Analysis of Negative Attitudes and Behaviours Mentioned in the Parable of Prophet Lot in the Qur’ān in terms of Values Education

Yıl 2024, , 99 - 120, 15.06.2024

Emrah Balık

https://doi.org/10.52637/kiid.1433068

Öz

One of the educational methods emphasized and applied by the Qur’an is the use of parables. In this context, there are many stories of prophets, individuals and communities in the Qur’an. The inclusion of parables in the Qur’an serves a number of purposes. In this regard, there is a strong similarity between the purposes of parables and the purpose of the Quran’s revelation, primarily to ensure that people take lessons. This is because the Qur’an includes the historical experiences of past prophets and nations through parables when it talks about individual issues and social events that concern human life. Qur’an emphasizes that within the stories of past prophets and communities, there are numerous lessons for people of understanding, and these are not fabrications but sources of mercy and guidance for believers. As a source of guidance for believers, the Qur’an aims to give people a new faith through parables, to lead them away from superstitious beliefs, in short, to change their lives. Based on this feature, Qur’anic parables have an important position in terms of values education. Undoubtedly, one of the methods that can be utilized in values education is the method of education through storytelling/narratives. Indeed, the Qur’anic parables are witnesses to the existence of values such as good, right, beautiful, lawful, etc. since Adam. Because narratives are as ancient as human history itself. In this respect, the many different role models and examples of positive and negative behaviors interspersed in the Qur’anic parables allow people at all levels to draw their own conclusions. The dramatic narratives about the roles represented by the different characters mentioned in the parables and the consequences of the behaviors arising from these roles lead to permanent changes in attitudes and behaviors in the addressees. In this context, each parable in the Qur’an is important in terms of values education. In this context, the parable of Lot is a parable that should be meticulously emphasized and analyzed in terms of its aim to impart a set of moral principles and virtues to today's individuals and societies. Indeed, the fact that the scope of the impact of Quranic parables is not limited to the societies in which they occurred historically, but also encompasses dimensions relevant to today's individuals and societies, underscores the necessity of examining the story of Prophet Lot from the perspective of values education. In this context, the subject of the article was determined as “Analysis of Negative Attitudes and Behaviours Mentioned in the Parable of Prophet Lot in the Qur’an in terms of Values Education”. Prophet Lot, during his forty years of prophethood, forbade his people, who were sinful and committed many evils, especially homosexual intercourse between men, from disobeying Allah Almighty, and invited them to the consciousness of servitude and obedience to Allah. In this context, the parable of Prophet Lot in the Holy Qur’an is a parablethat deals with individual and social morality and presents the related issue in a perfect style. According to the account narrated in this parable, the vile behaviors exhibited by the people of Prophet Lot (peace be upon him) illustrate how the mentioned society trampled upon individual and societal ethics. Even today, some individuals and societies abuse similar moral principles and virtues. In such cases, it is a social responsibility to remind people of the experiences of individuals and societies in the past who have disregarded these moral principles and virtues, and to help them draw a series of instructive conclusions. In this regard, fulfilling sexual needs within the framework of halal, as in every human need, is one of the issues that Islam insists on. In this context, it is also important to identify the negative attitudes and behaviors mentioned in the parable of Lot in order to inculcate a world life based on faith and ethics in today's individuals and societies. Only in this way can people learn the necessary lessons from the past and be protected from the same or similar immoralities.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, The Holy Quran, Parable, Lot, Values Education

Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Lût Kıssasında Zikredilen Olumsuz Tutum ve Davranışların Değerler Eğitimi Açısından Tahlili

