Tefsîrü'l-Kummî Mukaddimesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 371 - 412, 25.06.2021

Çevirmen: Sabahattin Gümüş

Öz

Bu çalışma Tefsîrü’l-Kummî diye şöhret bulan ve Arapça telif edilen Şiî-imâmî eserin başındaki mukaddimenin Türkçe tercümesidir. Söz konusu eserdeki bilgilerin çoğu Ali b. İbrahim el-Kummî’ye ait olsa da tamamının onun ürünü olmadığı bilinen bir gerçektir. Ancak Çağdaş yazar Hasan el-Mûsevî el-Burûcirdî’nin de dediği gibi, bazı el yazmaları nüshalarında mukaddimenin başında “Ebu’l-Hasan Ali b. İbrahim b. Hâşim el-Kummî şöyle dedi.” ibaresine yer verilmiş olması, mukaddimenin el-Kummî’nin mahsulü olduğunu pekiştirmektedir. Erbabınca malum olduğu üzere el-Kummî’ye, günümüze ulaşmamış Kitâbün’n-Nâsih ve’l-Mensûh isminde bir eser nispet edilmektedir. Mukaddimenin içerisindeki bilgilerin muhtasar olarak el-Kummî’nin bu eserinden alınmış olması kuvvetle muhtemeldir. Zaten Ulûmü’l-Kur’ân’a dair bilgileri ihtiva eden ilk dönem Şii-imâmî çalışmaların, nâsih-mensûh ve muhkem-müteşâbih gibi bu alanın öne çıkan konularının ismiyle isimlendirilmesi bilinmektedir.
Mukaddime, ilk dönem Şiî-imâmî fırkanın Ulûmü’l-Kur’ân’ına yönelik önemli bilgiler içermektedir. Buradaki bilgiler, ayetlerin taksim ile tasnifinden sonra her kısma getirilen örnek ayetler üzerinden verilmeye çalışılmaktadır. Mukaddimede Kur’an’ın tahrifi iddiası, takiyye, recˊat gibi fırkanın karakteristik özelliğini ortaya koyan meselelerin yanı sıra tenzil-te’vil, nâsih-mensûh, muhkem-müteşâbih, âm-has gibi konular da mevzubahis edilmiştir. Kimi din ve hicri ikinci asırda ortaya çıkan bazı fırkaların öne çıkan görüşlerini reddettiği savunulan ayetler, açılan başlıklar altında onlara karşı delil olarak ileri sürülmüştür. “Lafzı âm manası has olan ayetler”, “Çoğul lafzın kullanılıp tekil anlamın amaçlandığı ayetler” ve “İçinde mâzi sîganın kullanılıp onunla geleceği ifade eden muzâri anlamın amaçlandığı ayetler” gibi başlıklarda ise ayetlerin lafız-anlam ilişkisine dikkat çekilmiştir. Bu arada mukaddimede yer alacak başlıklar alt alta sıralandıktan sonra bunların teker teker ele alınacağı bildirilmesine rağmen buna tamamen riayet edilmemesi, alt alta sıralamada yer almadığı hâlde yeni başlıkların açılması ve kimi zaman ifadelerin amaçlananı açık bir şekilde karşılamaması mukaddimenin olumsuz yönleri olarak gösterilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ali b. İbrahim el-Kummî, Ulûmü’l-Kur’ân, Mukaddime, İmâmiyye.

Teşekkür

Çok teşekkür ederim