Mevlânâ Muhammed Ali'nin Düşünce ve Yorum Pratiği Açısından Cinlere Yaklaşımı

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 553 - 574, 15.12.2024

Soner Aksoy

Öz

Kur’an’da özellikle Mekkî sûrelerde hakkında söz edilen varlık türlerinden biri cinlerdir. İslâm geleneğinde cinler, gaybî varlıklar olarak telakki edilmiş ve ilgili âyetler bu çerçevede yorumlanmıştır. Fakat günümüzde bilhassa yenilikçi fikirleri temsil eden çevrelerde geleneksel anlayışı sorgulayan bir düşünce ve yorum pratiği ortaya çıkmıştır. Buna göre cinlerin gaybî varlıklar olmadığı bilakis çeşitli insan sınıflarına mensup olduğu düşünülmüş ve ilgili âyetler bu doğrultuda izah edilmiştir. Mevlânâ Muhammed Ali (1874-1951) bu yaklaşımın önde gelen isimlerinden birisidir. The Holy Our’ān ve The Religion of Islām adlı eserlerinde konuyu etraflı bir şekilde inceleyen Muhammed Ali hem düşünce hem de yorum pratiği açısından benimsediği yaklaşımla geleneksel kabulden radikal bir şekilde ayrılmaktadır. Dolayısıyla araştırmanın konusunu ve kapsamını, Muhammed Ali’nin cinlere yönelik düşünce ve yorum pratiği teşkil etmektedir. Araştırmayı önemli kılan temel husus ise onun cinler konusunda özgün bir yaklaşım benimsemesi ve bu yaklaşımıyla yenilikçi düşünürleri etkilemesidir. Öte yandan Muhammed Ali’nin cinlere yaklaşımı kendi eserleri temelinde kapsamlı bir şekilde ele alınmaması indirgemeci, yanlış veya eksik birtakım değerlendirmelere yol açmaktadır. Dolayısıyla bu araştırma, onun ilgili eserlerinden hareketle cinler hakkındaki âyetleri nasıl yorumladığını, geleneksel yaklaşım karşısındaki konumunu ve benimsediği bakış açısının dayandığı gerekçeleri analitik bir şekilde tespit ve tahlil etmeyi hedeflemektedir. Böylece cinlere yönelik fikrinin bütüncül olarak anlaşılmasına ve değerlendirilmesine katkı sunulacaktır. Bu minvalde araştırma, Muhammed Ali’nin cinler hakkındaki teorik yaklaşımına ve yorumsal pratiğine odaklanan iki ana başlık etrafında şekillenmektedir. Buna göre araştırmada çözümleyici bir bakış açısı takip edilmiştir. Neticede Muhammed Ali’nin teorik olarak cinlerin gaybî varlıklar olduğunu kabul etmekle birlikte ilgili âyetleri çeşitli insan sınıflarına referansla yorumladığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Cinler, Mevlana Muhammed Ali, Düşünce, Yorum Pratiği

Mawlānā Muhammad Ali’s Approach to Jinns in Terms of His Thought and Interpretation Practice

Öz

In the Qur’ān, one of the types of beings mentioned, especially in the Meccan sūrahs, is the jinns. In Islāmic tradition, jinns have been perceived as unseen beings, and the relevant verses have been interpreted within this framework. However, in contemporary circles, especially those representing innovative ideas, a thought and interpretation practice has emerged that questions traditional understanding. Accordingly, it is thought that jinns are not unseen beings but rather belong to various classes of humans, and the relevant verses have been interpreted in this direction. One of the pioneering figures of this approach is Mawlānā Muhammad Ali. He extensively explores the subject in his works titled The Holy Qur’ān and The Religion of Islām, radically departing from traditional acceptance both in terms of thought and interpretation practice. Therefore, the subject and scope of the research are centered on Muhammad Ali's approach to jinns. His original approach to jinns and his influence on subsequent thinkers are fundamental aspects that make the topic important. On the other hand, the failure to comprehensively address Muhammad Ali's approach to jinns based on his own works leads to reductive, incorrect, or incomplete evaluations. Hence, this study will seek to analytically determine and analyze how he interprets the verses dealing with the jinns based on his related works, his position relative to the traditional approach, and the justifications he relies on for the viewpoint he adopts. Thus, it will contribute to a more comprehensive reading and evaluation of his ideas about jinns. In this context, the research is structured around two main headings focusing on Muhammed Ali’s theoretical approach to jinn and his interpretative practice. Accordingly, an analytical perspective has been adopted in the research. As a result, it has been observed that Muhammad Ali, while theoretically accepting that jinns are unseen beings, interpreted the relevant verses with reference to various classes of humans.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Our’ān, Jinns, Mawlānā Muhammad Ali, Thought, Interpretation Practice

