The Issue Of Greek And Syriac Influence On The Emergence Of The Science Of Nahw

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 194 - 205, 15.06.2025

Muhammed Mahmut Olçun

https://doi.org/10.52637/kiid.1614418

Öz

Before the science of grammar became a systematic branch of science in the Arabic language, the foundations of this science began to be laid. In order to protect the Arabic language from linguistic errors and most importantly to read and understand the Holy Qur'an correctly, Arabic language grammar studies started in the Sadr al-Islamic period. In the following periods, these studies began to be put forward systematically and grammatical schools emerged. With the Basra school of grammar, which was the first school of grammar to emerge, grammar studies became systematized. Important studies on Arabic grammar in Basra led to the development of this science and its spread to different cities. The language scholars trained in Basra were instrumental in the birth of the madrasas of Kūfah and Baghdad in the Eastern Arab world and the Andalusian grammar school in the Western Arab world. These grammatical schools, which carried out studies on the science of grammar, endeavored to determine the rules of language by following different paths. There are some claims put forward by some western orientalists about these studies that started in the early periods of Islam. These orientalists claim that Syriac and Greek grammars were influential on the birth of Arabic grammatical studies. There are also observers who disagree with and oppose the orientalists who put forward this claim. Scholars in the Arab world and in our country have written various studies on this issue raised by Western Orientalists. The most important feature of our study, which distinguishes it from other previous studies on this subject, is that it evaluates the issue in the context of istishhād from the verses, hadīths and Arabic poetry, which are extremely important in determining the rules of grammar. This is because witnessing from classical Arabic poetry and verses is of great importance in determining the rules of grammar. The data we have obtained in this study are extracted and presented using the interpretive research technique and qualitative research technique.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language , Nahw (Arabic Grammar) , istishhād , Shahid (Attester) , Lahn (Solecism)

Nahiv İlminin Doğuşuna Yunan ve Süryani Etkisi Meselesi

Öz

Arap dilinde nahiv ilmi sistematik bir ilim dalı haline gelmeden önce bu ilmin temelleri atılmaya başlanmıştır. Arapçayı dil hatalarından korumak ve en önemlisi Kur’an-ı Kerîm’i doğru okuyup doğru anlamak maksadıyla Sadru’l-İslam Döneminde Arap dili gramer çalışmaları başlamıştır. Sonraki dönemlerde ise bu çalışmalar sistemli bir biçimde ortaya konmaya başlamış olup gramer ekolleri ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan ilk gramer ekolü olan Basra nahiv ekolü ile nahiv çalışmaları sistematik hale gelmiştir. Basra’da Arap grameri üzerine yapılan önemli çalışmalar bu ilmin gelişmesine ve farklı şehirlere yayılmasına neden olmuştur. Basra’da yetişen dil alimleri Doğu Arap dünyasında Kûfe ve Bağdat medreselerinin, Batı Arap dünyasında ise Endülüs gramer ekolünün doğmasına vesile olmuşlardır. Nahiv ilmi üzerine çalışmalar yürüten bu gramer ekolleri, farklı yollar izleyerek dil kurallarını belirlemeye gayret etmişlerdir. İslamiyet’in erken dönemlerinde başlayan bu çalışmalar hakkında batılı bazı oryantalistlerin ortaya attıkları birtakım iddialar mevcuttur. Bu oryantalistler, Süryani ve Yunan gramerlerinin Arap gramer çalışmalarının doğuşu üzerinde etkili olduğunu iddia etmektedirler. Bu iddiayı ortaya atan oryantalistler ile aynı fikirde olmayan, onlara karşı çıkan müsteşrikler de mevcuttur. Arap dünyasında ve ülkemizde Batılı oryantalistlerin ortaya attığı bu konuyu ele alan ve tartışan bilim adamları çeşitli çalışmalar kaleme almışlardır. Bizim çalışmamızı bu konu hakkında kaleme alınmış olan diğer öncül çalışmalardan ayıran en önemli özelliği; meseleyi nahiv kurallarının belirlenmesinde son derece önem arz eden âyet-i kerime, hadîs-i şerif ve Arap şiirinden yapılan istişhâdlar bağlamında değerlendiriyor olmasıdır. Zira nahiv kurallarının belirlenmesinde klasik Arap şiirinden ve âyet-i kerîmelerden yapılan şâhid gösterme son derece büyük bir öneme sahiptir. Bu çalışmamızda elde etmiş olduğumuz veriler, yorumlayıcı araştırma tekniği ve nitel araştırma tekniği kullanılarak çıkarılmış ve sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili , Nahiv , İstişhâd , Şâhid , Lahn

