Jurisprudential Provisions Regarding the Legal Facilitations Granted to Non-Muslims and Apostates Embracing Islam under Islamic Law

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 267 - 290, 27.12.2025

Murat Polat

https://doi.org/10.64270/kider.1783989

Öz

Islam, as the final religion destined to endure until the Day of Judgment, is the last divine dispensation that has either retained, modified, or abrogated certain rulings of the previous religions. Undoubtedly, Islam — acknowledged as the final divine religion revealed to humanity — grants both Muslims and non-Muslims, including apostates who became Muslims, certain material and spiritual eases. This article, with particular reference to the hadīth stating that ‘Islam erases what came before it,’ examines which types of deeds and sins committed by non-Muslims who embrace Islam and by apostates prior to their conversion are pardoned, as well as the jurisprudential implications of this principle. The methodology of this study is shaped by a systematic evaluation of significant, contemporary, and noteworthy issues related to the subject. The significance and purpose of this research become evident in that both new converts to Islam and those who aspire to embrace it should be aware of the certain facilitative provisions that Islam offers regarding the misdeeds they committed in their previous lives, so that they may shape their future lives accordingly. The findings of the study reveal that the hadith stating ‘Islam erases what came before it’ has made significant contributions to various jurisprudential matters concerning non-Muslims and apostates—particularly within the scope of worship law—and has provided them with certain legal and practical facilitation. In this context, it has been concluded that non-Muslims , as well as apostates who return to Islam, are—according to the majority view—not held accountable for acts of worship they neglected during their periods of disbelief, such as prayer, fasting, almsgiving (zakāt), pilgrimage, retreat (iʿtikāf), or oaths. With regard to hadd crimes pertaining to the rights of God, such as fornication, theft, and rebellion (baghy), as well as offenses pertaining to human rights, such as false accusation against chastity, retaliation (qisās), and liability for damages (damān), certain opinions maintain that they are often not subjected to punishment. Furthermore, they are exempted from the poll tax (jizya), which is normally imposed on non-Muslims, and the wealth they acquired through unlawful means during their period of disbelief is deemed permissible for them.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law , Judgment of hadīth , Muslim , Non-muslim , Apostate

Etik Beyan

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained through a literature review and published sources. It is hereby declared that scientific and ethical principles were observed during the preparation of the study, and all referenced works are duly cited in the bibliography.

İslâm Hukukunda İslâm’ı Kabul Eden Gayri Müslim ve Mürtedlere Sunulan Bazı Kolaylıklarla İlgili Fıkhi Hükümler

Öz

İslâm dini, kendinden önceki dinlerin bazı hükümlerini olduğu gibi kabul eden veya tebdil eden veyahut tamamen nesh eden ve kıyamete kadar varlığını devam ettirecek olan son dindir. Yeryüzünde son din kabul edilen İslâm’ın gerek Müslümanlara gerekse Müslüman olan gayri müslim ve mürtedlere birtakım maddî ve manevî kolaylıklar sağladığı muhakkaktır. Bu makale “İslâm öncekileri siler.” anlamındaki hadis özelinde İslâm’ı kabul eden gayri müslim ve mürtedlerin İslâm öncesindeki yaşantılarında işlemiş oldukları hangi tür amellerinin ve günahlarının affedildiğini ve bununla ilgili fıkhi yansımalarını ele almaktadır. Araştırmanın yöntemini, sistematik olarak değerlendirmeye tabi tutulan konuyla ilgili önemli, güncel ve dikkat çeken hususlar teşkil etmektedir. Gerek İslâm’ı yeni kabul eden Müslümanların gerekse İslâm’ı kabul etmek için fırsat kollayanların İslâm’ı kabul ettiklerinde evvelki hayatlarında işlemiş oldukları günahlar hususunda İslâm’ın kendilerine sağladığı bazı kolaylıkları bilmeleri ve ona göre yaşamlarını şekillendirecek olmaları araştırmanın önemini ve amacını gözler önüne sermektedir. Yapılan araştırma neticesinde “İslâm öncekileri siler.” anlamındaki hadisin Müslüman olan gayri müslim ve mürted kimseler hakkında pek çok fıkhi konuya, özellikle de ibadet hukukuna katkı sağladığı ve onlara birtakım kolaylıklar takdim ettiği gözlerden kaçmamıştır. Bu bağlamda gayri müslim ve mürted kimseler İslâm’ı kabul ettikleri takdirde inkar dönemlerinde yerine getirmedikleri namaz, oruç, zekat, hac, itikaf ve yemin gibi ibadetlerden genel görüşe göre sorumlu tutulmadıkları, Allah hakkına taalluk eden zina, hırsızlık ve bağy gibi had suçlarında ve kul hakkına taalluk eden iffete iftira, kısas ve damân gibi suçlarda bazı görüşlere göre çoğu zaman ceza görmedikleri, baş vergisi kabul edilen cizyeden muaf tutuldukları, inkâr dönemlerinde haram yoldan edindikleri malların mubah kabul edildiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku , Ahkâmü’l-hadis , Müslüman , Gayri müslim , Mürted

