G. H. A. Juynboll’un Hadis Edebiyatına Dair Görüşleri ve Değerlendirilmesi -Muslim Tradition Adlı Eseri ve Encyclopaedia of Islam Second Edition’daki Maddeleri Özelinde-

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 599 - 619, 15.12.2024

Bilge Kılıç

Öz

Bu makale, Gualtherus Hendrik Albert Juynboll’un hadis tenkidi ve rivayetiyle ilgili temel teorilerini incelemekte ve analiz etmektedir. Çalışma Juynboll’un merkezi kavramlarını sistematik olarak derleyip sunmakta, bu kavramların çağdaş hadis ilmi açısından önemini ve uygulanabilirliğini vurgulamaktadır. Ayrıca araştırma onun en önemli katkılarına genel bir bakış sunarken, çalışmasının tüm yönlerini kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçlamamaktadır. Kullanılan yöntem, birincil ve ikincil kaynakların eleştirel analizine dayanmakta olup, Juynboll’un isnâd-metin analizine özgü yaklaşımına ve hadis rivayetinde kolektif hafızanın rolüne dair yorumlarına odaklanmaktadır. Bu doğrultuda isnâdın menşei, geriye doğru gelişimi ve müşterek râvî gibi iddiaları, hadis literatürüne yaklaşımındaki değişim ve dönüşümleri gösterilmiş ve temel ön kabulleri analiz edilmiştir. Juynboll’un müslüman âlimlerin hadis ilmiyle ilgili görüşlerinden ayrılan yönleri öne çıkarılmıştır. Böylece farklı kültürel ve metodolojik bakış açılarının daha net görülmesi amaçlanmıştır. Söz konusu farklılıkların sonuçları da dikkate alınarak Juynboll’un çalışmalarının hadis literatürünü anlamaya ne tür bir etkide bulunduğu gösterilmek istenmiştir. Öte yandan makalede analizlerinde ve iddialarında sunduğu kanıtlar, bu kanıtların eksikliği, tespitlerinin ve iddialarının ikna ediciliği de tartışılmış ve eleştirilmiştir. Çünkü o, hadis ilminin kökenine yönelik temel iddiaları bağlamında kendisini destekleyen argümanlara ağırlık vermiş, muhalif argümanları ise ya görmezden gelmiş ya da aidiyet problemleriyle reddetmiştir. Bunun için yeterli somut deliller de sunmamıştır. Çalışma sonucunda Juynboll’un hadis edebiyatına yaklaşımında temel argümanlarını ölçü aldığı, kaynakları göreceli yorumladığı ve varsayımsal söylemlerle ciddi iddialarda bulunduğu görülmüştür. Atıfta bulunduğu hadis kaynaklarının tarafımızca yapılan tahkîkinden sonra pek çok noktada hatalı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu anlamda araştırmamız, Batılı bir araştırmacının Müslüman âlimlerin hadis literatürü mirasına nasıl yaklaştığını, bunu ne şekilde değerlendirip analiz ettiğini ve bu yaklaşımların olası sonuçlarını bütüncül bir çerçevede ortaya koyarak önemli bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Juynboll, Muslim Tradition, Encyclopaedia of Islam, Hadis Edebiyatı.

G. H. A. Juynboll’s Views and Assessment of Ḥadīth Literature -Specially in His Work Named Muslim Tradition and His Articles in the Encyclopaedia of Islam Second Edition-

Öz

This article examines and analyzes the key theories of Gualtherus Hendrik Albert Juynboll related to ḥadīth criticism and transmission. The study systematically compiles and presents Juynboll’s central concepts, emphasizing their relevance and application in contemporary ḥadīth scholarship. Additionally while the article offers an overview of his most important contributions, it does not attempt to exhaustively cover all aspects of his work. The methodology employed involves a critical analysis of primary and secondary sources, focusing on Juynboll’s unique approach to isnād-cum-matn analysis and his interpretations of the role of collective memory in Hadith transmission. In this context the origins and backward development of isnād and the common link narrator have been demonstrated, highlighting the changes and transformations in the approach to ḥadīth literature. Additionally, the fundamental assumptions have been analyzed. The aspects in which Juynboll’s views diverge from those of Muslim scholars regarding the science of ḥadīth have been emphasized. Thus it is aimed to make different cultural and methodological perspectives more clearly visible. Taking into account the consequences of these differences, it is intended to show what kind of impact Juynboll’s works have had on understanding ḥadīth literature. In addition, the evidence presented in his analyzes and claims, the lack of this evidence, and the persuasiveness of his findings and claims are also discussed and criticized in the article. Because he focused on the arguments that supported him in the context of his basic claims regarding the origin of the science of ḥadīth and either ignored the opposing arguments or rejected them with problems of belonging. He did not provide sufficient concrete evidence for this. As a result of the study, it has been observed that Juynboll’s approach to ḥadīth literature is based on his core arguments, that he interprets sources relatively, and that he makes serious claims through hypothetical discourses. After the verification of the ḥadīth sources he referenced was conducted by us, it was concluded that he was incorrect on many points. In this sense, our research provides a significant contribution by comprehensively demonstrating how a Western scholar approaches, evaluates and analyzes the ḥadīth literature heritage of Muslim scholars, as well as the potential outcomes of these approaches.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Juynboll, Muslim Tradition, Encyclopaedia of Islam, Ḥadīth Literature.

