The Discours-Action İnconsistency of Human Beings in the Verses 2 and 3 of the Surah Saf

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 209 - 236, 25.06.2021

Ahmet Özbay

Öz

Human was created in the nature of Fıtrat. Allah conveyed the orders, prohibitions and advices in accordance with the nature to humanity through the Holy Quran. The purpose of human creation and the goals that religion wants to achieve is to protect the soul, and person's physical and spiritual existence. There are also some attitudes and behaviors; It provides a healthy protection of both body and soul. One of them is word-action integrity.In this study, the 2nd and 3rd verses of the Surah Saf, stating that if a person says what he will not do, will cause a great wrath in the sight of Allah, are discussed. In terms of the audience of these verses, their words about human actions and the consequences of word-action inconsistency are included. These verses mention one of the qualities that a believer should have in the first place. And he states that he should not carry the attributes that belong to the hypocrites on the believers. These verses are interpreted as preventing a person from recommending something that he did not make in a statement that did not give information about himself. The connection of these interpretations with the verse is subject to evaluation within the framework of Islam. Putting these verses as an obstacle to counseling and preaching to people and saying "Why do you say something against of what you are doing?" attributing a meaning like this is considered to be against the spirit of the Quran.In this study, the psychological effects of the reflections of the verses on today's life are also evaluated. In addition, the consequences of the contradiction between word and action are also discussed. It has been demonstrated that word-action inconsistency causes cognitive conflict, which is condemnation, sign of nifaq, and psychological disturbance.

Anahtar Kelimeler

Tafsir/Commentary, Surah Saf, Hypocrite, Word-Action, Inconsistency

Saf Sûresi 2 ve 3. Âyetler Bağlamında İnsanın Söz-Eylem Tutarsızlığı

Öz

İnsan, fıtrat üzere yaratılmıştır. Allah, fıtrata uygun olan emir, yasak ve tavsiyeleri son kitap Kur’an-ı Kerîm vasıtasıyla da insanlığa ulaştırmıştır. İnsanın yaratılış gayesi ve aynı zamanda dinin gerçekleştirmek istediği hedeflerden birisi de insanın nefsini yani fiziksel ve mânevî varlığını korumaktır. Bazı tutum ve davranışlar da vardır ki; hem bedenin hem de ruhun sağlıklı bir şekilde korunmasını sağlar. Bunlardan birisi söz-eylem tutarlılığıdır. Bu çalışmada insanın yapmayacağı şeyi söylemesinin Allah katında büyük bir gazaba sebep olacağını ifade eden Saf Sûresi 2 ve 3. âyetler ele alınmaktadır. İnsanın eylemleri ile ilgili sözleri ve söz-eylem tutarsızlığının sonuçları açısından insana gösterilen hedeflere yer verilmektedir. Bu âyetler en başta müminde olması gereken vasıflardan birisini dile getirmektedir. Ve aynı zamanda münafıklara ait olan sıfatları da müminin üzerinde taşımaması gerektiğini ifade etmektedir. Bu âyetler, bir kimsenin kendisi hakkında gerçeğe uymayan beyanda bulunması ve kişinin kendisinin yapmadığı şeyi başkasına tavsiye etmemesi gerektiği şeklinde de yorumlanmıştır. Bu yorumların âyetle bağlantısı, İslam’ın genel prensipleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu âyetleri insanlara nasihat ve vaaz etmenin önüne engel olarak koymanın ve âyete “Niçin yapmadığınız şeyi söylüyorsunuz?” gibi bir anlam yüklemenin Kur’an’ın ruhuna aykırı olduğu değerlendirilmektedir. Çalışmada âyetlerin, günümüz hayatına yansımaları bağlamında psikolojik etkileri de ele alınmaktadır. Ayrıca söz- eylem tutarsızlığının sonuçları da ele alınmaktadır. Bu bağlamda söz-eylem tutarsızlığının kınanmaya, nifak alameti taşımaya ve psikolojik rahatsızlık olan bilişsel çelişkiye yol açtığı ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Saf Sûresi, Münâfık, Söz-Eylem, Tutarsızlık

