KÜLTÜREL KİMLİK OLARAK TELEVİZYON DİZİLERİNDE KARADENİZ TEMSİLİ VE TOPLUMDAKİ KARADENİZLİ ALGISI

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 39, 157 - 176, 06.11.2025

Aynur Köse , Duygu Güner

https://doi.org/10.18220/kid.1818972

Öz

Bu çalışmada televizyon dizilerindeki kültür ve kimlik temsillerinin, kültürel kimliklere ilişkin toplumsal algıyı nasıl etkilediği Karadeniz dizileri üzerinden incelenmiştir. Karadeniz kültürü ve Karadenizli kimliğine odaklanan bu çalışmanın amacı, toplumun değerleri ve kültüründen izler taşıyan televizyon dizilerinde tekrarlanan özelliklerin toplumdaki Karadenizli algısını nasıl etkilediğini araştırmaktır. Dizilerdeki kültürel kimlik temsilleri içerik analizi yöntemiyle incelenerek, bunların Karadenizli algısına etkisini ölçmeye yönelik bir anket tasarlanmıştır. Araştırmada Karadeniz kültürü ve kimliğinin öne çıktığı Sevdaluk, Sen Anlat Karadeniz ve Kuzey Yıldızı İlk Aşk dizileri analiz edilmiştir. Karadeniz kültürüne ilişkin kalıplaşmış kimlik temsilleri ve karakteristik özelliklerin yanısıra, kültürü şekillendiren ağız ve dil özellikleri, yeme-içme kültürü, folklorik unsurlar ve mekan temsilleri çözümlenmiştir. Dizi analizlerinden ulaşılan verilere dayanarak hazırlanan anket basit rastlantısal örnekleme yöntemiyle belirlenen 397 kişiye uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, televizyon dizilerindeki kalıplaşmış temsillere dayanan stereotiplerin toplumda karşılık bulduğu ve Karadeniz kültürü ile insanı denildiğinde televizyon dizilerindeki temsillerle uyumlu bir toplumsal algının varolduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz , Kültür , Kimlik , Televizyon Dizileri , Temsil

REPRESENTATION OF THE BLACK SEA IN TELEVISION SERIES AS A CULTURAL IDENTITY AND THE PUBLIC PERCEPTION OF BLACK SEA PEOPLE

Öz

This study examines the representations of culture and identity in television series and how they affect societal perceptions of cultural identities through the lens of the Black Sea series. The aim of this study, which focuses on Black Sea culture and identity, is to investigate how the characteristics repeated in television series, which bear traces of the values and culture of the society, affect the perception of Black Sea people. The cultural identity representations in the series were analyzed using content analysis, and a survey was designed to measure their impact on the perception of Black Sea identity. The research analyzed the series "Sevdaluk," "Sen Anlat Karadeniz," and "Kuzey Yıldızı İlk Aşk," where Black Sea culture and identity are prominent. In addition to the stereotypical identity representations and characteristic features of Black Sea culture, aspects shaping the culture, such as dialect and language features, food and drink culture, folkloric elements, and representations of places were examined. Based on the data from the series of analyses, a survey was conducted with 397 individuals determined by simple random sampling. The research concluded that the stereotypes based on the stereotypical representations in television series resonate within society, and there exists a societal perception that aligns with the representations of Black Sea culture and its people as portrayed in television series.

Anahtar Kelimeler

Black Sea , Culture , Identity , Television Series , Representation

Kaynakça

• BERELSON, Bernard, Content Analysis In Communication Research, Free Press, Glencoe, 1952.
• BERGER, Arthur Asa, Kültür Eleştirisi: Kültürel Kavramlara Giriş, Pinhan Yayınları, İstanbul, 2015.
• BİLGİN, Nuri, Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2006.
• BİRKÖK, Mehmet Cüneyt, Bilgi Sosyolojisi Işığında Kimlik Sorunu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1994.
• BİROL, Murat, Yerli Televizyon Dizilerinde Toplumsal Kimliklerin Temsilleri: ‘Yalan Dünya’ Dizisi Örneği, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2015.
• CONNOLLY, William E., Kimlik ve Farklılık-Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri, Çev. Fermâ Lekesizalın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1995.
• ÇAPIK, Eser-DULUPÇU, Murat Ali, “Türkiye’nin Tanıtımında Türk Dizilerinin Bölgesel Başarısı”, Geographies, Planning & Tourism, C: 3, S: 2, 2023, ss. 158-175.
• ÇELENK, Sevilay, “Ayrımcılık ve Medya”, Televizyon Haberciliğinde Etik, Ed. Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel, Fersa Matbaacılık, Ankara 2010, ss. 211- 228.
• ÇELİK, Emine, Televizyon Dizilerinde Kürt Kimliğinin Temsili: Hayat Türküsü Örneği, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
• DEVECİ, Handan, “Sosyal Bilgiler Dersinde Kültürden Yararlanma: Öğretmen Adaylarının Kültür Portfolyolarının İncelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C: 8, S: 28, 2009.
• GAYRETLİ, Hüsnü Ekim, Televizyon Dizilerinde Kültürel Farkların Değerler Bağlamında Temsili, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• GERBNER, George-GROSS, Larry, “Living With Television: The Violence Profile”, Journal of Communication, C: 26, S: 2, 1972, ss.17-40.
• KOÇER, Sevim-GÜRER Mert, “Film Etkili Turizm Kapsamında TV Dizilerinde Destinasyon Tanıtımı Üzerine Örnek Olay İncelemesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 20, S: 40, İstanbul 2021, ss. 121-137.
• KONUKMAN, Emrah Alparslan, Son Dönem Televizyon Dizilerinin Yaşam Tarzı Üzerindeki İmgeler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
• ÖZYURT, Selahattin, Kültürel Kimlik ve Türkiye'de Birlik Şuuru Açısından Türk Kimliği Meselesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1995.
• SARI, Engin, Kültür, Kimlik, Politika: Mardin'de Kültürlerarasılık, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.
• SYDYGALİEVA Meerim, George Gerbner'in Kültürel Göstergeler Yaklaşımı Işığında ‘Muhteşem Yüzyıl’ Dizisinin Kırgız Kökenli İzleyicilerin Kültür Anlayışları Üzerindeki Etkisi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2017.
• ÜÇÜNCÜ, Kemal, “Trabzon Yöresi Sözlü Kültür Geleneğinde İcra Töresi ve İcra Ortamları Açısından Kemençecilik”, Karadeniz Araştırmaları, C:12, S:12, Trabzon, 2007, ss.127-135.
• ÜNÜR, Ece, “Türk Televizyon Dizilerinde Toplumsal Kimliklerin Temsili”, Erciyes İletişim Dergisi, C: 3, S: 2, Kayseri 2013, ss.32-42.
• YAKTIL, Gürsel, Bizimkiler Dizisi Üzerine Bir İnceleme: Toplumsal Yapıdaki Kültürel İletilerin Yayılma Süreci ve Televizyon, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir 1996.
• YILDIRAN ÖNK, Ürün, Milenyum Sonrası Türk Televizyonlarında Oluşan Dizi Kültürü ve Temsil Sorunu, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2011.
• YILDIRIM, Ali-ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• YILMAZ, Süleyman Sırrı, Kültür ve Bilincin Türdeşleşmesi Açısından Televizyon, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2001.
• YILMAZ, Çağla, “Televizyon Dizilerinde Kültür Aktarımı: Gülbeyaz Örneği” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2018.