Kaynakça

• Abbott, Nabia. Studies in Arabic Literary Papyri: Qur’anic Commentary and Tradition. Chicago: The University of Chicago, 1967.
• Ahmed b. Hanbel. Kitâbü’l-ʿilel ve maʿrifeti’r-ricâl. thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbâs. Riyâd: Dâru’l-Hânî, 1422/2001.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. 3 Cilt. Lübnân: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2000.
• Askalânî, İbn Hacer. Tehzîbu’t-tehzîb. 15 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kitâbü’l-İslâm, 1414/1993.
• Bağdâdî, el-Hatîb. el-Câmîʿ li-ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmiʿ. thk. Mahmûd et-Tahhân. Riyâd: Mektebetü’l-Ma‘ârif, 1403/1983.
• Bağdâdî, el-Hatîb. el-Kifâye fi ‘ilmi’r-rivâye. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Ma‘ârifi’l-‘Osmâniyye, 1357.
• Bağdâdî, el-Hatîb. Takyîdü’l-ʿilm. thk. Yûsuf el-Iş. Beyrût: Dâru İhyâi’s-Sünneti’n-Nebevîyye, 1974.
• Bağdâdî, el-Hatîb. Târîhu medîneti’s-selâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâm, 1422/2001.
• Cûzcânî, Ebû İshak. Ahvâlu’r-ricâl. thk. Subhî el-Bedrî es-Semerrâî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Dârimî, Ebû Muhammed. Sünenü’d-Dârimî. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî vd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1987.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Dâvûd et-Tayâlisî. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Cîze: Dâru Hicr, 1420/1999.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh. Tahkîku ismeyi’s-sahîhayn ve ismi Câmi‘i’t-Tirmizî. Halep: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Ebû Şehbe, Muhammed. Sünnet Müdafaası. çev. Mehmed Görmez - M. Emin Özafşar. Ankara: Rehber Yayınları, 1990.
• Erul, Bünyamin. Hadislerin Dili: İlk Hadis Belgesi Hemmam’ın Sahifesi -Tertip, Terceme, Yorum-. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Goldziher, Ignaz. Muslim Studies. ed. S. M. Stern, translated from the German by C. R. Barber, S. M. Stern. London: George Allen & Unwin, 1971.
• Haccâc, Müslim. Sahîhu Müslim. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabîyye, 1412/1991.
• Hamidullah, Muhammed. Muhtasar Hadis Tarihi ve Sahîfe-i Hemmâm b. Münebbih. çev. Kemal Kuşçu. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Hatîb, Muhammed Accâc. es-Sünnetü kable’t-tedvîn. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 1408/1988.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr. Müsned. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’s-Sekâ, 1417/1996.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım. Târîhu medîneti Dımaşk. 80 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1418/1997.
• İbn Hibbân. Kitâbü’l-Mecrûhîn. thk. Mahmûd İbrahim Zâyed. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1412/1992.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-Ma‘ârif, 1410/1990.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. İhtisâru ʿulûmi’l-hadîs. thk. Mâhir Yasîn el-Fahl. Riyâd: Dâru’l-Meymân, 1434/2013.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec. el-Fihrist. thk. Eymen Fuâd Seyyid. Londra: Müessesetü’l-Furkân, 1430/2009.
• İbrahîm, Ebû Yûsuf Yakûb. Kitabu’l-âsar. thk. Ebû’l-Vefâ el-Afganî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1431.
• İşbîlî, Ebû Bekr Muhammed b. Hayr b. Ömer. Fehrese. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2009.
• Juynboll, G. H. A. “Some Notes on Islam’s First Fuqahāʾ Distilled from Early Ḥadīṯ Literature”. Arabica 39/3 (Nov. 1992). 287-314.
• Juynboll, G. H. A. “Mursal”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/631. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll, G. H. A. “Muṣannaf”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/662-663. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll. G. H. A. “Musnad”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/705-707. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll. G. H. A. “Rid̲j̲āl”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/514-519. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll, G. H. A. “Rafʿ”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/383-385. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll, G. H. A. “Ṣaḥīḥ”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/835-836. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll. G. H. A. “Sunan”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 9/874. Leiden: Brill, 1997.
• Juynboll, G. H. A. “Tadwīn”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 10/81. Leiden: Brill, 2000.
