İBRAHİM EL-KÛRÂNÎ’NİN HÂDİS KUDRETİ TASAVVURU VE ABDÜLGANÎ EN-NABLUSÎ’NİN ELEŞTİRİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 78, 31.12.2018

Şerife Nur Çelik

Öz

İbrâhim el-Kûrânî, kelâm ve tasavvuf geleneğinin XVII. yüzyıldaki önemli isimlerindendir. Kûrânî’nin kelâm, tasavvuf ve hadis gibi alanlarda telif ettiği risaleler, kendisi hayattayken İslam dünyasının farklı bölgelerinde yaşayan âlimlere ulaşmış ve bunlardan bazılarının tenkidine konu olmuştur. Bu anlamda Kûrânî’nin entelektüel çevrelerin en çok dikkatini çeken eseri Meslekü’s-sedâdrisalesidir. Gerek kelâm gerekse tasavvuf çevrelerinden bu risaleye yönelik birçok tenkit metninin kaleme alınması üzerine Kûrânî de görüşlerini açıklamak ve kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermek için İmdâdü zevi’l-isti‘dâdve Şevâriku’l-envârrisalelerini yazmıştır. Kûrânî’nin ilk telif ettiği metin olan Meslekü’s-sedâd’da vahdet-i vücûd geleneğinin âlem tasavvuru ile kelâm düşüncesindeki insan fiillerine dair görüşleri telif etme çabası söz konusu dönemde yazılan risalelerdeki tartışmaların nirengi noktasını oluşturur. Bu bağlamda Kûrânî’nin söz konusu risaledeki görüşlerinin değerlendirilmesi ve ona yöneltilen eleştirilere işaret edilmesi, XVII. yüzyıl düşünce dünyasını anlamak için önem arz eder. Bu amaca matuf olarak Kûrânî’nin Meslekü’s-sedâd risalesi ve Nablusî’nin yönelttiği eleştiriler merkeze alınmak suretiyle söz konusu dönemdeki ilmî hareketlilik ve âlimlerin birbiriyle etkileşimine dair genel bir çerçeve sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İbrahim el-Kûrânî, hâdis kudret, ilâhi kudret, vahdet-i vücûd, insan fiilleri

IBRĀHĪM AL-KŪRĀNĪ’S IDEAS ON CREATED POWER AND ABD AL-GHANĪ NĀBULUSĪ’S CRITICISMS

Öz

Ibrāhīm al-Kūrānī is an important figure within the tradition of kalām and tasawwuf in the seventeenth century. The epistles written by Kūrānī in the fields of kalām, tasawwuf and hadith reach the scholars living in different regions of the Islamdom during his lifetime and they criticized the ideas in his epistles. One of the works of Kūrānī which drew the most attention of intellectual circles is Maslak al-sadād. When many critique texts have been written from both the kalām and sūfism circles, Kûrânî wrote Imdād zawī al-isti‘dādand Shawāriq al-anwârto explain his views and to respond to the criticisms about his ideas. His attempt to reconcile the cosmology of wahdat al-wujūd tradition and the opinions in kalām about the human action in his text Maslak al-sadād is the main reference point of the critique texts. In this regard, the evaluation of Kūrānī’s ideas in his epistle and the criticisms of them is vitaly important for comprehending the Islam intellectual life of seventeenth century. Puting the epistle of Maslak al-sadād and Abd al-Ghanī Nābulusī’s criticisms in the center of study, I aim to propose a general framework about intellectual mobility and interaction of scholars in the century.

Anahtar Kelimeler

Ibrāhīm al-Kūrānī, created power, divine power, unity of being, human actions

Kaynakça

• Beyzâvî, Kâdî. Tavâli‘u’l-envâr. çev. İlyas Çelebi, Mahmud Çınar. (İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2014).
• Cici, Recep. “el-Kûrânî”. DİA. c. 26. (Ankara: TDV Yayınları 2002). 426-427.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Şerhu’l-mevâkıf. çev. Ömer Türker. (İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2015).
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Kitâbü’l-irşâd. haz. Ahmed Abdürrahîm es-Sâyih, Tevfîk Alî Vehbe. (Kahire: Mektebetü’-sekâfeti’d-dîniyye, 2009).
• Cüveyni, İmâmü’l-Haremeyn. el-‘Akîdetü’n-nizâmiyye. haz. Muhammed Zâhidü’l-Kevserî. (Kahire: el-Mektebetü’l-ezheriyye li’t-türâs, 1992).
• Dallal, Ahmad. "The Origins and Objectives of Islamic Revivalist Thought, 1750-1850." Journal of the American Oriental Society. 3(1993): 341-359.
• Gürsoy, Hakkı. “Yusuf el-Makassarî”. TDV DİA. c. 40 (Ankara: TDV Yayınları, 2013) 17-19.
• Johns, A. H. “al-Kūrānī”. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. C. 5 (Leiden: Brill, 1986). 432-433.
• el-Kevserî, Muhammed Zâhid. el-İstibsâr. Kahire: el-Mektebetü’l-ezheriyye li’t-türâs, ty.
• el-Kûrânî, İbrâhim. İcâzetnâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi. 3632.
• el-Kûrânî, İbrâhim. Nevâli’-tavlî, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi H. Hüsnü Paşa, 248.
• el-Kûrânî, İbrâhim. Meslekü’s-sedâd. İstanbul, Nuruosmaniye Kütüphanesi. 1208.
• el-Kûrânî, İbrâhîm. Risâletü’t-teklîf ‘ale’l-meşrebi’s-sûfiyye. İstanbul, Nuruosmaniye Kütüphanesi. 2126
• en-Nablusî, Abdülganî. el-Hakîkatü ve’l-mecâz (haz. Ahmed Abdülmecîd el-Herîdî). Mısır: Heyetü’l-mısriyyeti’l-âmme. 1986.
• en-Nablûsî, Abdülganî. Tahrîkü silsileti’l-vidâd. Vesâilü’t-tahkîk ve resâilü’t-tevfîk içinde (haz. Sâmir ‘Akkâş). Leiden: Brill, 2009.
• Nafi, Basheer M. “Taṣawwuf and Reform in Pre-Modern Islamic Culture: In Search of Ibrāhīm”. Die Welt des Islams. 42/3, 2002. 307-355.
• er-Râzî, Fahreddîn. Muhassalü efkârî’l-mütekaddimîn ve’l-müteahhirîn (haz. Hüseyin Atay). Kum: İntişârâtü’ş-şerîfi’r-rıza. 1999.
• el-Rouayheb, Khaled. Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century: Scholarly Current in the Ottoman Empire and Maghreb. New York: Cambridge University Press, 2015.
• al-Rouayheb, Khaled. “Opening the Gate of Verification: The Forgotten Arabic-Islamic Florescence of the Seventeenth Century”. International Journal of Middle East Studies. 2(2006): 263-281.
• Teftâzânî, Sadeddîn. Şerhu’l-makâsıd. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2011.
• Voll, John Obert. “Muḥammad Ḥayyā al-Sindī and Muḥammad ibn 'Abd al-Wahhab: An Analysis of an Intellectual Group in Eighteenth-Century Madīna”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 42/1. 2002. 32-39.
• Voll, John Obert. “Hadith Scholars and Tariqahs: An Ulama Groups in the 18th Century Haramayn and Their Impact in the Islamic World”. Journal of Asian and African Studies. 15/3-4. 1980. 264-273.
• Yılmaz, Ömer. İbrahim Kûrânî: Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.