Etik Beyan

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. 8 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
• Bahadıroğlu, Yavuz. Muhteşem Süleyman ve Hürrem Sultan. Ankara: Panama Yayınları, 2023.
• Bahadıroğlu, Yavuz. Tarihin Arka Sokakları. Ankara: Panama Yayınları, 2023.
• Bardakoğlu, Ali. “Had”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/547-551. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü'l-kübrâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus. Keşşâfü’l-kınâ an metni’l-İknâ’, 15 Cilt. Suudi Arabistan: Vizâratü’l-Adl, 2000.
• Büceyremî, Süleyman b. Muhammed. Tuhfetü’l-habîb alâ şerhi’l-Hatîb. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Neşr, 1996.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Ebü’l-Meâlî. el-İrşâd ilâ kavâtıi’l-edille. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfe, 2009.
• Dağcı, Şamil. “Kısas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/488-494. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Ebû Hubeyb, Sa’dî. el-Kâmûsu’l-fıkhî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. İrvâu’l-kalîl. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1985.
• Ensârî, Muhammed b. Zekeriyyâ. Esne’l-metâlib fî şerhi Ravzı’t-tâlib. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmî, ts.
• Erkal, Mehmet. “Cizye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/42-45. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Gaznevî, Ebû Hafz b. Ahmed. el-Gurretü’l-münîfe. b.y: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfe, 1986.
• Haraşî, Muhammed b. Abdillah. Şerhu Muhtasarı Halîl ve Hâşiyetü’l-Adevî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Hattâb, Muhammed b. Abdirrahman. Mevâhibü’l-celil li-şerhi muhtasarı Halîl. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1992.
• Heysemî, Ebü’l-Hasan Nûruddin Ali b. Süleyman. Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kutsî, 1994.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenü İbni Mâce. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdillah Ebû Bekir. Ahkâmü’l-Kur’an. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, ts.
• Karâfî, Şihâbüddîn b. Abdirrahman. ez-Zahîre. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, 1986.
• “Kazâu’l-i'tikâf”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 5/225. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427.
• Kefevî, Eyyüb b. Musa. el-Külliyyât. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfuz b. Ahmed. et-Temhîd fî Usûli’l-fıkh. Mekke: y.y., 1985.
• Konevî, Kasım b. Abdillah. Enîsü’l-fukahâ. Cidde: Dâru’l-Vefâ, 1406.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebû Bekir. et-Tecrîd. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2006.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Lâşin, Musa Şâhin. Fethu’l-mün’in şerhu Sahîh-i Müslim. 10 Cilt. b.y.: Dâru’ş-Şurûk, 2002.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, ts.
• Nevevî, Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb. 20 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Özel, Ahmet. “Gayri Müslim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/418-427. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Abdülvâhid b. İsmail. Bahru’l-mezheb. 14 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsü’l-eimme, el-Mebsût (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsü’l-eimme. Şerhü’s-Siyeri’l-kebîr. b.y.: y.y., 1971.
• Şinkîtî, Muhammed Habîbullah. Şerhu Süneni’n-Nesâî. 6 Cilt. b.y.: Matâbiu’l-Humeyzî, 1425.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’an. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risale, 2000.
• Tahtâvî, Ahmed b. İsmail. Hâşiyetü’t-Tahtâvî alâ Merâkı’l-felâh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• “Tedârükü’l-mürted”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 11/114-115. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427.
• “Te’sîru’r-riddet ale’l-vudû”, el-Mevsûatü’l-Fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 22/201. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427.
• Ûdeh, Abdülkâdir. et-Teşrîu’l-cinâiyyü’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Yüsrâ İbrahim, Muhammed. Fıkhu’n-nevâzil li’l-ekalliyât. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Yusr, 2013.
• Zebîdî, Ebû Bekir b. Ali el-Haddâdî. el-Cevheretü’n-neyyire. 2 Cilt. b.y.: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1322.
• Zerkeşî, Şemsüddin Muhammed b. Abdillah. Şerhu’z-Zerkeşî. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-Abeykân, 1993