1008 - 1009/1599 - 1600 Tarihli B-18 Numaralı Bursa Şer‘iyye Sicilinde Yer Alan Vakfiyelerin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 467 - 496, 25.12.2020

Habibullah Habib

Öz

Osmanlı Devleti, sayısız vakıf müesseseleri ve bu müesseselerin oluşturmuş olduğu vakıf medeniyetiyle tanınır. Osmanlı hukuk tarihi araştırmalarında arşiv kayıtları birinci el kaynak olarak çok değerlidir. Söz konusu arşiv kayıtlarının bir kısmı da vakfiyelerdir. Vakfiyeler, Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, bazı kütüphaneler, müzeler ile şer‘iyye sicillerinde yer almaktadır. Şer‘iyye sicillerinde yer alan vakfiyelerin gün yüzüne çıkarılıp yayınlanması Osmanlı hukuk tarihi özellikle fıkıh ilmi tarihi açısından büyük bir değer ve önem arz ettiği bilinmesi gereken bir husustur. Bu makalede, Bursa şer‘iyye sicillerinden B-18 numaralı sicilde yer alan vakfiyeler, önce muhteva açısından incelenip değerlendirilmiş, sonra vakfiyelerin muhtevası özetlenip tablo şeklinde gösterilmiştir. Sonra mümkün mertebe hatasız bir şekilde okunup Arapça olan vakfiyeler Arapça, Osmanlı Türkçesi’yle kaleme alınan vakfiyeler de Osmanlı Türkçesi ile bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Akabinde Arapça olan vakfiyeler günümüz Türkçesine tercüme edilmiş ve Osmanlı Türkçesi ile kaydedilen vakfiyeler de transkripsiyon edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Vakfiye, Şer‘iyye Sicilleri, Fıkıh

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum desteklememiştir.

Proje Numarası

Herhangi bir kurum desteklememiştir.

Teşekkür

Herhangi bir kurum desteklememiştir.

Transcription and Evaluation of Waqfiyyas in Judicial Records of Bursa Numbered B-18 Dated 1008-1009/1599-1600

Öz

The Ottomans are distinguished by numerous institutions of waqf and the civilization these waqfs created. Archive records as first-hand sources are very precious for the investigations of Ottoman law history. A part of these archive records mentioned consists of waqfiyyas. Archive of General Directorate of Foundations in Ankara, some libraries, museums and judicial records have these waqfiyyas. It is a fact to be known that bringing to light and publishing waqfiyyas in judicial records have great importance in terms of Ottoman law history, especially islamic law history. In this article, firstly, waqfiyyas in judicial records of Bursa numbered B-18 were examined and evaluated by their contents. Then, the content of the waqfiyyas was summarized and shown in a table. Later, waqfiyyas in judicial records of Bursa numbered B-18 were read flawlessly and the ones written in Arabic were computerized in Arabic and the ones written in Ottoman Turkish were computerized in Ottoman Turkish. Afterwards, waqfiyyas in Arabic were translated into modern Turkish and waqfiyyas recorded in Ottoman Turkish were transcribed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Waqfiyya (Endowment Charter), Judicial Records, Islamic Law

Proje Numarası

Herhangi bir kurum desteklememiştir.

