QUSHAYRIS (d. 465/1072) SUNNAH DEFENSE

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 101 - 122, 25.07.2019

İbrahim Tozlu Tozlu

Öz

Qushayrî, (d. 465/1072), who is more prominent
with his Sûfī views and identity,
will be examined in this article from the hadith perspective. Qushayrî, who had
been teaching hadith in the famous Niẓâmiyye madrasas in Nisâbûr for twenty seven
years, has developed an important defense of Sunnah in his treatise Shiqāyetu Ehli’s-Sunnah, even
though he has defended Ash ̔arism and criticized the scholars. In the
aforementioned treatise, he bases his views on many hadiths. On the other hand,
er-Risâle, one of the basic classics of tasawwuf, the spiritual experiences he
has experienced and comments on behalf of the revival of Sunnah is important.
He gets a number of conclusions. Qushayrî, in many of these interpretations
based on hadith, like many Sūfī s, the text is the base rather than the health
of the hadith. This means in the perspective of "sunnî" view bringing
Tasawwuf closer to the Sunnah. In this context, Hijri III, IV, V and VI are
examples of the century of Sunnah defense. In this article, Qushayris views on
sunnah will be analyzed and synthesized with some examples by making use of the
mentioned two works. The value added to science of hadith will be emphasized
and attention will be drawn to the Sunnah defense.

Anahtar Kelimeler

Sunnah, Qushayrî, Defense, Ash ̔arî

ḲUŞEYRÎ’NİN SÜNNET MÜDÂFAASI

Öz

Daha
ziyade tasavvufî görüşleri ve kimliğiyle öne çıkan Ḳuşeyrî
(ö. 465/1072), bu makalede hadisçi yönüyle incelenecektir. Nisâbur’da
meşhur Niẓâmiyye
medreselerinde yirmi yedi yıl boyunca hadis hocalığı yapan Ḳuşeyrî,
her ne kadar Eş
̔arîliği savunma ve devrin ilim ehline serzenişi görülse de Şikāyetü
Ehli’s-sünne adlı risalesinde aynı zamanda önemli bir sünnet savunusu
geliştirmektedir. Mezkûr risalesinde, ileri sürdüğü görüşlerini birçok hadise
dayandırır. Öte yandan tasavvufun temel klasiklerinden er-Risâle
eserinde yaşadığı manevî tecrübelerin yanı sıra sünnetin ihyâsı adına önemli
yorumlar yapar. Bir takım sonuçlara varır. Ḳuşeyrî, bu yorumlarında hadisleri
görüşlerine dayanak yaparken birçok sûfî gibi hadisin sıhhatinden ziyade
metni esas almaktadır. Bu, “Sünnî” olarak adlandırılan tasavvufun sünnete
yakınlaştırılması demektir. Bu bağlamda hicrî III., IV., V. ve VI. Asır sünnet
savunusuna örneklik teşkil eder. Bu makalede, mezkûr iki eserden istifade etmek
suretiyle Ḳuşeyrî’nin
sünnete dair görüşleri bazı örneklerle analiz ve sentez edilecektir. Hadis
ilmine kattığı değer üzerinde durulacak ve sünnet savunusuna dikkat
çekilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Sünnet, Ḳuşeyrî, Müdâfaa, Eş ̔arî

