Fintek Kavramı ve İslami Finans Kurumlarında Kullanılan Güncel Fintek Uygulamaları

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: Özel Sayı, 18 - 37, 15.10.2023

Recep Çakar

https://doi.org/10.52637/kiid.1323142

Öz

Dünyada 2017 yılında 8,2 milyar dolar düzeyinde olan fintek yatırımları 2021 yılında 235 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. 2021 yılında 7 bin 321 anlaşma sayısına ulaşarak rekor seviyeye gelen fintek sektörü, 2022 yılında 6 bin adet anlaşma sayısıyla toplamda 164 milyar dolar daha yatırım almıştır. Çalışma fintek sektörünün İslami finans ile geleneksel finans piyasalarında oluşturduğu etkileri inceleyerek Türkiye’deki İslami fintek uygulama alanlarını bir bütünlük içinde sunmayı amaçlamaktadır. Ayrıca İslami finansal kuruluşların dönüşüme ayak uydurup uyduramadıkları ele alınmaktadır. Çalışma nitel araştırama yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmada problemin çözümüne yönelik olarak görüşme, gözlem, doküman analizi vb. veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma aynı zamanda sorgulayıcı ve yorumlayıcı bir teknikle gerçekçi bir şekilde ele alınarak değerlendirilmiştir. Veriler sosyal hayatın akışına yönelik olarak konunun karmaşık durumunu çözmek, birlikte ele almak ve nihai bütünsel değerlendirme amacıyla derlenmiştir. Hızla gelişen teknoloji çağında, finansal sistemde de değişim ve dönüşüm kendini göstermektedir. Finans ve teknoloji kelimelerinin birleşmesinden oluşan ‘Fintek’ kavramının gelecekte finans piyasalarında önemli bir yer tutacağı düşünülmektedir. İlk olarak para çekip para yatırma işlemlerinde kullanılan ATM’lerde kendini gösterdiği ifade edilen fintekler, ardından pos cihazı ya da internet ve mobil bankacılık teknolojisiyle kendini göstermiştir. Bu çalışmada fintekler tanıtılarak İslami fintekler ile geleneksel finans piyasalarında oluşan etkilerinin incelemesi yapılmıştır. Çalışmada Türkiye ve dünyadaki finansal teknoloji ve İslami finansal teknoloji üzerine detaylı bir inceleme yapılmıştır. Fintek alanında faaliyet gösteren finansal teknoloji şirketleri; başta ödemeler, bankacılık, blok zincir, kurumsal finansman ve sigortacılıkla birlikte toplam 13 alanda faaliyetini gerçekleştirmektedir. Türkiye'de çoğunluğu İslami fintekler aracılığıyla somut olarak uygulamaya geçen; uzaktan müşteri edinimi, mobil uygulamalarla bankacılık hizmetlerini kolaylaştırıp finansal okuryazarlık artışının sağlanması, girişimci web oyunu vasıtasıyla İslami bankacılık ürünlerinin tanıtılmasının sağlanması çalışma bulguları arasında değerlendirilebilir. Ayrıca katılım bankaları, Mobil POS uygulamalarıyla cep telefonlarının POS cihazına dönüştürülmesi, ATM ya da şubeye gitmeden para yatırma ya da çekme imkânı sağlayan ‘nakit basit’ uygulaması, yapay zekâ uygulaması ile katılım bankalarının müşterilerinin geçmiş bankacılık verilerine ihtiyaç duymadan kredi skoru tespiti yapılabilmesi, katılım bankalarının KOBİ'ler için kredi başvuru süreçlerini tamamen otomatik hale getirmesini sağlayan ‘kabbage’ uygulaması, İslami finteklerin dönüşüm sürecindeki uygulamaları olarak çalışma bulguları arsında yer almaktadır. Ayrıca yapay zeka teknolojisi kullanılarak geliştirilen maliyetlerin azaltılmasına önemli katkı sağlayan sanal finans danışmanlık hizmeti sunan robo danışmanlıklar, yapay zeka teknolojisiyle geliştirilmiş olan ve kendi kendini sürekli geliştiren, yeni şeyler öğrenen dijital asistan selim, Kuveyt Türk ve Albaraka Türk tarafından başlatılan kuluçka merkezleri ve hızlandırma programları sunan garaj ve lonca uygulaması önemli fintekler arasında sayılabilir. Bunların yanında; Kuveyt Türk ve Albaraka Türk, Vakıf Katılım ve Neova Sigorta tarafından geliştirilen girişim sermayesi yatırım fonları, Kuveyt Türk tarafından geliştirilen girişimciler, üniversite öğrencileri ve tüm müşterileri için bankacılık ürün ve hizmetleri ile birlikte diğer birçok farklı konudaki inovatif fikirlerinin hayata geçirilmesine imkan sağlayan fikrin platformu, TC Merkez bankasınca başlatılan dijital Türk Lirası adımı, Kuveyt Türk ve Albaraka Türk tarafından uygulamaya konulan finansal varlık alım satımı ve analiz imkanı sunan mobil uygulamalarda sektörün öne çıkan İslami fintekleri arasında sayılabilir. Çalışma sürecinde yapılan değerlendirmeler sonucunda İslami fintek uygulamalarının düşük maliyet, 7/24 erişilebilirlik, şeffaflık, güvenilirlik, operasyonel kolaylıklar ve yeni ürünler gibi avantajlarıyla İslami finans piyasasına dinamizm katacağı, rekabet avantajı sağlayacağı ifade edilebilir. Ayrıca finteklerin dezavantajları arasında gösterilebilecek olan veri güvenliği, siber suçlar, kara para aklama, yasal boşluklar, alt yapı eksikliği ve İslam hukuku kurallarına uygun olmama gibi olumsuz faktörler de bulunmaktadır. Finansal kuruluşların dönüşüm süreçlerinde bu unsurları göz önüne alarak sürece yön vermelerinde fayda olacağı söylenebilir. Türkiye’deki İslami fintek girişimleri ve bulduğu karşılık birlikte değerlendirildiğinde İslami finteklerin konvansiyonel finteklerden önemli oranda farklılaşarak fintek dönüşümünden faydalandıkları söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