• Juynboll, G. H. A. “(Re)Appraisal of Some Technical Terms in Ḥadīth Science”. Islamic Law and Society 8/3 (2001), 303-349.
• Juynboll, G. H. A. “İslâm’da İlk Büyük Siyasî Fitnenin Tarihi”. Oryantalistik Hadis Araştırmaları. çev. Mustafa Ertürk. 39-58. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Juynboll, G. H. A. Hadis Tarihinin Yeniden İnşası. çev. Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Juynboll, G. H. A. Encyclopedia of Canonical Ḥadīth. Leiden/Boston: Brill, 2007.
• Juynboll, G. H. A. Modern Mısırda Hadis Tartışmaları. çev. Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-müʾellifîn. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1376/1957.
• Kettânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ca‘fer b. İdris. er-Risâletü’l-müstetrafe. Beyrût: Dâru’l-Beşâr, 1414/1993.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvi Teorisi ve Tenkidi. İstanbul: İsam Yayınları, 2014.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile - Sekmen, Kadir. “G. H. A. Juynboll’un Ricâl Literatürüne Dair Temel İddiaları ve Tahlili”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 7/2 (2021), 141-221.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvattaʾ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• (Kızılkaya) Yılmaz, Rahile. “Erken Dönem Hadîs Literatüründen Hareketle İlk Fukahâ Hakkında Bazı Mülâhazalar (G. H. A. Juynboll)”. Hadis Tetkikleri Dergisi 7/1 (Haziran 2009), 121-144.
• Khan, Alam. Juynboll’un Hadisle İlgili Teorileri Üzerine Değerlendirme. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Koçkuzu, Ali Osman. Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
• Kurtubî, Ebü’l-Abbâs. el-Müfhîm limâ eşkele min telhîsi kitâbi Müslim. thk. Muhyiddin Dîb vd. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1417/1996.
• Medînî, Ali. el-‘İlel. thk. M. Mustafa el-A‘zamî. Beyrût: el-Mektebetu’l-İslâmîyye, 1980.
• Mekkî, Ebû Tâlib. Kûtü’l-kulûb. 3 Cilt. Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 2001.
• Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-mün‘im. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
• Nevevî, Muhyiddin b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr. thk. Muhammed Osmân el-Huşt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1405/1985.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh el-Hâkim. Maʿrifetü ʿulûmi’l-hadîs. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1424/2003.
• Râmhürmüzî, el-Hasen b. Abdirrahmân. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. thk. M. Accâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• Özdemir, Ahmet. Rebî‘ b. Habîb’in Müsned’i. Şırnak: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Özer, Salih. “G. H. A. Juynboll ve İsnad Analiz Yöntemleri”. İsnad Analiz Yöntemleri. 11-50. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005.
• Özgür, Ayşe. Oryantalistlerin Tek Râvili Tariklerle İlgili İddialarının Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Râzî, İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1953.
• San‘ânî, Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habiburrahman el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrût: el-Meclisü’l-‘İlmî, 1403/1983.
• Schacht, Joseph. “A Revaluation of Islamic Traditions”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 2 (Oct. 1949), 143-154.
• Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. London: Oxford University Press, 1950.
• Sezgin, Fuat. Buhârî’nin Kaynakları. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. Tedrîbü’r-râvî. 2 Cilt. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyâd: Mektebetü’l-Kevser, 1415.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. Tenvîrü’l-havâlik. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1423/2002.
• Şehrezûrî, Ebû Amr Osmân Abdirrahmân. ʿUlûmü’l-hadîs. thk. Nûreddîn Itr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
• Tirmizî. Ebû İsa Muhammed. el-Câmi‘ü’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Tücîbî, Ebü’l-Kâsım. Bernâmec. thk. Abdülhafîz Mansûr. Tûnus/Libyâ: Dâru’l-‘Arabiyye, 1981.
• Vercelânî, Ebû Ya‘kûb. Kitâbü’t-tertib. ‘Umân Sultanlığı: Mektebetu Maskat, 1424/2003.
• Yücel, Ahmet. Oryantalist Hadis Anlayışı ve Eleştirisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Zehebî, Ebû Abdillâh. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavût vd. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1403/1983.
• Zehebî, Ebû Abdillâh. Târîhu’l-İslâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1424/2003.