Kaynakça

• Aclūnī, İsmâil b. Muhammed (ö. 1162/1748). Keşfü’l-Ḫafā ve müzīlü’l-ilbās ammā üştühira mine’l-eḥādīsi alā elsineti’n-nās. Ḳāhire: Mektebetü’l-Kudsī. 1351/1932.Ahmed b. Ḥanbel, Ebū Abdillāh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybānī (ö. 241/855). el-Müsned. thk. Şu ̔ayb el-Arnāūd. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle. 1421/2001.Akkuş, Süleyman. “Abdülkerîm b. Hevâzin el-Ḳuşeyrî’nin Bir Risālesi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2000). 89-112.̔Ali el-Ḳārī, Ebü’l Hasan Nūruddīn el-Herevī (ö. 1014/1606). el-Esrāru’l-merfū ̔a fi’l-aḫbāri’l-mevḍūa ̔. thk. Muhammed es-Sabbāġ. Beyrūt: Dāru’l-emāne. ts.Āşıkpaşazāde, Derviş Ahmed Āşıḳī (ö. 889/1484). Āşıkpaşazāde Ṭāriḫī. haz. Necdet Öztürk. İstanbul, 2013. Bilge Kültür Sanat Yayınları. Beyḥakī, Ahmed b. el-Hüseyn b. ̔Ali el-Horasānī (ö. 458/1066). Şü ̔abü’l-īmān. thk. Abdü’l- ̔ulā Abdilhamīd Hāmid. Beyrūt: Mektebetü’r-Rüşd. 1423/2003. Çetin, Osman. “Horasan”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 18: 234-241. Ankara: TDV Yayınları, 1998.Dāvūdī, Muhammed b. ̔Ali b. Ahmed (ö. 945/1538). Ṭabaḳātü’l-müfessirīn. 2 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l-ilmiyye. ts.Elbānī, Ebū Abdirrahman Muhammed Nāsıruddīn (ö. 1420/1999). Silsiletü’l-eḥādīsi’d-ḍaīfe ve’l-mevḍûa ̔. 14 Cilt. Riyāḍ: Dāru’l-me ̔ārif. 1412/1992. Ḫalīlī, Ebū Ya ̔lā Halīl b. Abdillāh el-Ḳazvīnī (ö. 446/1054), el-İrşād fî ma ̔rifeti ̔ulamāi’l-ḥadīs. thk. Muhammed Sa ̔îd Ömer İdris. 3 Cilt. Riyāḍ: Mektebetü’r-rüşd. 1409/1989.Ḥarbī, Ebū İsḥāḳ İbrāhim b. İsḥāk (ö. 285/898). Ġarībü’l-ḥadīs. thk. Süleyman İbrāhim Muḥammed el-Âyed. 3 Cilt. Mekke: Câmi ̔atü Ümmi’l-kurā. 1405/1984. Ḫatīb Baġdādī, Ebūbekir Aḥmed b. ̔Ali b. Sābit (ö. 463/1072). Ṭārīḫu Baġdād. thk. Mustafā Abdülkādir Atā. 24 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l-ilmiyye. 1417/1997.Heysemī, Ebü’l-Hasan Nūruddīn ̔Ali b. Ebībekr (ö. 807/1405). Mecma ̔u’z-zevāid ve menba ̔u’l-fevāid. thk. Hüsāmüddīn el-Kudsī. 10 Cilt. Ḳāhire: Mektebetü’l-Kudsī. 1414/1994. İbn ̔Adī, Ebū Aḥmed el-Cürcānī (ö. 365/976). el-Kāmil fî ḍu ̔afāi’r-ricāl, thk. Abdülfettāh Ebū Sünne. Beyrūt: el-Kütübü’l- ̔ilmiyye. 1418/1997. İbn Aṣākīr, Ebü’l-Kāsım ̔Ali b. el-Ḥasen b. Hibetillāh (ö. 571/1176), Tebyīnü keẕibi’l-müfterī fīmā nüsibe ile’l-İmām Ebi’l-Hasen el-Eşʿarî. 3. Baskı. Beyrūt: Dāru’l-kitābi’l- ‘arabī. 1404/1983. İbn Nuḳṭa, Ebūbekir Muḥammed b. Abdilġanî b. Şucā ̔ (ö. 629/1231). et-Ṭakyīd li ma ̔rifeti ruvāti’s-Sünen ve’l-Mesānīd. thk. Kemal Yūsuf el-Hūt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l- ̔ilmiyye. 1408/1988.İbnü’l-Cevzī, Cemālüddīn Abdirrahmān b. ̔Alī (ö. 597/1201). el-Mevḍūāt. thk. Abdurraḥmān Muḥammed Usman. 3 Cilt. Medīne: el-Mektebetü’s-Selefiyye. 1386/1966.İbnü’s-Sübkī, Tācüddīn Abdilvehhāb b. Ṭaḳıyyüddīn (ö. 771/1370. Ṭabaḳātü’ş-Şāfi ̔iyyeti,’l-kübrā. 2. Baskı. thk. Maḥmūd Muḥammed et-Tanāhī. 