İslami Fintek, Finansal Teknoloji, İslami Finans, Finansal Dönüşüm

Fintech Concept and Current Fintech Applications Used in Islamic Financial Institutions

Öz

Fintech investments in the world, which were 8.2 billion dollars in 2017, reached 238.9 billion dollars in 2021. In 2021, the fintech sector reached a record high of 7,321 deals and received a total of 164 billion dollars in investments with 6,000 deals in 2022. The study aims to present Islamic fintech application areas in Turkey in a holistic manner by examining the effects of the fintech sector on Islamic finance and traditional financial markets. It also examines whether Islamic financial institutions have been able to keep pace with the transformation. The study was conducted with qualitative research methods. In the study, data collection methods such as interview, observation, document analysis, etc. were used to solve the problem. At the same time, the research was evaluated in a realistic manner with an interrogative and interpretive technique. The data were compiled for the purpose of solving the complex situation of the subject, addressing it together and making a final holistic evaluation for the flow of social life. In the age of rapidly developing technology, change and transformation are also evident in the financial system. It is thought that the concept of 'Fintech', which is a combination of the words finance and technology, will have an important place in the financial markets in the future. Fintechs, which first manifested themselves in ATMs used for withdrawing and depositing money, then manifested themselves with POS devices or internet and mobile banking technology. In this study, fintechs are introduced and their effects on Islamic fintechs and traditional financial markets are analyzed. Financial technology companies operating in the field of fintech operate in a total of 13 areas, including payments, banking, blockchain, corporate finance and insurance. The findings of the study include remote customer acquisition, facilitating banking services through mobile applications and increasing financial literacy, and promoting Islamic banking products through an entrepreneurial web game, most of which have been implemented concretely through Islamic fintechs in Turkey. In addition, participation banks, the transformation of mobile phones into POS devices with Mobile POS applications, the 'cash simple' application that allows you to deposit or withdraw money without going to an ATM or branch, the ability to determine the credit score of participation banks' customers with artificial intelligence application without the need for past banking data, the 'kabbage' application that enables participation banks to fully automate loan application processes for SMEs are among the findings of the study as applications in the transformation process of Islamic fintechs. In addition, robo-consultancies that provide virtual finance consultancy services that contribute significantly to reducing costs developed using artificial intelligence technology, selim, a digital assistant developed with artificial intelligence technology that constantly improves itself and learns new things, and the garage and guild application that offers incubation centers and acceleration programs launched by Kuveyt Türk and Albaraka Türk can be counted among the important fintechs. In addition to these, the venture capital investment funds developed by Kuveyt Türk and Albaraka Türk, Vakıf Participation and Neova Insurance, the idea platform developed by Kuveyt Türk that enables entrepreneurs, university students and all customers to realize their innovative ideas on banking products and services as well as many other different subjects, the digital Turkish Lira step initiated by the Central Bank of the Republic of Turkey, and the mobile applications that offer financial asset trading and analysis launched by Kuveyt Türk and Albaraka Türk can be counted among the prominent Islamic fintechs in the sector. As a result of the evaluations made during the study process, it can be stated that Islamic fintech applications will add dynamism to the Islamic finance market and provide competitive advantage with their advantages such as low cost, 24/7 accessibility, transparency, reliability, operational convenience and new products. In addition, there are also negative factors such as data security, cybercrimes, money laundering, legal gaps, lack of infrastructure, and non-compliance with the rules of Islamic law, which can be shown among the disadvantages of fintechs. It can be said that it would be beneficial for financial institutions to take these factors into consideration in their transformation processes. When Islamic fintech initiatives in Turkey and the response to them are evaluated together, it can be said that Islamic fintechs have benefited from the fintech transformation by significantly differentiating from conventional fintechs.