Kaynakça

• ‘Amāyira, Ismā‘īl Ahmed. al-Musteshriqūn ve nazāriyyātuhum fī neshe’ti al-dirāsāti al-lughaviyye. ‘Amman: Dāru Hazīn, 1413/1992.
• Anbārī, Abū al-Barakāt. al-Insāf. Beyrūt: Dār al-Fikir, n.d..
• Aristotales. Organon II Önerme. trans. Ragıp Atademir. İstanbul: Meb. Yayınları, 1989.
• Baghdādī, ‘Abd al-Qādir b. ‘Umar. Khizānetu al-adab ve lubbu lubābi lisāni al-‘Arab. Cairo: Mektebet al-Khānjī, 1418/1997.
• Bahşi, Turan. “Arapça’da “Lahn”ın İlk Dönem Dil Çalışmalarına Etkisi”. Turkish Academic Research Review 5/4 (Aralık 2020), 595-606. https://doi.org/10.30622/tarr.818519.
• Bakırcı, Selami - Demirayak, Kenan. Arap Dili Grameri Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2001.
• Bekkum, Wout van, HOUBEN. vd. The Emergence of Semantics in Four Linguistic Traditions Hebrew, Sanskrit, Greek, Arabic. Amsterdam: John Benjamins, 1996.
• Benli, Ali. Sibeveyhi’nin el-Kitâb’ı Çerçevesinde Dil Çalışmalarının Doğuşu. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Brockelmann, Carl. Tārīkh al-adab al-‘Arabī. trans. ‘Abd al-Halīm al-Nejjār. Cairo: Dār al-Me‘ārif, 1379/1959.
• Carter, Michael. “Sibawayhi”, Encyclopedia of Islam 9/525. Leiden: s.n., 1986.
• Carter, Michael. “The Origins of Arabic Grammar”. The Early Islamic Grammatical Tradition. ed. Ramzi Baalbaki. 1-27. London: Routledge, 2007.
• Çıkar, Mehmet Şirin. “Arap Nahv İlminin Kaynağına İlişkin Şüpheci Söylem – Albert Merx Örneği”. Akademik Araştırmalar Dergisi 4/17 (2003), 147-157.
• Çıkar, Mehmet Şirin. Nahivciler ile Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• Dayf, Shevkī. al-Medāris al-nahwiyya. Cairo: Dār al-Me‘ārif, 2008.
• Ergin, Mehmet Cevat. “Arap Nahvinin Doğuşu”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2005), 119-121.
• Fākhūrī, Hanna. al-Fākhūrī, al-Jāmi‘ fī tārīkh al-adabi al-‘Arabī al-adab al-qadīm. Beyrūt: Dār al-Jīl, 1406/1985.
• Farina, Margherita. “Diathesis and Middle Voice in the Syriac Ancient Grammatical Tradition: The Translations and Adaptations of the Téchne Grammatiké and the Arabic Model”, Aramaic Studies 6/2 (2008), 175-193.
• Fureyh, Sihām. “al-Suryān ve Devruhum fī Naḳl al-Theqāfeti al-Yunāniyye ilā al-‘Arabiyye”. Mejelletu Kulliyyāt al-Ādāb Jāmi‘atu ‘Ayn Shems 2/23 (1995), 64-87.
• Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. trans. Azmi Yüksel - Rahmi Er. Ankara: İmaj Yayıncılık, 1. ed., 1993.
• Goldziher, Ignace. On the History of Grammar Among the Arabs, trans. Kinga Devenyi – Tamas Ivanyi. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 1994.