10 Cilt. Ḳāhire: Dāru’l-hicr. 1413/1992. İrfan, Abdülhamit Fettāh. “Eş ̔arî Ebü’l-Hasan”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 11: 444-447. Ankara: TDV Yayınları, 1995.Kandemir, M. Yaşar. “Hâkim Nisâbûrî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 15: 190-193. Ankara: TDV Yayınları, 1997.Kātip Çelebi, Ebü’l-Hāc Mustafa b. Abdillāh el-Ḳusṭanṭınī (ö. 1067/1656). Keşfü’z-Ẓunūn an esāmi’l-kütüb ve’l-fünūn. 4 Cilt. Baġdād: Mektebetü’l-musennā, 1360/1941.Ḳuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevāzin b. Abdilmelik (ö. 465/1072). er-Risâletü’l-Ḳuşeyriyye. thk. Abdülhalīm Mahmūd - Mahmūd b. eş-Şerīf. 2 Cilt. Ḳāhire: Dāru’l-me ̔ārif, ts.Münāvī, Zeynüddīn Muḥammed Abdurraūf Ali b. Zeynilābidīn (ö. 1031/1621). Feyḍu’l-ḳadīr Şerḥu’l-Cāmi ̔ıs - Saġīr. 6 Cilt. Mıṣr: el-Mektebetü’t-ticāriyye, 1356/1937.Özaydın, Abdülkerim, “Kündürî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 26: 554-555. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.Ṣārīfīnī, Ṭaḳıyyüddīn Ebū İsḥāk İbrāhīm b. Muḥammed (ö. 641/1244). el-Münteḫab min kitābi’s-siyāḳ li-Tārīḫi Nisābūr. thk. Ḫālid Ḥaydar. Beyrūt: Dāru’l-fikr, 1414/1993.Seḫāvī, Şemsüddīn Ebü’l-ḫayr Muḥammed b. Abdirrahmān (ö. 902/497). Fetḥu’l-muġīs bi şerḥi Elfiyeti’l-Ḥadīs. thk. ̔Ali Hüseyn ̔Ali. 4 Cilt. Mıṣr: Mektebetü’s-Sünne. 1424/2003.Ṣubḥī Ṣāliḥ, İbrāhīm (ö. 1407/1986). ̔Ulūmü’l-ḥadīs ve Musṭalaḥuh, 15. Baskı. Beyrūt: Dāru’l-âlem lilmelāyīn 1405/1984. Süyūtī, Celālüddīn ̔Abdurrahmān b. Ebībekir (ö. 911/1505). el-Le āli’l-maṣnū ̔a fi’l-eḥādīsi’l-mevḍū ̔a. thk. Ebū ̔Abdurrahmān Ṣalāh b. Muḥammed b. Uveyḍa. 2 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l- ̔ilmiyye. 1417/1996.Süyūtī, Celālüddīn ̔Abdurrahmān b. Ebībekir (ö. 911/1505). Tedrībü’r-rāvī fî Şerḥi Ṭaḳrībi’n-Nevevī. thk. Ebū Ḳuteybe Naẓar Muḥammed el-Fāryābī. 2 Cilt. Riyāḍ: Dāru Ṭaybe, ts.Teḥānevī, Muḥammed b. ̔Ali İbni’l-Ḳâḍī el-Fārukī (ö. 1158/1746). Mevsūātü Keşşāfi ̔ıstılāḥātı’l-fünūn ve’l- ̔ulūm. thk. Ali Dahrūc. 2 Cilt. Beyrūt: Mektebetü Lübnān, 1417/1996.Uludağ, Süleyman. “Ḳuşeyrî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 26: 473-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.Uludağ, Süleyman. “Sülemî, Muhammed b. Hüseyin”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 38: 53-55. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.Uludağ, Süleyman. “Giriş”. Tasavvuf İlmine Dair Ḳuşeyrî Risalesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.Yavuz, Yusuf Şevki. “İbn Fûrek”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 19: 495-498. Ankara: TDV Yayınları, 1999.Yazıcı, İshak. “Ebü’l-Leys Semerkandî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 36: 473-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.Ẕehebī, Ebū Abdillāh Şemsüddīn Muḥammed b. Aḥmed (ö. 748/1347). Siyeru ̔a’lāmi’n-nübelā, thk. Şu ̔ayb el-Arnāūd. 2. Baskı. 15 Cilt. Müessesetü’r-Risāle, Beyrūt: 1405/1985. Ẕehebī, Ebū Abdillāh Şemsüddīn Muḥammed b. Aḥmed (ö. 748/1347). Tārīḫu’l-İslām, ve vefāyātü’l-meşāhīri ve’l - ̔a’lām, thk. Beşşār ̔Avvād, Dāru’l-ġarbi’l-İslāmī. 15 Cilt. Beyrūt: 1424/2003.