Hz. Peygamber Döneminde Kefaletin Sosyal Barışa Katkısı Kabîsa’nın Kefilliğinin İncelenmesi Bağlamında

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 321 - 356, 25.06.2022

Osman Nedim Yektar

Öz

Kabîsa b. Mühârik el-Hilâli el-Becîlî r.a., Hz. Peygamber s.a.s.’den hadîs rivayetleri bulunan bir sahâbîydi. O, kavminin ödemek zorunda olup da ödeyemediği diyet borçlarına kefil olduğu sırada, evlenmek üzere olan birisi onun malından yardım istemiş. O da malını artık kullanamayacağı için, o kişiye, “ağır bir borca kefil olduğu” cevabını vermişti. Ardından Hz. Peygamber s.a.s.’den bu borcu ödeme hususunda, yardım almak üzere onun yanına gitmişti. Hz. Peygamber bu borcu, onun adına yüklenmiş. Ardından Hz. Peygamber, kefil olan birisinin başkasından bir şey istemesinin helal olduğunu, ona ifade etmişti. Böylece zengin olduğu halde, başkasından bir şey istemek zorunda kalan Kabîsa r.a.’nın üzüntüsünü hafifletmiş. Onun üstlendiği borcu zekât develerinden karşılamıştı.
Bu çalışmada yukarıda kısaca özeti sunulan olay, ele alınacaktır. Osmanlı Döneminden sonra kefalet akdinin sosyal güvenlik akdine dönüşümüne temas edilecektir. Bu çalışmanın günümüzde başkasına kefil olup, malına el koyulan veya sosyal güvencesi olmadığı için mağdur bırakılan kişilere nebevî yaklaşıma ulaşmada örnek olması amaçlanmıştır. Hadîs alanında kefaletle ilgili Hz. Peygamber s.a.s. dönemine ait bir olay incelemesi yapılmamış olması, bu alandaki boşluğun doldurulmasına katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kabîsa, Borç, Kefil, Kefalet, Sulh

Teşekkür

Hayırlı olsun

The Contribution of the Guarantee Contract to Social Peace in the Period of the Prophet Pbuh -in the Context of Examining the Surety of Kabîsa (r.a)-

Öz

Kabîsa b. Mühârik al-Hilâli el-Becîlî r.a. was a Sahâbî who had hadith narrations from the Muhammed s.a.s.. While he vouched for the diets debts his tribe had to pay but could not pay, someone about to get married sought help from his property. Since he could no longer use his property, he replied that he was “a guarantor for a heavy debt”. Then Hz. He went to the Massenger of Allah s.a.s. to get help in paying this debt. The Prophet s.a.s. borrowed this debt in his name. The Prophet s.a.s. stated to him that it is permissible for a surety to ask someone else for something. Thus, Kabîsa r.a. alleviated the sadness of, who had to ask for something from someone else although he was rich. The debt he assumed was paid by zakat camels. Kabîsa r.a. is descended was given the nickname "al-Meysere" in order to emphasize her facilitation. The sahâbî father of Kabîsa, who has a hadith from the Prophet s.a.s., was also referred to by the society as "al-Muhârik" "Extraordinary benevolent". Kabîsa r.a. had kinship ties with people close to the Prophet s.a.s.. His ancestry, ethics and His closeness to theThe Prophet s.a.s. was instrumental in paying the debts of the victims. The generous character of Kabîsa r.a. was also effective in calming the hatred and hatred between the two tribes who were fighting because of unpaid diets.
When the Sahâbîs migrated to Madinah-i Münevvere, "Muhâcir-Ansar brotherhood" was established. The hadiths that Bukhârî presented under the title of "Kitabu'l-Kefâlet" in his work "Sahih" will be briefly discussed in this section. In the body text of the article, the word derivatives of the "guarantee" contract in the Quran will be mentioned. With the information contained in the commentaries on this hadith, the issue of guarantee will be discussed. Resources in the fields of Law, History, Insurance and Communication will be utilized.