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaud-Adil Mürşid. 20 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1418/1997.
• Alper, Hülya. “Nifak ya da İmanda Çatışma (Kur’ân-ı Kerîm Bağlamında Nifak Psikolojisi Üzerine Bir İnceleme)”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 22 (2002/1), 5-24.
• Akseki, Ahmed Hamdi. Ahlâk Dersleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Baskı, 2016.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-âzîm ve’s-seb‘ı’l-mesânî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398/1978.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’, Me‘âlimü’t-Tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1. Baskı, 1409/1989.
• Bikâî, Ebü’l-Hasan Burhaneddin İbrâhim b. Ömer b. Hasan. Nazmü’d-dürer fi tenasübi’l-âyâti ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire:Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 1404/1984.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Câmiu’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı,1992.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhavî. 5 Cilt. Beyrut:Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1412/1992.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı İstanbul: Remzi Kitabevi, 29. Basım, 2014.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayınları, 11. Baskı, 1996.
• Dunlop, Knight vd. Psikoloji Sözlüğü. ed. Howard C. Warren. trc. Tufan Göbekçin Ankara: Yeryüzü Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Festinger, Leon. A Theory of Cognitive Dissonance. Stanford, California: Stanford University Press, 1957.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Gülerce, Aydan. “Dürtüler ve Güdülenme”. Davranışlarımızdan Seçmeler: örgütsel yaklaşım, mlf. Suna Tevrüz ve ark. Ankara: Nobel Akademik Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bağdâdî. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1425/2004.
• Huveyzî, Abd Ali b. Cum’a ‘Arûsî. Tefsir-u nuri’s-sakaleyn. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabi, 1. Baskı, 1422/2001.
• İbnu’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk.Muhammed Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut:Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1422/2001.
• İbn Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdu’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâr-u İbn Hazm, 3. Baskı, 1423/2002.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. et-Teshîl li-ʿulûmi’t-tenzîl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1415/1995.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kurâni’l-‘azîm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 1403/1983.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn el-Harrânî. Kitâbü’l-Îmân. nşr. İsâmüddin es-Sabâbitî, Kahire: y.y., 1993.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan Dâvudî, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 4. Baskı, 1430/2009.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Tenzîhu’l-Kur’ân ‘ani’l-Metâin. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Hadîse, ts.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı, 2008.
• Kâşânî, el-Mevlâ Fethullah b. Şükrillah eş-Şerîf. Zübdetü’t-tefâsîr. 7 Cilt. Kum: Müessesetü’l-Me‘ârifi’l-İslâmî, 1. Baskı, 1423/2002.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislam Abdülkerim b. Hevazin b. Abdilmelik. Letâifu’l-işârât tefsir sufi kamil li’l-Kur’âni’l-Kerim. thk. İbrahim Besyuni. Kahire: Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme li’l-Kitâb, 3. Baskı. 2000.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 25. Baskı, 1417/1997.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Tefsîru’l-Mâtürîdî=Te’vîlâtü ehli’s-Sünneti. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1426/2005
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn: Tefsîru’l-Mâverdî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. Zâhiretü’n-nifâk ve habâʾisü’l-münâfıkîn fi’t-târîh. 2 Cilt. Dımaşk:Dâru’l-Kalem, 1414/1993.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi b. el-Haccac. Sahih-i Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1374/1955.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. 3 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesir, 1. Baskı, 1426/2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî şerhi Sahîh-i Müslim b. Haccâc. 9 Ciltte 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, 2. Baskı, 1392.
• Özel, Ahmet. “Adak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 1988. 1/337-340.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb: et-Tefsîrü’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Baskı, 1401/1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kur’ani’l-Kerim, 1402/1981.
• Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf. el-Cevâhiru’l-Hısân fî Tefsîri’l-Kur’ân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1. Baskı, 1418/1997.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl. Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1. Baskı, 1414/1994.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Mısır: el-Hey’etü’l-mısriyye el-‘âmme, 1394/1974.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. Fethu’l-kadîr: el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 3. Baskı, 1393/1973.
• Tabâtabâî, es-Seyyid Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri’l-Kur’an. 20 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-‘Alemi li’l-Matbuat, 2. Baskı, 1973.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l Kurʾân. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1. Baskı, 1415/1994.
• Tabersî, Emînü’l-İslâm Ebû Alî el-Fazl b. el-Hasen. Mecma‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Murtaza, 1.Baskı, 1427/2006.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. nşr. Ali Dahrûc – Abdullah Hâlidî. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1. Baskı, 1996.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre(Yezid) es-Sülemi. el-Câmiü’s-sahih=Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. Kahire: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1356/1937.
• Toptaş, Mahmut. Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Cantaş Yayınları, 1998.
• Uzun, Nihat. “Âyetlerin Esas Anlamının Tespitiyle İlgili Önemli Bir Konu: Kur’ân’ın Nüzul Dönemi Muhatapları”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2 (Ekim 2020): 187-224. https://doi.org/ 10.31121/tader.741874
• Veiga, john F. “Face Your Problem Subordinates Now”. Academy of Management Executive, 2/2 (Mayıs 1988), 145-152. https://doi.org/10.5465/ame.1988.4275528
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak el-Murteza. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. AbdülAlîm et-Tahâvî. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaat-u Hukümet-i Kuveyt, 2. Baskı, 1394/1974.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Zerkeşî, Bedreddin b. Muhammed b. Abdullah. el-Burhan fî ulumi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, 2. Baskı, ts.
• Zühaylî, Vehbe. Tefsirü'l-münir fi'l-akide ve'ş-şeria ve'l-menhec. 15 Cilt (1ciltte 2 cüz). Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1998/1418.