Kaynakça

• Abdul‘alîm, Muhammed. Ta‘rîf bi’l-emâkini’l-vâride fi’l-Bidâye ve’n-Nihâye. 2 Cilt. Mısır: Dârü’d-Da‘ve, 1948.
• Aksoy, Soner. Kur’an’daki Haberler Neyin Habercisidir? – İnşâî Bir Okuma-. İstanbul: Kitâbî Yayınları, 2023.
• Aydın, Şükrü. “Kur’ân Ayetleri Bağlamında Cin Algısı Hususunda Farklı Yaklaşımlar”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 289-320.
• Bayer, Bathja. “Solomon”. Encyclopaedıa Judaıca. ed. Fred Skolnik. 755-763. Detroit: Keter Publishing House, 2007.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ. Me‘âlimu’t-Tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Chabat. “The Complete Jewish Bible with Rashi Commentary”. Erişim 22 Haziran 2024. https://www.chabad.org/
• Demircigil, Bayram. “Kur’an’da el-Cin Kavramının Medlûlü Hakkındaki İhtilaflar”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 6/1 (2022), 433-449. https://doi.org/10.18505/cuid.1076156
• Düzenli, Yaşar. “Haberlerde Tedricilik ve Cinlerin Kulak Hırsızlığı Meselesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İlahiyat] 22 (2010), 125-154.
• Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur'ân. thk. Ahmed Yusuf en-Necati vd. 3 Cilt. Mısır: Dârü’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, ts.
• Gınzberg, Louis. The Legends of the Jews. çev. Henrietta Szold. 7 Cilt. Phıladelphia: The Jewish Publication Society of America, 1913.
• Harman, Ömer Faruk. “Süleyman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/56-60. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen. el-Muhkem ve’l-muhîdu’l-a‘zam. thk. Abdulhamîd Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
• Karataş, Ali. “Kur’ân Ne Değildir?”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014), 21-53.
• Karataş, Şuayip. “Kur’ân Öncesi Cahiliye Toplumunun Melek İnancı”. Mütefekkir 6/11 (2019), 101-122. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.584373
• Kerhî, Ebû İshâk. el-Mesâlik ve’l-memâlik. Kahire: el-Heyetü’l-‘Âmme, ts.
• Kur’ân Yolu. Erişim 22 Haziran 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurtubî, Ebû Abdillâh. el-Câmî‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhîm Etfîş. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Küçüksipahioğlu, Birsel. “Ninevâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/136-137. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Lane, Edward William. An Arabic-English Lexicon. 8 Cilt. Beirut: Librairie du Liban, 1968.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Mecdî Bâslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-‘uyûn. thk. Seyyid b. Abdulmaksûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Meral, Yasin. Yahudilik Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: Milel ve Nihal Yayınları, 2021.
• Merdin, Saadettin. Cinler Bağlamında Teolojinin Mitolojiden Arındırılması. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Muhammad Ali, Mawlānā. History of the Prophets: As Narrated in the Holy Qur’an Compared With the Bible. Lahore: Ahmadiyya Anjuman Ishaat Islam, 1996.
• Muhammad Ali, Mawlānā. The Holy Qur-ān Containing the Arabic Text with English Translation and Commentary. England: The Islamic Review, 1917.
• Muhammad Ali, Mawlānā. The Holy Qur’ān Containing the Arabic Text with English Translation and Commentary (Revised Edition). Lahore: Ahmadiyya Anjuman Isha’at Islam, 1973.
• Muhammad Ali, Mawlānā. The Religion of Islām. Lahore: Ahmadiyya Anjuman Ishaat Islam, 1990.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Matba‘atü ‘Îsâ el-Bâbî, 1955.
• Olomi, Ali A. “Jinn in the Our’an”. The Routledge Companion to the Qur’an. ed. George Archer, Maria M. Dakake, Daniel A. Madigan. 145-151. New York: Routledge, 2022.
• Özcan, Birsel. “Muhammed Ali Lâhûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/498-500. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 3. Basım, 1420.
• Shalev-Eyni, Sarit. “Solomon, his Demons and Jongleurs: The Meeting of Islamic, Judaic and Christian Culture”. Al-Masaq 18/2 (2006), 145-160. https://doi.org/10.1080/09503110600838635
• Taberî, Ebû Ca‘fer. Câmi‘u’l-beyân ‘an te'vîli âyi’l-Kur'ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
• Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ. Şerhu Dîvâni’l-Hamâse li Ebî Temmâm. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
• Uzun, Nihat. “Âyetlerin Esas Anlamının Tespitiyle İlgili Önemli Bir Konu: Kur’ân’ın Nüzul Dönemi Muhatapları”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2 (Ekim 2020), 187-224. https://doi.org/ 10.31121/tader.741874
• Ünsal, Hadiye. “Mevlana Muhammed Ali’nin Meal-Tefsiri Bağlamında Kâdiyânîlik (Ahmedîlik) ve Kur’an”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2010), 125-160.
• Ünsal, Hadiye. Tefsirde Heterodoksi Kadiyanilik ve Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Yazıcı, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Cinlerle Görüşmesine Dair İhtilaflı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4/2 (2018), 784-825.
• Zebîdî, Muhammed Mürtezâ. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Vizâratü’l-İrşâd ve’l-Enbâ‘, 2001.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım. el-Keşşâf ‘an hakâ'ikı ğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te'vîl. thk. Mustafâ Hüseyin Ahmed. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabi, 2. Basım, 1987.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-‘İlm ve’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.