Osmanlı’da Cenaze Merâsimleri ve Mûsikî

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 145 - 156, 28.12.2019

İhsan Şen

Öz

Bu çalışma, Osmanlı döneminde icra edilen resmi
cenaze merâsimleri ve bu merâsimlerin mûsikî yönünü ele almaktadır. Literatür
ve arşiv taraması yöntemleri kullanılarak hazırlanan bu makalenin ilk bölümünde
Osmanlı döneminde icra edilen resmi cenaze merâsimlerinin tarihi, teşrifâtı, görevlileri,
icra şekli ve icrası hakkında önemli bilgiler içeren yirmi sekiz maddelik bir
cenaze merâsimi talimatnamesi konu edilmektedir. İkinci bölümünde bu merâsimlerin
icrasında kullanılan mûsikî formları incelenmekte ve bu mûsikî formlarının merâsimin
aşamalarına göre değişiklikleri tespit edilmeye çalışılmaktadır. Makalenin değerlendirme
kısmında ise cenaze merâsimlerinin tarihimizdeki icraları dikkate alınarak
geliştirilen bir öneri sunulmaktadır. Bu merâsimlerin geçmişteki icra
yöntemlerinin araştırılması ve doğru tahlil edilmesi, gelecekte icra edilecek merâsimlerin
içeriklerinin daha sağlıklı belirlenmesi noktasında önem arz etmektedir.
Dolayısıyla bu çalışmanın dini-kültürel kimliğimiz üzerinden şekillenen cenaze merâsim
icralarının dününün daha iyi anlaşılmasına ve bugününün daha iyi değerlendirilmesine
katkıları olabilir. 

Anahtar Kelimeler

Musiki, Osmanlı, Cenaze, Merasim

Kaynakça

• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2015.
• Pakalın, Mehmed Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1993.
• Kılıç, Dündar Ali. XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Esad Efendi. Osmanlılarda Töre ve Törenler Teşrifât-ı Kadime. Yavuz Ercan (sad.), İstanbul: Kervan Kitapçılık Yayınları, 1979.
• Seydi Bey, Ali. Teşrifât ve Teşkilatımız. Niyazi Ahmet Banoğlu (haz.), Kervan Kitapçılık Yayınları, ts.
• Raşit, Mehmet, Tarih-i Raşit, VI Cilt, İstanbul: Matbaayı Amire Yayınları, (H. 1282).
• Özcan, Nuri & Mustafa Uzun. “Cenaze Salâsı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/358-359. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Karadeniz, Ekrem. Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Mustafa Efendi, Selaniki. Tarihi Selaniki. II Cilt, Mehmet İpşirli (haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Ezgi, Dr. Suphi. Nazari Ameli Türk Mûsikîsi, Kemal Batanay, Naima Batanay (haz.), V Cilt İstanbul: Bankalar Basımevi, Ty.
• Arşiv Belgeleri
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Perakende Evrakı Zaptiye Nezareti Maruzatı [Y, PRK, ZB]. No. 11, Gömlek No.65. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Eyâlâtı Mümtaze Kalemi Belgeleri [A, } MTZ]. No. 4, Gömlek No. 13. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Divanı-Hümayûn Kalemi Mukavelenameleri [DVN, MKL]. No.70, Gömlek No. 90.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Esas Evrakı [Y, EE]. No. 72, Gömlek No. 57.
• Gazete Haberleri
• Çetinkaya, Yalçın. “Şehit Cenazesinde Chopin’in Cenaze Marşı Yerine Tekbir”, Yeni Şafak, (2 Eylül 2017).