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in önemle üzerinde durduğu ve uyguladığı eğitim metotlarından birisi de kıssalara yer vermesidir. Bu kapsamda Kur’an’da pek çok peygamber, kişi ve topluluk kıssası yer almaktadır. Kur’an’da kıssalara yer verilmesinin bir dizi amacı vardır. Bu istikamette, insanların ibret almalarını sağlama amacı başta olmak üzere, kıssaların amaçları ile Kur’an’ın indiriliş gayesi arasında büyük bir benzerlik söz konusudur. Çünkü Kur’an insan hayatını ilgilendiren ferdî meselelerden ve toplumsal olaylardan bahsederken geçmiş peygamberlerin ve ümmetlerin yaşanmış tarihî tecrübelerine kıssalar yoluyla yer vermektedir. Kur’ân-ı Kerîm geçmiş peygamber ve ümmetlerin hikâyelerinde akıl sahibi insanlar için pek çok ibretler bulunduğunu ve bunların uydurulabilecek sözler olmayıp iman eden insanlar için rahmet ve hidayet kaynağı olduğunu vurgulamaktadır. İnananlar için bir hidayet kaynağı olan Kur’ân-ı Kerîm, kıssalar yoluyla insanlara yeni bir inanç kazandırmayı, onları batıl inançlardan uzaklaştırmayı, kısacası hayatlarını değiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu özelliğinden hareketle Kur’an kıssaları, değerler eğitimi açısından önemli bir konuma sahiptir. Hiç şüphesiz değerler eğitimi hususunda istifade edilebilecek metotlardan biri de kıssa/hikâye ile eğitim metodudur. Nitekim Kur’an kıssaları iyi, doğru, güzel, helâl vb. değerlerin Hz. Âdem’den beri var olduğunun şahitleridir. Zira kıssalar insanlık tarihi kadar eskidir. Bu bakımdan Kur’an kıssalarına serpiştirilen pek çok değişik rol model ve olumlu-olumsuz davranış örneklerine dair anlatımlar her düzeyde insanın kendine yönelik hisseler çıkarmasına imkân oluşturmaktadır. Kıssalarda bahsi geçen değişik karakterlerin temsil ettiği roller ve bu rollerden kaynaklanan davranışların yol açtığı sonuçlarla ilgili dramatik aktarımlar muhataplarda kalıcı tutum ve davranış değişikliklerine yol açmaktadır. Bu bağlamda Kur’an’da anlatılan her bir kıssa, değerler eğitimi bakımından önem arz etmektedir. Bu çerçevede Hz. Lût kıssası da günümüz birey ve toplumlarına bir dizi ahlaki ilke ve erdemler kazandırmayı hedeflemesi bakımından üzerinde titizlikle durulması ve tahlil edilmesi gereken bir kıssadır. Nitekim Kur’an kıssalarının etki alanının sadece tarihte meydana geldiği toplumla sınırlı olmadığı, kıssaların bugünün insan ve toplumlarını da ilgilendiren boyutlarının olduğu gerçeği, Hz. Lût kıssasının değerler eğitimi açısından incelenmesinin bir gereklilik olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda makalenin konusu “Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Lût Kıssasında Zikredilen Olumsuz Tutum ve Davranışların Değerler Eğitimi Açısından Tahlili” şeklinde belirlenmiştir. Hz. Lût, kırk yıl süren peygamberlik döneminde günahkâr olan ve başta erkekler arasındaki eşcinsel ilişki olmak üzere birçok kötülüğü çekinmeden işleyen kavmini Allah’a karşı gelmekten menetmiş, onları kulluk şuuruna ve Allah’a itaate davet etmiştir. Bu çerçevede Kur’ân-ı Kerîm’deki Hz. Lût kıssası, bireysel ve toplumsal ahlakı konu edinen ve ilgili konuyu mükemmel bir üslupla sunan bir kıssadır. Bu kıssada anlatılanlara göre, Hz. Lût’un kavminin ortaya koyduğu çirkin davranışlar, sözü edilen toplumun bireysel ve toplumsal ahlakı ayaklar altına aldığını göstermektedir. Günümüzde de bazı birey ve toplumların benzer ahlaki ilke ve erdemleri istismar ettikleri görülmektedir. Böyle durumlarda insanlara, geçmişte bu ahlaki ilke ve erdemleri yok sayan kişi ve toplumların yaşadıklarını anımsatmak ve onların bir dizi ibretlik sonuçlar çıkarmalarına yardımcı olmak toplumsal bir sorumluluktur. Bu doğrultuda, insani her ihtiyaçta olduğu gibi cinsel ihtiyacı da helal çerçevesinde gidermek, İslâm’ın ısrarla üzerinde durduğu konulardandır. Bu bağlamda günümüz birey ve toplumlarına, iman ve ahlak eksenli bir dünya hayatı telkin etme adına, Hz. Lût kıssasında zikredilen olumsuz tutum ve davranışları tespit etmek ayrıca önem arz etmektedir. Ancak bu şekilde insanlar, geçmişten gerekli dersleri çıkarırlar ve aynı yahut benzer ahlaksızlıklardan korunabilirler.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân-ı Kerîm, Kıssa, Hz. Lût, Değerler Eğitimi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî el-Âlûsî. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-messânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1985.
• Arpaguş, Hatice Kelpetin. “Kıssanın Ahlaki Fonksiyonu”. Diyanet Dergisi 160 (2004), 5-16.
• Atay, Cemalettin Cuma. Kitab-ı Mukaddes ve Kuran-ı Kerim'de Lut ve Lut Kıssası. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Atik, Mehmet Kemal. “Kur’ân’da Lut Kavmi ve Düşündürdükleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (1988), 287-308.
• Bağış, Mehmet. Kur’ân’daki Peygamber Kıssalarında Değerler Eğitimi. Ankara: İlâhiyat Yayınları, 2021.
• Balık, Emrah. Kur’ân’da Hz. Lût Kıssasının Değerler Eğitimi Açısından Tahlili. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Bardakoğlu, Ali. “Eşkıya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/463-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-Begavî. Me‘âlimü’t-tenzîl. 8 Cilt. Riyâd: Dâru Taybe, 1409.
• Çağrıcı, Mustafa. “Nankörlük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/382-383. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Çatak, Adem – Vural, Ahmet. “Lût Fassı Bağlamında İbn Arabî’de Tasarruf Kavramı”. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi 3/2 (2018), 34-46. https://doi.org/10.26899/inciss.198