Anahtar Kelimeler

The Prophet, Kabîsa, Diyet, Debt, Guarantee, Garantor, Peace

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebûbekir Abdurrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. thk. Habib el-A’zamî. Pakistan: Meclis İlmî, 1996/1416.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilâl eş-Şeybânî (ö.241/855). Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1429/2008.
• Ayan, Serkan. Kefalet Sözleşmesi –Özellikle Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları ve Türleri Kefilin Takibi Kefilin Sorumluluğunun Kapsamı Kefilin Sorumluluğunun Sona Ermesi/Sınırlanması. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed b. Hüseyin el-Gaytâbî el-Hanefî Bedruddin el-Aynî (ö.855/1451). Meğâni’l-ehyâr fî şerhi esâmî ricâli me’âni’l-âsâr. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427/2006.
• Aynî. Şerhu süneni Ebî Dâvûd. nşr. Ebu’l-Münzir Halid b. İbrahim. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420/1999.
• Aynî. Ûmdetu’l-kârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. nşr. Muhammed Ahmed el-Hallâf. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’-Türâsi’l-Arabî, 1431/2010.
• Azîmâbâdî, Muhammed Eşref b. Emîr b. Ali Mustafa b. Haydar Ebû Abdirrahman (ö.1329/1911). Avnu’l-ma’bûd alâ şerhi sünen-i Ebî Dâvûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiye, 1415.
• Beğavî, Ebû’l-Kasım Abdullah b. Muhamed b. Abdi’l-azîz b. el-Merzubân b. Sâbûr b. Şâhneşâh el-Beğavî (ö.510/1116). Mu’cemu’s-sahâbe. thk. Muhammedü’l-Emîn b. Muhammed el-Çeknî. Kuveyt: Dâru’l-Beyân, 1421/2000.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd el-Belâzurî (ö.279/892-93). Cemel min- ensâbi’l-eşrâf. nşr. Süheyl Zekkâr – Riyâd ez-Zerkelî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buhârî (ö.256/870). el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Ahmed el-Hallâf. Lübnan: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Buhârî. et-Târihu’l-Kebîr. 8 Cilt. Pakistan: ed-Dâiratu’l-Meârifi’l-Osmanî, ts.
• Bursalı, Osman Safa. “Galata ve İstanbul Mahkemelerinde Kefalet Sözleşmesinin Görünümleri, 1791-1795”. Türk Hukuk Tarihi Arastırmaları Dergisi 9/1 (2010), 37-87.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fadl b. Mehrâm b. Abdussamed ed-Dârimî (ö.255/868). es-Müsnedü’d-Dârimî (Sünenü’d-Dârimî). thk. Hüseyin Selim. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1421/2000.
• Dökmen, Üstün. İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî (ö.275/889). Sünen. thk. Abdullah Nu’mânî. Beyrut: Dâru İbnu Hazm, 1426/2005.
• Erol, Sevgi Işık. Osmanlı Devleti'nde Çalışma Hayatı ve Sosyal Güvenlik Açısından: Ahilik Teşkilatı. İstanbul: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2017.
• Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrahim b. el-Hattâb el-Bustî el-Ma’rûf bi’l-Hattâbî (ö.388/988). Me’âlimu’s-sünen şerhu süneni Ebî Dâvûd. Halep: el-Matbaatu’l-İlmiyye, 1351, 1932.
• Ezdî, Ebû bekir Muhammed b. el-Hasan Derîd el-Ezdî (ö.321/933). İştikâk. nşr. Abdusselam Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1411/1991.
• Hatemi, Hüseyin- Rona Serozan, Abdulkadir Arpacı. Borçlar Hukuku Özel Bölüm. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed el-Kurtubî İbn Abdi’l-Berr en-Nemerî (ö.463/1070). el-İstiâb fî ma’rifeti’l-ashâb. 3 Cilt. Lübnan: Mektebetü’l-Asriyye, 1431/2010.
• İbn Ebî Şeybe, Ebûbekir Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe el-Kûfî (ö.235/849). el-Kitâbu’l-musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. thk. Kemal Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî el-İsâbe fi-temyîzi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdulmevcud-Ali Muhammed Mu’âvvid. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Hacer. Tehzîbu’t-tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Dâiratu’l-Meârif en-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-‘Âsfarî el-Basrî. Târîhu Halîfetu’bnu Hayyât. nşr. Ekrem Ziyâ el-‘Ûmerî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1397.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhanned b. Hibbân b. Ahmed et-Temîmî el-Bustî. es-Sikât. Hindistan: Dâiratü’l-Meârif, 1393/1973.
• İbn Hibbân. es-Sîratu’n-nebeviyye ve ehbâru’l-hulefâi. 2 Cilt. Beyrut: Kütübü’s-Sekâfiyye, 1417.
