRUCTURE THROUGH THE ADS IN YENIYOL NEWSPAPER

Öz

Following the proclamation of the republic in Türkiye, significant steps were taken in order to “bring the nation to a level in par with the modern civilizations.” In this regard, 1930s Türkiye witnessed critical developments in social, economic and political domains. The reforming practices in the scope of “etatist principle” and the mass education movement reforms led to numerous developments nationwide. The Turkish press played a significant role in conveying these developments and reforms to the people. As a result, the newspaper ads became one of the most convenient tools where this transformation could be observed. This transformation and social change was reflected through the newspapers not only in the capital and a few big cities but also throughout the periphery. The newspaper ads shed light on the social and economic developments of the period. This study, therefore, attempts to make a thorough analysis of the social and economic situation in Trabzon through the lenses of local Yeniyol newspaper circulated between 1934-1935.

Anahtar Kelimeler

Trabzon , Yeniyol newspaper , newspaper ads , Republic of Türkiye , public opinion

Kaynakça

• Yeniyol Gazetesi (5 Temmuz 1934-21 Aralık 1935)
• ALBAYRAK, Hüseyin, Trabzon Basın Tarihi, C: I Ankara 1994.
• AVŞAR, Zakir -ELDEN, Müge, Reklam ve Reklam Mevzuatı, Ankara 2004.
• ÇAMDERELİ, Mete, “Reklamın R’si ya da Reklam Söylemine Giriş”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C: 2, S:12, 2002, ss.455-472.
• ÇAPA, Mesut -ÇİÇEK, Rahmi, Yirminci Yüzyıl Başlarında Trabzon’da Yaşam, Trabzon 2004.
• DERELİ, Aytaç Burak, “Anadolu’da Reklamın İzini Sürmek: Çankırı’da Duygu Gazetesi Üzerine Bir İnceleme”, Electronic Cumhuriyet Journal of Communication, 6(2), 2024, ss. 88-101.
• ELDEN, Müge, Reklam ve Reklamcılık, İstanbul 2009.
• KOCABAŞ, Füsun- ELDEN, Müge, Reklamcılık-Kavramlar, Kararlar, Kurumlar, İstanbul 2009.
• KÜÇÜKUĞURLU, Murat “Visera (Işıklar) Santrali ve Trabzon Elektrik Türk Anonim Şirketi’nin Faaliyetleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Yıl: 2011, C: 10, S: 10, ss.101-124.
• ÖKSÜZ, Melek, “Cumhuriyet Gazetesi’ne Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kâğıt Paralarının Basım Serüveni”, Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, S: 8, 2003, ss.63-120.
• ÖZKUNDAKÇI, Mehmet, Reklamcılığa Giriş, İstanbul 2008.
• ÖZTÜRK, Gülay, “1920-1950 Yılları Arasında Türkiye’deki Reklamcılığın Değerlendirilmesi”, Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi, C: 1, S: 1, Mart 2018, ss. 41-54.
• Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, (t.y.), (Erişim Tarihi:08.10.2025), https://sozluk.gov.tr.
• USTA, Veysel, “Trabzon’da Tiyatro”, Trabzon Tarihi, C: 2, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası, Trabzon 2022, ss. 393-438.
• VAROL, Erdem, “Cumhuriyet’in İlk 20 Yılında Türkiye’de Reklam ve Reklamcılık”, Sakarya İletişim Dergisi, 3(2), 2023, ss.76-99.
• YAVUZ, Şahinde, “Türk Toplumunun Tüketim Toplumuna Dönüşümünde Reklamcılığın Rolü”, Gazi Üniversitesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S: 36, Bahar 2013, ss.219-240.