Kültürel Antropolojik Okuma Yaklaşımıyla Râzî Tefsirinde Tıp

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 237 - 260, 25.06.2021

Hatice Avcı

Öz

Her eserde, onun müellifinden izler bulunması doğaldır. Bu izlerin bir tefsir eserinden takip edilmesi, eserde ilahî hitap ile insanî hitabın birlikte bulunmasından ötürü dikkat çekici ve önemlidir. Çünkü içinde bulunduğu şartların etkisi altında Kur’ân’ı anlamaya çalışan müfessir, kendi günceliyle tefsirine dâhil olmaktadır. Kültürel antropolojik okuma yaklaşımıyla tefsir eserlerini incelemek, müfessirin güncelini yakalama ve ilahî hitabın insanî perspektife nasıl yansıdığını görme çabasıdır.
Fahreddin Râzî (ö. 606/1210), tefsirinde farklı disiplinlere ait pek çok bilgiye yer vermesiyle meşhur bir müfessirdir. Tefsirini yaptığı âyetle, doğrudan alakalı olsun veya olmasın, Râzî’nin bir şekilde bağlantı kurarak tıp bilgisine yer verdiği, hekimlerden alıntı yaptığı görülmektedir. Ayrıca yaptığı benzetmelerde ve kullandığı örneklerde tıp alanından istifade etmesi onun hekim yönünün tefsirindeki izlerindendir.
Bu çalışmada çok yönlü bir âlim olan Fahreddin Râzî’nin hekimlik yönünün, tefsirine yansımaları kültürel antropolojik okuma yaklaşımıyla ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, hekim Râzî’nin tefsirinde nasıl yer aldığını, Râzî’nin hangi ayetlerde hangi bağlantılarla tıp alanına yer verdiğini incelemektir. Bu amaçla Râzî tefsiri taranmış ve kaydedilen örnekler üzerinden konu işlenmiştir.
Râzî, tefsir yaparken çeşitli vesilelerle tıbbî bilgilere değinmiş, ünlü hekimlerden alıntı yapmış, tıp alanından ve hastalıklardan örnekler vermiştir. Bazen okuyucuyu tıp ve anatomi kitaplarına yönlendirerek bu kitapların incelenmesinin önemine dikkat çekmiştir. Bu hususları göz önünde bulundurarak Râzî’nin tefsirinde tıp alanını kullanma biçimini üç başlık altında topladık. Bunlar:
1. Tıbbî Bilgiler Verme ve Tıp/Anatomi Kitaplarına Yönlendirme
2. Hekimler Hakkında Bilgi Verme ve Onlardan Alıntı Yapma
3. Teşbih ve Örneklerde Tıp Alanını Kullanma
Kültürel antropolojik okuma yaklaşımıyla incelendiğinde, Râzî tefsirinin tıp alanıyla iç içe olduğu fark edilir. Râzî’nin tefsirinde tıp bilimini kullanması bilginin bütünlüğü çerçevesinde değerlendirilmelidir. Böyle bir değerlendirmeyle insanî bir alan olan tıbbın, insanî bir faaliyet olan yorum faaliyetlerinde kullanılması doğal görülecektir. Dolayısıyla bilim ve tefsir açısından bu durum insana, insanın ilahi hitap bağlamında anlatılması demektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tıp, Râzî Tefsiri, Fahreddin Râzî, Kültürel Antropolojik Okuma

Kaynakça

• Avcı, Hatice. “Râzî Tefsiri’nde Kur’ân’ın Tıp Verileriyle Yorumlanması”. İslam ve Yorum III, 1/249-254.
• Avcı, Hatice. “Tefsir Eserlerini Kültürel Antropolojik Yaklaşımla Okumak”. Sosyal Bilimler Dergisi 34 (Şubat 2019), 511-523. http://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.4797
• Avcı, Hatice. Râzî Tefsirini Kültürel Antropolojik Okuma -Fatiha ve Bakara Sûreleri Örneği. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzi’nin Eserlerinin Kronolojisi”. İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzi. ed. Ömer Türker ve Osman Demir. 91-164. İstanbul, İsam Yayınları, 2015.
• Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzi’nin Hayatı, Hâmileri, İlmî ve Siyasî İlişkileri”. İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzi. ed. Ömer Türker ve Osman Demir. 41-90. İstanbul, İsam Yayınları, 2015.
• Bammate, Haidar. İslamın İnsanlık Kültürüne Katkısı. çev. Sadık Usta. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
• Bayat, Ali Haydar. Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2016.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Bergamalı Lokman Hekim Galenos. Proje: Mustafa Durmaz. Bergama Kültür Sanat Vakfı, 2010.
• Erdemir, Ayşegül Demirhan. Tıp Tarihi. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri, 2014.
• İbn Ebî Usaybia. ʿUyûnü’l-enbâʾ fî ṭabaḳāti’l-eṭıbbâ. Kahire: 1299/1882.
• İbni Hallikân, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâü ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbn Sînâ. el-Kânûn fi’t-tıbb. çev. Esin Kâhya. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2014.
• Kaya, Mahmut. “İbn Ebî Usaybia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28.12.2020.
• Kayhan, Hüseyin. “Selçuklular Devrinde Tıp Bilimi ve Hekimler Hakkında Notlar”. History Studies 3/1 (Mart 2011), 155-163. http://dx.doi.org/10.9737/hist_205
• Kıftî, Cemaleddin Ebü'l-Hasan Ali b. Yusuf el-. Târîhu'l-hükemâ, (Muhtasar İhbârü’l-‘ulema bi ahbâri’l-hükemâ). Bağdat: Mektebetü’l-Müsenna, thz.
• Kur’ân Yolu. Erişim 18 Ocak 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Râzî, Fahreddin. Tefsîru’l-kebîr. thk. Seyyid ‘İmrân. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2012.
• Türker, Ömer. “Kelâm ve Felsefe Tarihinde Fahreddin er-Râzî”. İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzi. ed. Ömer Türker ve Osman Demir. 17-40. İstanbul, İsam Yayınları, 2015.
• Uzluk, Feridun Nafiz. Genel Tıp Tarihi I. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, 1959.