Hz. Peygamberin Bilgisi Meselesi -Abdullah Sirâceddin Özelinde-

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 668 - 687, 15.12.2024

Mesut Çakır

Öz

Sünnetin dindeki yeri, İslâm dünyasında son birkaç asrın temel tartışma konularından biri olmuştur. Hadislerin güvenilirliği, bağlayıcılığı ve Hz. Peygamber’in otoritesi gibi başlıklar üzerinde yoğunlaşan tartışmalar içerisinde Allah Resûlü’nün bilgi kaynakları ve bilgisinin sınırları konusu da gündeme gelmiştir. Meselenin özünü Hz. Peygamber’in vahye muhatap olan bir beşer olması oluşturmaktadır. Sıradan bir insanın bilgi kaynakları ve bilgisinin sınırları belli bir noktada iken vahiy alan bir beşerin bilgi kaynaklarının ve özellikle bilgisinin sınırlarının tespiti kolay değildir. Resûlullah’ın vahiy alması başlı başına bilgi sınırlarını genişleten temel bir faktördür. Bu çerçevede; Kur’an’ın vahiy olduğunda Müslümanlar açısından herhangi bir şüphe olmamakla birlikte “Hz. Peygamber’e Kur’an dışında vahiy verilmiş midir; verilmişse bunun sınırları nedir; onun sahip olduğu bilgilerin tamamının kaynağı vahiy midir?” gibi sorulara cevaplar aranmıştır. Bu türden sorulara verilen cevaplar pratikte sünnetin algı ve anlaşılmasında, peygamber tasavvurunun şekillenmesinde belirleyici bir rol teşkil etmiştir. Zira her söylediğinin vahye dayalı bir tarafının olduğuna inanılan bir peygamber ile Kur’an dışındaki sözlerinin kaynağının çevresel etkilere dayalı olduğuna kanaat getirilen bir peygambere bakış, hadisleri algılamada farklılık oluşturacaktır. Hz. Peygamber’in bilgisi konusu bu makalede, bir bakış açısı vermesi açısından muasır âlimlerden Abdullah Sirâceddin’in (öl. 1422/2002) görüşleri ışığında incelenmiştir. Abdullah Sirâceddin tefsir, hadis ve diğer alanlarda çok sayıda eserler vermiş ve sair ilmî faaliyetleri ile de takdir toplamış son dönemde ismi öne çıkan âlimlerden biridir. Pek çok çalışması arasında Hz. Peygamber’e dair telif ettiği eserleri ile dikkat çeken Sirâceddin, Hz. Peygamber’in bilgisi konusuna Seyyidünâ Muhammed adlı eserinde özel bir yer vermiş, düşüncelerini çok sayıda âyet ve hadisle desteklemeye gayret etmiştir. Onun görüşlerini ve dayandığı delilleri incelemenin tartışmaya bir katkısı olacağını ummaktayız.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hz. Peygamber, Sünnet, Bilgi, Abdullah Sirâceddin

The Issue of the Prophet’s Knowledge -Abdullah Sırajuddın in Partıcular-

Öz

The place of Sunnah in religion has been one of the main topics of debate in the Islamic world in the last few centuries. Within the debates centered on the reliability and binding nature of hadiths and the authority of the Prophet, the issue of the sources of knowledge of the Messenger of Allah and the limits of his knowledge have also come to the fore. The essence of the issue is that the Prophet was a human being who was the addressee of revelation. While the sources of knowledge and the limits of knowledge of an ordinary person are at a certain point, it is not easy to determine the sources of knowledge and especially the limits of knowledge of a human being who receives revelation. The Messenger of Allah’s receiving revelation is in itself a fundamental factor that expands the limits of his knowledge. In this framework, although there is no doubt for Muslims that the Qur’an is revelation, answers have been sought to questions such as whether the Prophet was given revelation other than the Qur’an, and if so, what are its limits, or whether revelation is the source of all the knowledge he has. In practice, The answers to such questions have played a decisive role in the perception and understanding of the Sunnah and in shaping the conception of the Prophet. This is because the perception of a prophet whose every utterance is believed to be based on revelation and the perception of a prophet whose utterances outside the Qur’an are believed to be based on environmental influences will create a difference in the understanding of hadiths. In this article, the issue of the Prophet’s knowledge is analyzed in the light of the views of Abdullah Sirajuddin, one of the contemporary scholars, in order to give a perspective. Abdullah Sirajuddin is one of the most prominent scholars of the recent period who has written many works in the fields of tafsir, hadith and other fields and has also been appreciated for his other scholarly activities. Among his many works, Sirajuddin, who is especially notable for his works on the Prophet Muhammad, gave a special place to the issue of the Prophet’s knowledge in his work Sayyidunâ Muhammad and he endeavoured to support his thoughts with many verses and hadiths. We hope that analyzing his views and the evidence he relied on will contribute to the discussion.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophet, Sunnah, Knowledge, Abdullah Sirajuddin