Anahtar Kelimeler

Islamic Fintech, Financial Technology, Islamic Finance, Financial Transformation

Kaynakça

• Alami, Nina. “Derin Öğrenme Yöntemlerini Kullanarak Görüntülerin Analizi”. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Bilişim Dergisi 1(1) (Ocak 2020), 17-20.
• Akın, Burcu - Akın, Göktürk. “Büyük Veriyle Kaynak ve Kapasite Kısıtları Altında Üretim Planlama ve Çizelgeleme”. İzmir İktisat Dergisi 36(4) (Aralık 2021), 759-770. https://doi.org/10.24988/ije.718638
• Akince, Bora. “Nesnelerin İnterneti, Güvenlik ve Gizlilik, İnsan Hakları Bağlamında Bir Değerlendirme”. International Journal of Social Inquiry 14(1) (Haziran 2021), 53-80. https://doi.org/10.37093/ijsi.950466
• Akkan, Mustafa. Dünya’nın Yükselen Yıldızı: Fintek Uygulamaları ve Türkiye. Konya Ticaret Odası Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü, 2018. Erişim Linki: https://www.kto.org.tr/d/file/dunyanin-yukselen-yildizi-fintech-uygulamalari-ve-turkiye-m.mustafa-akkan.pdf
• Aksoy, Besim - Bilgel, Doğuş. “Finansal Teknoloji Şirketleri ve Geleceğin Bankacılığı: Açık Bankacılık”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 17 (Aralık 2019) 1097-1105. https://doi.org/10.31590/ejosat.646196
• AA, Anadolu Ajansı. Türkiye Fintek Genel Görünümü Çalışması. İstanbul, 2021. Erişim Linki: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiye-fintek-genel-gorunumu-calismasi-yayimlandi/2419 2 29
• Arner, Douglas vd. “The İdentity Challenge in Finance: From Analogue İdentity to Digitized İdentification to Digital KYC Utilities”. European Business Organization Law Review 20(1) (Ocak 2018), 1-29. https://doi.org/10.1007/s40804-019-00135-1
• Aylak, Latif vd. “Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi Tekniklerinin Lojistik Sektöründe Kullanımı”. El-Cezeri Journal of Science and Engineering 8(1) (Ocak 2021), 74-93. https://doi.org/10.31202/ecjse.776314
• BKM, Bankalar Arası Kart Merkezi. Türkiye’de ve Dünyada Fintech 2019 Raporu. İstanbul: Aralık 2019. Erişim Linki: https://bkm.com.tr/wp-content/uploads/2015/06/Turkiyede_ve_Dunyada_Fintech.pdf
• Canbaz, Muhammet Fatih – Erbaş, Salih. “Katılım Bankacılığında FinTek Eğilimleri ve Sektöre Katkıları”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 6(3) (Eylül 2021), 477-489. https://doi.org/10.29106/fesa.977015
• Çağıl, Gülcan - Candemir, Gözde. “Türk Bankacılık Sektörünün Fintek’ler Karşısında A’wot Analizi”. Maliye ve Finans Yazıları 113 (Nisan 2020), 207-238. https://doi.org/10.33203/mfy.614130
• Çarkacıoğlu, Abdurrahman. Kripto-Para Bitcoin. Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Dairesi Araştırma Raporu, 2016. Erişim Linki: https://www.researchgate.net/publication/340546978_KRIPTO-PARA_BITCOIN
• Çelik, Kamil. “Bulut Bilişimde Temel Konular”. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi 5/2 (Aralık 2021), 236-250. https://doi.org/10.46452/baksoder.1018982
• Deloitte. Türkiye FinTech Ekosistemi. İstanbul, Nisan 2017. Erişim Linki: https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/finance/turkiye-fintechekosist emi.pdf
• Demirdöğen, Yavuz. “İslami Fintek Ekosistemi Üzerine Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2 /1 (Mayıs 2020) 63-99.