• İbn Hibbân. Sahîhu İbnu Hibbân bi tertîbi İbn Belbân. Şuayb el-Arnavût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle el-Âlemiyye, 1432/2011.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö.273/887). es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnavût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfi İbn Manzur. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. el-Cüz’ül-mütemmim li-tabakâti’bni-Sa’d (et-Tabakâtu’r-râbi’âtu mine’s-Sahâbeti mimmen esleme ‘înde fethi Mekkete ve mâ ba’de zâlik). thk. Dr. Abdulaziz Abdullah es-Selûmî. Tâif: Mektebetu’s-Siddîk, 1416.
• İbn Sa’d. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbnu’l-Cevzî, Cemaleddin Ebû’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. el- Cevzî (ö.597/1201). Garîbu’l-hadîs. nşr, Abdulmutî Emin el-Kal’âcî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405, 1985.
• İbnu’l Esir el-Cezerî, Mecdu’d-Din Ebû’s-Seâdât el-Mübârek b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed Abdu’l-Kerim eş-Şeybânî (ö.606/1209) en-Nihâye fî garîbi’l-hadîsi ve’l-eser. nşr. Tahir Ahmed es-Zâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1399/1979.
• İsbehânî, Ebû Nu’âym el-İsbehânî Ebû Nu’âym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk b. Mûsâ b. Mehrân el-İsbehânî (ö.430/1038). Ma’rifetu’s-sahâbe. thk. Adil b. Yûsuf el-Azzâzî. 7 Cilt. Riyad: Dâru’l Vatan, 1419/1998.
• İsbehânî. Târîhu İsbehân. nşr. Seyit Küsrevî Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/190.
• İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfehânî (ö.506/1112). Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1427-2006.
• Kahraman, Abdullah. “İslâm Hukuku’nda Şahsa (Nefse) Kefalet Müessesi Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku’ndaki Teminatla Salıverme Müessesesi ile Mukayesesi”. Cumhuriyet Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi 1/1 (1998), 301-328.
• Kahraman, Abdullah. İslam Borçlar Hukukunda Kefalet Sözleşmesi ve Günümüzdeki Tatbikatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2008.
• Karaman, Davut. Sigortacılık (Yeni Mevzuat ve 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu İlaveli). İstanbul: Beta Basım Yayın, 2010.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî (ö.587/1191). Bedâi’û’s-sânâ’î fî tertîbi’ş-şerâ’î. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
• Kaynar, Reşat. Medeni Hukuk Ders Kitabı Temel Bilgiler-Eşya Hukuku. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası Varisleri Koll. Şirketi, 1970.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri, https://islamansiklopedisi.org.tr/mudar-beni-mudar, (Erişim: 04.04.2021)
• Mizzî, Ebû’l-Haccâc Cemaleddin Yûsuf b. Abdirrahman b. Yûsuf el-Mizzî (ö.742/1341). Tehzîbu’l-kemâl fi esmâi’r-ricâl. 35 Cilt. thk. Beşşâr Avvad Ma’rûf, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin b. El-Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî (ö.261/874). el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar bi nakli’l-‘âdli ‘âni’l-âdli ilâ Rasûlillâhi sallallahu aleyhi ve sellem - Sahîhu Müslim. 18 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Safâ, 1424/2003.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî (ö.303/915). Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî (ö.676/1277). (Minhâc) şerhu sahîhu Müslim İbnu’l-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Ortaylı, İlber. Son İmparatorluk Osmanlı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• Özcan, Tahsin. “Osmanlı Mahallesi: Sosyal Kontrol ve Kefalet Sistemi”. Marife Bilimsel Birikim 1/1 (2001), 129-151.
• Sıddîkî, Muhammed Ali b. Muhammed b. ‘Âlân b. İbrahim el-Bekrî es-Sıddîkî eş-Şâfii’î (ö.1057/1646). Delîlü’l-fâlihîn li-tarîki riyâzü’s-sâlihîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1425/2004.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî (ö.360/971). Mu’cemu’l-kebir. nşr. Hamdi b. Abdilmecit es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü’bnü-Teymiye, 1415, 1994.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr Galib el-Âmuli Ebû Cafer et-Taberî (ö. 310/923). Tarîhu’t-Taberî – Tarîhu’r-rusul ve’l-mülûk ve sıletu târîhu’t-Taberî. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 1387.
• Tandoğan, Halûk. Borçlar Hukuku / Özel Borç İlişkileri - İstisna (Eser) ve Vekalet Sözleşmeleri Vekaletsiz İş Görme Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2010.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TİK), “https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ceza-Infaz-Kurumu-Istatistikleri” (Erişim 07.03.2021).
• Yıldırır, Efe Can. Birlikte Kefalet. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık A.Ş., ts.