AN ANNOTATED BIBLIOGRAPHY ON STUDIES ON TRABZON DIALECTS (BOOK, BOOK CHAPTER)

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 39, 319 - 336, 06.11.2025

Muhammet Olgun

https://doi.org/10.18220/kid.1819005

Öz

In this article, after addressing the definition of the term dialect and the place of the Trabzon dialects within the classifications of Turkish dialects, the sources that provide information on studies conducted on the Trabzon dialects are briefly indicated; books and book chapters that focus on the Trabzon dialects and contain either an analysis or a dictionary section have been examined. Compilation books that consist of folkloric material but do not contain an analysis or a dictionary section, as well as works published outside of Turkey—except for one work by Brendemoen—are not included in the scope of this article. All accessible works have been grouped under the titles of books and book chapters and evaluated in chronological order; in cases where multiple works were published in the same year, alphabetical order has been taken into account. According to the specified criteria, a total of 56 works have been identified, 39 of which are books and 17 book chapters. Information has also been provided on introductory and analytical articles written about these works.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish , Trabzon dialects , annotated bibliography

TRABZON AĞIZLARI ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALARA DAİR AÇIKLAMALI KAYNAKÇA DENEMESİ (KİTAP, KİTAP BÖLÜMÜ)

Öz

Bu yazıda, öncelikle ağız teriminin tanımı ve Trabzon ağızlarının Türkiye Türkçesi ağız tasniflerindeki yerine değinildikten sonra Trabzon ağızları üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi veren kaynaklara kısaca işaret edilmiş; Trabzon ağızları üzerine olup inceleme veya sözlük kısmı bulunan kitap ve kitap bölümü çalışmaları ele alınmıştır. Folklor malzemesi niteliğindeki inceleme veya sözlük kısmı içermeyen derleme kitapları ile Brendemoen’un bir eseri hariç olmak üzere Türkiye dışında yayımlanan eserler bu yazının konusu edilmemiştir. Ulaşılabilen tüm çalışmalar kitap ve kitap bölümü başlıkları altında gruplandırılıp kronolojik sırayla değerlendirilirken aynı yıl içinde yayımlanan çalışmalarda alfabetik düzen dikkate alınmıştır. Belirlenen ölçütlere göre 39’u kitap, 17’si kitap bölümü olmak üzere toplamda 56 çalışma tespit edilmiştir. Bu çalışmalar üzerine yapılmış tanıtma ve inceleme yazıları hakkında da bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi , Trabzon Ağızları , açıklamalı kaynakça

Kaynakça

• ARSEVEN, Veysel, Karadeniz Bölgesi Halk Türküleri, Kastamonu Matbaası, Kastamonu 1948.
• BRENDEMOEN, Bernt, “Doğu Karadeniz Ağızlarının Sözvarlığı ve Sözlükleri”, Kebikeç, S: 7-8, Ankara 1999, ss. 77-83.
• CAFEROĞLU, Ahmet, “1945 Yılı Kuzey-Doğu Anadolu Gezisinden”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C: 1, S: 2, İstanbul 1946, ss. 65-80.
• COŞAR, Asiye Mevhibe, “Kemal Küçükali, Bizim Köyün İnsanı ve Lisanı-Bir Zamanlar Sürmene, İstanbul 2020, 2. Baskı, 496 s., ISBN: 978-605-030-754-2”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C: 15, S: 30, Trabzon 2021, ss. 705-711.
• COŞAR, Asiye Mevhibe, “Tonya Ağzı Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C: 12, S: 24, Trabzon 2018, ss. 85-96.
• DEMİRTAŞ, Ahmet, “DEMİR, Necati. Trabzon ve Yöresi Ağızları, Cilt I (Tarih-Etnik Yapı-Dil İncelemesi) - Cilt II (Metinler) - Cilt III (Sözlük), Gazi Kitabevi, Ankara, 2006, 1263 s.”, Journal of Turkish Studies, C: 1 S: 2, Ankara 2006, ss. 323-328.
• ERDEM, Mehmet Dursun, “Bernt Brendemoen, The Turkish Dialect of Trabzon I-II”, İlmi Araştırmalar S: 14, İstanbul 2002, ss. 263-266.
• ERSÖZ, Serpil, “Atilla Jorma: Oğuzcanın Karadeniz Serüveni”, Karadeniz Araştırmaları, C: 22 S: 22, İzmir 2009, ss. 159-162.
• Hamamizade İhsan, Baba Salim, İktisat Matbaası, İstanbul 1930.
• Hamamizade İhsan, Bilmeceler, İktisat Matbaası, İstanbul 1930.
• KARAHAN, Leylâ, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2022.
• KORKMAZ, Zeynep, “Trabzon Ağızları Üzerine Değerli Bir Araştırma ve Düşündürdükleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, C: 50 S: 2002/2, Ankara 2006, ss. 66-104.
• KÚNOS, Ignácz, “Kisázsiai török nyelv: III. Láz dalok”, Nyelvtudományi Közlemények, C: 22, S: 3-4, Budapeşte 1891, ss. 275-298.
• ÖLMEZ, Mehmet, “Hasan Kalyoncu, Trabzon Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü, Tonya 2001, 137 s.” Türk Dilleri Araştırmaları, C: 19, İstanbul 2009, ss. 305-307.
• ŞAHİN ÖZER, Aslıhan, Trabzon İli Halk Bilimi Araştırmaları Kaynakçası (Açıklamalı Bibliyografya), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon 2024.
• TOSUN, Temuçin, Vakfıkebir ve Yöresi Ağızları (Dil Özellikleri – Metinler – Sözlük), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun 2019. TS: TDK, Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu, Ankara 2023.