• Demirdöğen, Yavuz. “Avrupa’daki İslami Fintek Ekosisteminin Analizi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 25/4 (Ekim 2020), 469-481.
• Erden, Bahattin - Topal, Bora. “Türkiye’de ve Dünyada İslami Fintek Sektörünün Gelişimi”. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 3 /1 (Haziran 2021), 69-75.
• Guba, Egon - Lincoln, Yvonna. “Competing Paradigms in Qualitative Research” Handbook of Qualitative Research 2 (1994), 105-117.
• Jacobovitz, Ori. Blockchain for identity management, The Lynne and William Frankel Center for Computer Science Department of Computer Science. Beer Sheva: Ben-Gurion University, 2016. Erişim Linki: https://cs.bgu.ac.il/frankel/TechnicalReports/2016/16-02.pdf.
• Karaçayır, Emine - Afşar, Aslı. “Fintek Yatırımlarının Belirleyicileri: AB Ülkeleri ve Türkiye Örneği”. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 5/2 (Aralık 2021),171-190. https://doi.org/10.33399/biibfad.873252
• Kömürcüoğlu, Ömer Faruk - Akyazı, Haydar. “Finansal Teknolojilerdeki (Fintek) Gelişmeler: Fırsatlar ve Riskler”. Karadeniz Ekonomi Araştırmaları Dergisi 1/1 (Eylül 2020), 35-48.
• KPMG, Klynveld Peat Marwick Goerdeler. KPMG Perspektifinden Fintech Sektörüne Bakış. İstanbul: KPMG Yayınları, 2021. Erişim Linki: https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2021/08/fintech-sektorel-bakis-2021.pdf
• Lee, In - Shin, Yong Jae. “Fintech: Ecosystem, Business Models, İnvestment Decisions, and Challenges”. Business horizons, 61/1 (Ocak 2018), 35-46. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2017.09.003
• Menteş, Ahmet. “Bankacılık Sektörüne Bir Tehdit Unsuru Olarak Finansal Teknoloji Şirketleri”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (Mart 2019), 49-53.
• Rabbani, Mustafa Raza vd. “FinTech, Blockchain and Islamic Finance : An Extensive Literature Review”. International Journal of Economics and Business Administration 8/2 (Eylül 2020), 65-86. https://doi.org/10.35808/ijeba/444
• Seale, Clive. “Quality in Qualitative Research”. Qualitative Inquiry 5/4 (Aralık 1999), 465-478. https://doi.org/10.1177/107780049900500402
• Sezal, Levent. “Fintek Hizmetlerinin Finans Sektörüne Etkileri ve Sağlanan Devlet Teşvikleri”. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi 2 /3 (Aralık 2020), 233-248. https://doi.org/10.38009/ekimad.779084
• T.C. Cumhur Başkanlığı Finans Ofisi, Türkiye Fintek Ekosistemi Durum Raporu. İstanbul: T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi, 2021. Erişim Linki: https://www.cbfo.gov.tr/sites/default/files/2021-12/turkiye-fintek-ekosistemi-durum-raporu-2021.pdf
• Taştan, Selim – Uralcan, Şebnem. “Küresel Finansal Teknoloji Sektöründe Ortaya Çıkan Yeni Girişimlerin Ekonomik ve Teknolojik Belirleyicileri”. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi 2/1 (Mart 2019), 41-69.
• Tian, Feng. “An Agri-Food Supply Chain Traceability System for China Based on Rfıd & Blockchain Technology”. In 2016 13th International Conference On Service Systems And Service Management 1-6. Kunming, China, 2016. https://doi.org/10.1109/ICSSSM.2016.7538424
• TKBB, Türkiye Katılım Bankaları Birliği. Katılım Bankacılığı Dijital Araştırma Raporu. (Aralık 2021), 34. Erişim Linki: https://tkbb.org.tr/Documents/Tkbbyayinlari/EY-TKBB-Dijital-Raporu.pdf