• Debreli Vildan Fâik. “Hûd Sûresi’nde Hz. Lût ve Kavmi”. çev. Bilâl Temiz. EKEV Akademi Dergisi -Sosyal Bilimler- 12/35 (2008), 311-332.
• Doğan, D. Mehmet. Doğan Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
• Dzaiy, Hewa Khalid Ibraheem. Kur'an Kıssalarının Eğitsel Boyutları (Hz. Adem, Hz. Nuh, Hz. Hud, Hz. Saleh, Hz. Lut Örneği). Bingöl: Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Kahire: Dâru İhyâi's-Sünneti'n-Nebeviyye, ts.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/440-444. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed el-Fîrûzâbâdî. el-Kamûsu’l-muhît. 4 Cilt. Mısır: el-Matba‘âtu’l-Emîriyye, 1301.
• Güneş, Abdulhalim, Kur'an-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes'te Hz. Lut (as) Kıssası. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Meʻarif, 1981.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmi bin Muhammed Selâme. Riyad: Daru’t-Tayyibe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1998.
• Katar, Mehmet. “Tevrat’ın Lut Kıssası Üzerine Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/1 (2007), 57-76. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000929
• Kaya, Remzi. “Kur’an-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2002), 31-58.
• Kırkız, Mustafa. Kutsal Kitaplardaki Tarihi Olaylar ve Edebi Yorumu (Hz. Adem'den Hz. Lut'a Kadar). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Köksal, Mustafa Asım. Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• Kurtubî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Ahmed el-Hazrecî el-Kurtubî. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. nşr. Hişâm Semîr el-Buhârî. 24 Cilt. Riyad: Dâru ‘Âlemi’l-Kutub, 1423/2003.
• Kutup, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. 8 Cilt. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabiyye, 1967.
• Mehmed Salâhî. Kâmûs-ı Osmânî. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1895.
• Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Kur’an’a Göre Dört Terim. çev. Osman Cilacı. İstanbul: Beyan Yayınları, 1989.
• Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Peygamberler. çev. Ahmet Asrar. Ankara: Pınar Yayınları, 1992.
• Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhimul-Kur’an, çev. Muhammed Han Kayani vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Müftüoğlu, Ömer. Kur’an’da Lut Kavmi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Okumuşlar, Muhiddin. “Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikâye”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006), 237-252.
• Okuyan, Mehmet. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’ân Sözlüğü. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2015.
• Özafşar, Mehmet Emin vd. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Polat, Kemal. “Lût Kıssasına Kitab-ı Mukaddes ve Kur’ân Perspektifinden Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2005), 147-165.
• Râğıb el-Isfehânî, Ebû’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed er-Râğıb el-Isfehânî. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. nşr. Safvân ‘Adnân ed-Dâvûdî. Beyrut: Dâru’l-Ḳalem, 1412.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1421/2000.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kur’ani’l-Kerim, 1402/1981.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/533-536. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Sümertaş, Burhan. “Kur’ân’da Hıyânet Kavramı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2010), 205-231.
• Şahan, Ramazan. Kur'an-ı Kerim'de Lut (as), Bununla İlgili İsrailiyyat ve Günümüze Mesajları (Bir Konu Tefsiri Denemesi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Şevkî, Ebu Halil. Atlasu’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-Muâsir, 2003.
• Şişman, Simon. “Lut Gölü Yazmaları”. çev. Âsaf Hâlet Çelebi. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 2/1 (1957), 37-58.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Hicr, 2001.
• Taberi, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. 13 Cilt. Mısır: y.y., 1326.
• Tan, Zeki. Kur'an'a Göre Hz. Salih, Hz. Lut, Hz Şuayb Kavimlerinin İnkırazında Ma'siyetin Rolü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Temiztürk, Halil – Büyük, Enes. “Güngör Karauğuz, Hz. Nuh, Hz. İbrahim ve Hz. Lut Bağlamında Kur’an Arkeolojisi -Bir Yöntem Teklifi-”. İslam Araştırmaları Dergisi 51 (2024), 181-189. https://doi.org/10.26570/isad.1414833
• Tuncer, Faruk. “Hz. Lut’un Kavmine Karşı Kızlarını Sunmasının Anlamı”. Darulfunun İlahiyat 26 (2012), 111-136.
• Yaşaroğlu, Mehmet Kâmil. “Livâta”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/198-200. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yazar, Rumeysa. “Kur’an’da Toplumsal Cinsiyet Bağlaminda Eşcinselliğe Sosyolojik Bakış”. Journal of Analytic Divinity 4/1 (2020), 196-213. https://doi.org/10.46595/jad.735882
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Yıldız, Muharrem. Kitab-ı Mukaddes ve Kur'an-ı Kerim açısından Ad-Semud ve Lut Kavimleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1988.
• Yiğit, İsmail. Peygamberler Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2007.
• Zuhayli, Vehbe. Tefsiru’l-münir. çev. Hamdi Arslan vd. 25 Cilt. İstanbul: Bilimevi Basım Yayınları, 2003.