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa. Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Cem Yayınevi, 1974.
• Akgündüz, Ahmet. İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesi. 2. Baskı. İstanbul: Cihan Matbaası, 1996.
• Akgündüz, Ahmet. Şeyhü’l-İslâm Ebüssuûd Efendi Fetvaları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2018.
• Aybakan, Bilal. “Muamele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 30: 319-320. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Ayverdi, İlhan - Topaloğlu, Topaloğlu. “Avârız”. Kubbealtılugatı Türkçe Sözlük 80. İstanbul: Kubbealtı, 2007.
• Barcadurmuş, Şevket. Bursa Şer‘îyye Sicillerindeki Hiciri 1117-1121 Tarih ve 189/412 nolu Defterin İslam Hukuku Açısından Tahlili. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbu: Bilmen Basımevi, 1967.
• Çiftçi, Cafer. Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Bursa: Gaye kitabevi, 2004.
• Demirel, Ömer. “1788-1808 Tarihlerinde Sivas Şer‘iyye Sicillerinde Geçen Vakfiyeler”. Vakıflar Dergisi 20/20 (Haziran 1988): 376-383.
• Döndüren, Hamdi. Günümüzde Vakıf Meseleleri. İstanbul: Erkam yayınları, 1998.
• Düzdağ, Mehmet Ertuğrul. Şeyhülislam Ebüssuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1972.
• Ebüssuûd Efendi. Risâle Fî Cevâz-i Vakfi’n-Nukūd. Thk. Seğir Ahmet Şağif. Beyrut: Darı İbn-i Hazım, 1997.
• Ebüssuûd Efendinin fetvaları. Murad Molla, 1114: 116. Süleymaniye Kütüphanesi.
• el-Merginânî, Burhânüddin. el-Hidâye. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-İhyâi’t-Tirâsi’l-Arabî, t.s.
• es-Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Darü’l-Marife, 1993.
• Güney, Hacı Mehmet - Yediyıldız, Bahaeddin. “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 475-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Habib, Habibullah. h.1008-1009/m.1599-1600 Tarihli B-18 Numaralı Bursa Şer‘iyye Sicilinin Tasnifi Ve Fıkıh İlmi Açısından Tahlili. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Halebî, İbrahim. Mülteka’l-ebhur. thk. Vehbi Süleyman Ğavci Âlbâni. 2 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1409/1989.
• Hüsnü, Hüseyin. Ahkâm-ı Evkâf. İstanbul: Mekteb-i Mülkiye-i Şahane Litografya Destgahı, 1311/1893.
• İpşirli, Mehmet. “Avârız Vakfı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 109. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Kâdıhân, Fetâvâ Kâdıhân. b.y., y.y., t.s.
• Kanar, Mehmet. “Serdâb” Örnekli Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. 1303. İstanbul: Derin Yayınları, 2003.
• Kazıcı, Ziya. Osmanlıda Vakıf Medeniyeti. 2. Baskı. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2019.
• Kuveyt Vakıflar ve Din İşleri Bakanlığı. el-Mevsûatü’l-Fıkhiyyeti’l-Kuveytiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Dârü’s-Selâsil, 1404-1427.
• Mecmau‘l-Lugati’l-Arabiyye. el-Mu‘cemu’l-Vecîz. Kahire: el-Metabiu’l-Amiriyye, 2008.
• Molla Hüsrev. Dürerü'l-Hükkâm fî Şerhi Gureri'l-Ahkâm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyayi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.s.
• Öcalan, Hasan Basri. “Bursa’da Abdullah Münzevi Dergâhı Vakfiyesi”. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/20 (Ocak 2011): 21-34.
• Öcalan, Hasan Basri. Bursa Vakfiyeleri-1. Bursa: Bursa Kültür A.Ş., 2013.
• Özcan, Tahsin. Osmanlı Para Vakıfları Kanûni Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003.
• Özdemir, Rıfat. “Ankara Esnaf Teşkilatı (1785-1840)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1/1 (1986): 156-181.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Vakfiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 465-467. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Sevim, Sezai – Öcalan, Hasan Basri. Osmanlı Kuruluş Dönemi Bursa Vakfiyeleri. İstanbul: Kayhan Matbaacılık, 2010.
• Şeker, Mehmet. “Vakfiyelerin Türk Kültürü Bakımından Özellikleri”. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi 8/1 (Temmuz 1993): 1-18.
• Şeyhülislâm, Seyyid Feyzullah Efendi. Fetâvâ-yı Feyziyye. b.y., y.y., t.s.
• Taş, Hülya. “Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şühûdü'l-Hâl” Nasıl Değerlendirilebilir?”. Bilgi 44 (Kış 2008): 25-44.
• Yıldız, Kemal – Habib, Habibullah. “16. Yüzyıl Sonları Osmanlı Vakıflarının İktisadî İşlemlerine Dair Hukûkî Uygulamalar (1008 - 1009/1599 - 1600 Tarihli B-18 Numaralı Bursa Şer‘iyye Sicili Örneği)”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 3/2 (Aralık 2019): 157-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kider/issue/51170
• Yıldız, Kemal. Câmi‘u’l-fusûleyn’in Kaynakları ve Hanefî Mezhebi Uygulamasında Tazmînât. İstanbul: Hacegan Akademi Kitaplığı, 2013.
• Yıldız, Kemal. İslam Yargılama Hukukunda Şahitlik. İstanbul: Hâcegân Akademi Kitaplığı, 2005.
• Yüksel, Hasan. “Vakfiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 467-469. Ankara: TDV Yayınları, 1989.