• Goodman, Lenn E. “Arap Edebiyatındaki Yunan Etkisi”. trans. Esat Ayyıldız. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 18/47 (2018), 15-44. https://doi.org/10.32330/nusha.437301.
• Hadīsī, Khadīce. al-Medāris al-nahwiyya. Irbid: Dār al-Emel, 2001.
• Hijāzī,, Mahmūd Fehmī. ‘Ilm al-lughat al-‘Arabiyye. Cairo: Mektebetu Gharīb, n.d..
• Hureysāt, Muhammed ‘Abd al-Qādir. “Hālid b. Yezīd b. Muāviye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/292-293. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Isfehānī, Abū al-Ferej. Kitāb al-eghānī. Beyrūt: Dāru Sādır, 1430/2008.
• İbn Hishām. Sherhu qatru al-nedā ve bellu al-sadê. Beyrūt: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyye, 1425/2004.
• İbn Jinnī. al-Khasāis. Cairo: Dār al-Kutub al-Mısriyye, 1377/1957.
• Kafes, Mahmut. “Arap Dilinde Nahiv İlminin Doğuşu ve Önemi”, S. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi 9/10 (1994), 101-115.
• King, Daniel. “Grammar and Logic in Syriac (and Arabic)”, Journal of Semitic Studies 58/1 (Spring 2013), 101-120. https://doi.org/10.1093/jss/fgs040
• Mekrem, ‘Abdu al-‘Āl Sālim. al-Halqat al-mefḳūde fī tārīkh al-nahw al-‘Arabī. Cairo: Muessesetu al-Risāle, 1398/1977.
• Mes‘ūd, Fevzī ‘Abd al-‘Azīz. Sībeveyh: jāmi‘ al-nahwi al-‘Arabī. Mısr: Heye’t al-Mısrıyye al-‘Āmme li al-Kitāb, 1407/1986.
• Olivieri, Simona. “Classification of the Parts of Speech in Arabic A Discussion on Origins, Theories, and Definitions”, Old World: Journal of Ancient Africa and Eurasia 24/1 (2021), 1-24. https://doi.org/10.1163/26670755-01010005.
• Olivieri, Simona. “Pathways of Knowledge Transmission: From the Greek to the Arabic Tradition”, Histoire Épistémologie Langage 46/2 (December 2024), 73-89. https://doi.org/10.4000/12v66.
• Olivieri, Simona. “Traditions Blending in:Contributions to the Arabic Linguistic Thinking”, Folia Orientalia 61/12 (2024), 21-44. https://doi.org/:10.24425/for.2024.152385.
• ‘Omar, Ahmed Mukhtār. al-Bahthu al-lughavī ‘inde al-‘Arab. Cairo: ‘Alemu al-Kutub, 1409/1988.
• Özdemir, Sevim. “Gramer Ekollerinin Doğuşu ve Basra ve Kûfe Ekollerinin Temel Prensipleri”, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 14/39 (2014), 47-56.
• Perek, Faruk Z. Eski Çağda Dilbilgisi Araştırmaları (Gramerin Doğuşu). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1961.
• Platon. Diyaloglar I. trans. Komisyon. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Rājihī, ‘Abduh. al-Nahwu al-‘Arabī ve al-dersu al-hadīth. Beyrūt: Dār al-Nahdati al-‘Arabiyye, 1400/1979.
• Rājihī, ‘Abduh. Durūs fī medhāhib al-nahwiyya. Beyrūt: Dār al-Nahdati al-‘Arabiyye, 1401/1980.