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. nşr. Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşid vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Âlûsî, Şihâbuddin Mahmûd b. Abdullah el-Hüseynî. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. nşr. Ali Abdülbârî Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
• Akcaoğlu, Faik. Hz. Peygamber’in Kur’an Vahyi Dışında Bilgilendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. el-Medhal ilâ ‘ilmi’s-sünen. nşr. Muhammed Avvâme. 2 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc-Dâru’l-Yüsr, 1437/2017.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Şu‘abü’l-îmân. nşr. Abdulalî Abdulhamîd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• Birışık, Abdülhamit. “Hint Alt Kıtasında Hz. Peygamber’in Gayb Bilgisi Tartışmaları ve Tekfir”. İslam Düşüncesinde Gayb Problemi I Tartışmalı İlmi Toplantısı. ed. Bedreddin Çetiner. 289-303. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Dîb el-Bugâ. 6 Cilt. Beyrut: el-Yemâme, 3. Basım, 1407/1987.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el-Fadl b. Behram. Müsnedü’d-Dârimî. nşr. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1421/2000.
• Daudi, Halid Zaferullah, Şah Veliyyullah Dehlevî’den Günümüze Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. Sünen. nşr. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil Karabellî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâle el-‘Âlemiyye, 1430/2009.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Ali el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. nşr. Sıdkî Muhammed Cemîl. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. Müsned. nşr. Hüseyin Selim Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Genç, Mustafa. Sünnet-Vahiy İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Abdullah Sirâcuddin el-Hüseynî”. Hadis Tetkikleri Dergisi 4/1 (2006), 225-229.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. Hz. Peygamber ve Kur’an Dışı Vahiy. Ankara: Otto Yayınları, 2009.
• Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebû Bekir b. Süleyman. Mecma‘u’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid. nşr. Hisamüddin el-Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü Kudsî, 1414/1994.
• Itr, Nûreddîn, Safahât min hayâti’l-imâm şeyhi’l-islâm eş-şeyh Abdullah Sirâcüddin el-Hüseynî radiyallahu anh. Dımaşk: Dâru’r-Ru’ye, 1423/2002.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hıbbân bi tertîbi İbn Belebân. nşr. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddin Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye. nşr. Taha Abdurrauf Sa‘d. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1411.
• İbn Kesîr, Ebül-Fidâ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîrul-Kur’âni’l-‘Azîm. nşr. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, Faysal Îsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Cemaleddin Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. nşr. Züheyr eş-Şâviş. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1422.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddin el-Mübârek b. Esîrüddin Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. nşr. Tâhir Ahmed Zâvî-Mahmûd Ahmed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1399/1979.
• İbnü’l-Melek, Muhammed b. İzzeddin b. Abdullatif b. Abdulaziz er-Rûmî. Şerhu Mesâbîhi’s-sünne li’l-İmâm el-Beğavî. nşr. Nureddin Tâlib. 6 Cilt. Kuveyt: İdâretu’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1433/2012.
• el-Kârî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultân el-Herevî. Mirkâtül-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. nşr. Cemal Aytânî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1422-2001.
• Kastallânî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekir. el-Mevâhibü’l-ledünniyye bi’l-minahi’l-Muhammediyye. nşr. Salih Ahmed eş-Şâmî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1425/2004.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh. Feyzu’l-bârî ‘alâ Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Muhammed Bedr-i Âlem Mirâtî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1426/2005.
• Kurtubî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrahîm. el-Müfhim limâ eşkele min telhîsi Kitabı Müslim. nşr. Muhyiddin Dîb Mistü, Ahmed Muhammed es-Seyyid, Yûsuf Ali Büdeyvî, Mahmûd İbrahîm Bezzâl. 7 Cilt. Beyrut-Dımaşk, Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1417/1996.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî, Te’vilâtu ehli’s-sünne. nşr. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-‘uyûn. nşr. es-Seyyid b. Abdulmaksud b. Abdurrahim. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1392.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1420/1999.
• Sââtî, Ahmed b. Abdürrahman b. Muhammed el-Bennâ. Fethu’r-rabbânî fî tertîbi Müsnedi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Sirâceddin, Abdullah. Seyyidünâ Muhammedün Resûlullah Şemâilühü’l-hamîde ve hısâlühü’l-mecîde. Halep: Mektebetü Dâri’l-Felâh, ts.
• Süyûtî, Ebu’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. el-Hasâisu’l-kübrâ. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1405/1985.
• Süyûtî, Ebu’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. nşr. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahîm. 4 Cilt. Beyrut: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1394/1974.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs. Risâle. nşr. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Matba‘atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1357/1938.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu‘cemu’l-Kebîr. nşr. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1415/1994.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecer, 1422/2001.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî. Şerhu müşkili’l-âsâr. nşr. Şuayb el-Arnaût. 16. Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408-1415/1987-1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra. Sünen. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir - Muhammed Fuâd Abdülbâkî - İbrahîm Atve İvaz. 5 Cilt. Mısır: Matba‘atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kâhire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf ‘an hakâik-ı ğavâmizı’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-akâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-‘Arabî, 1407/1987.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahâdır b. Abdullah et-Türkî el-Mısrî. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm. 4 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1376/1957.
• Ziyâeddin el-Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülvâhid b. Ahmed el-Ehâdîsü’l-muhtâra ev el-Müstahrec mine’l-ehâdîsi’l-muhtâra mimmâ lem yuharrichu’l-Buhârî ve Müslim fî Sahîhayhimâ. nşr. Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş. 13 Cilt. Beyrut 1420/2000.
• Zürkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbâkî b. Yûsuf. Şerhu’l-‘Allâme ez-Zürkânî ‘ale’l-Mevâhibi’l-ledünniye bi’l-minahi’l-Muhammediyye. nşr. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1417/1996.