Namık Kemal’in Gazellerinde Kelâmî Kavramların Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 179 - 192, 28.12.2019

Recai Çetres

Öz

Namık Kemal, Tanzimat dönemi ve sonrasının
önemli bir fikir adamı ve edebiyatçısıdır. Namık Kemal’in dini düşüncesini
anlamanın bir yolu da onun şiirleridir. Namık Kemal yaşadığı dönemin etkisiyle
bir taraftan Batı’nın yoğun kültürel baskısı diğer taraftan kendi inanç ve
gelenek anlayışı arasında sıkışmıştır. Ancak Namık Kemal burada ne tamamen Batı’ya
her yönüyle teslim olup kendi inanç ve geleneğini terk etmeyi ne de Batı’ya
tamamen kapalı olmayı seçmiştir.

Namık Kemal’in Allah sevgisi, Müslümanların
birliği meselesi, vatan, millet ve hürriyet aşkı; onu Türk Edebiyatı
tarihçileri içerisinde ve milletin gönlünde farklı biri olarak müşahhas
kılmıştır. Bunun yanında onun bu duygu ve düşüncelerini sadece şiirlerine
yansıtmayıp diğer eserlerinde tiyatrolarında, romanlarında hep bu duygu ve
düşünceleri vurgulamıştır. Özellikle Varlık anlayışı, varlık ve varlığa ait
sıfatlar ve isimler konusunda da hayli hassas biri olduğunu anlamaktayız.

Namık Kemal, Tanzimat fikir adamlarının
birçoğunun yaptığı gibi ne tamamen yüzünü Batı’ya çevirip kendi geçmişini terk
etmiş ne de Batı’ya sırtını dönüp geçmişte kalmıştır. O bir taraftan Batının
toplum için faydalı olduğuna inandığı şeyleri almayı yeğlerken toplumun
geçmişiyle olan bağlarını da korumasını istemiştir.

Bu çalışmamızda özellikle Gazellerinden hareketle
dinî kavramların kelâmî açıdan değerlendirilmesi amaçlanmış olup Namık Kemal divanlarının en mükemmeli olan Ali Türkgeldi nüshasını
esas aldık. Bu nüshanın manzumların sıralanışı sırasına göre ( 34-35) Gazel
olarak sıralanışına göre 1 ve 2 numaralı gazellerini değerlendirdiğimizi
belirtmek isterim.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Şiir, Gazel, Kelâm, varlık

Kaynakça

• ARSLAN, Hulusi – BOZKURT, Mustafa. Sistematik Kelâm. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1990.
• ERGUN, Sadrettin. Nüzhet Namık Kemal’in Şiirler. y.y.: İnkılap Kitabevi, t.y.
• KOMİSYON. Milli Eğitim Bakanlığı, Örnekleriyle Türkçe Sözlük. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 2002.
• KUŞEYRİ, Abdülkerim. Kuşeyri Risalesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
• TOPALOĞLU, Bekir - ÇELEBİ, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.