• Rāshid, Zākiye. “Tārīkhu al-Lughati al-Suryāniyye”, Mejelletu Kulliyyeti al-Ādāb Jāmi‘atu al-Qāhire 23 (1961), 129-142.
• Sāmerrāī, Ibrahīm. Dirāsāt fī al-lughateyni al-Suryāniyye ve al-‘Arabiyye. Beyrūt: Dār al-Jīl, 1406/1985.
• Sīrāfī, Abū Sa‘īd al-Hasen b. ‘Abd Allah. Akhbār al-nahwiyyīn al-basriyyīn. Cairo: Matba‘at’u Mustafa al-Bābī, 1. ed., 1375/1955.
• Suyūtī, Jelāl al-Dīn. al-Iqtirāh fī ‘ilmi ‘usūli al-nahw. Iskenderiye: Dār al-Ma‘rife al-Jāmi‘iyye, 1427/2006.
• Suyūtī, Jelāl al-Dīn. al-Muzhir fī ‘ulūmi al-lugha ve envāihā. Mısır: Mektebetu al-Me‘ārif, n.d..
• Suyūtī, Jelāl al-Dīn. Hem‘ al-hevāmi‘ fī sherhi jem‘ al-jevāmi‘. Beyrūt: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyye, 1419/1998.
• Şen, Ahmet. Muhammed Ḫayr el-Hulvānī’nin Nahivde Yenilikçi Yaklaşımları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Talmon, Rafael. Arabic Grammar in its Formative Age Kitāb al-‘Ayn and its Attribution to Halīl b. Aḥmad. Leiden: Brill, 1997.
• Talmon, Rafael. Eighth-Century Iraqi Grammar. Indiana: Eisenbrauns, 2003.
• Tantāvī, Muhammed. Neshe’tu al-nahw ve tārīkhu eshheri al-nuhāt. Cairo: Dār al-Me‘ārif, 1416/1995.
• Thraks, Dionysios. Gramer Sanatı. trans. Eyüp Çoraklı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
• Thraks, Dionysios. The Grammar of Dionysios Thrax. trans. Thomas Davidson. s.l.: Studley Company, 1874.
• Troupeau, Gerard, “Nahw”, Encyclopedia of Islam, 7/913. Leiden: s.n., 1986.
• Troupeau, Gerard. “Neshe’t al-Nahw al-‘Arabī fī Dav‘i Kitābi Sībeveyh”, Mejelletu Mecme‘at al-Lughaviyyet al-‘Arabiyyet al-Urdunī 1 (1978), 115-134.
• Troupeau, Gerard. “Sibeveyhi’nin “el-Kitab” Adlı Eseri Işığında Arap Gramer İlminin Doğuşu”. trans. Mazhar Dede. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/6 (2017), 117.
• ‘Ukberī, Abū al-Beqā. al-Tabyīn ‘an medhāhibi al-nahwiyyīn al-basriyyīn va’l-kūfiyyīn. Beyrūt: Dār al-Gharbi al-Islāmī, 1986.
• Versteegh, Cornelis Henricus Maria. Arabic Grammar & Qur‘ānic Exegesis in Early Islam. Leiden: E. J. Brill, 1993.
• Yāsīn, Muhammed Hüseyin ‘Āl. al-Dirāsātu al-lughaviyye ‘ind al-‘Arab ilā nihāyeti al-qarni al-thālis. Beyrūt: Dāru Mektebeti al-Hayāt, 1401/1980.
• Zebīdī, Abū Bekr Muhammed b. al-Hasen. Tabaqāt al-lughaviyyīn va’n-nahwiyyīn. Cairo: Dār al-Me‘ārif, 2. ed., 1405/1984.
• Zubyānī, al-Nābigha. Dīvān al-Nābigha al-Zubyānī. Beyrūt: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyye, 1417/1996.
• Zuheyr b. Abī Sulmā. Dīvān Zuheyr b. Abī Sulmā. Beyrūt: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyye, 1409/1988.