ŞEHİR MARKALAŞMASI VE GRAFİTİ: ÖRNEKLER ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 16, 233 - 258, 02.11.2020

Ali Fikret Aydın

Öz

Küreselleşmeyle birlikte şirketlerin yanı sıra şehirler de gerek kendi ülkesindeki şehirlerle gerekse başka ülkelerdeki şehirlerle rekabet içerisine girmiştir. Dolayısıyla daha çok turist çekmek ve kalkınmasına katkı sağlamak isteyen şehirler, markalaşma çalışmalarına yönelmiştir. Bu süreçte şehirlerin kendilerini diğerlerinden farklılaştırması ve güçlü yönlerinin öne çıkarılarak konumlandırma yapılması gerekliliği doğmuştur. Bunun için yerel yönetimlerin şehirdeki diğer paydaşlarla ve işin uzmanı kişilerle birlikte iş birliği ve uyum içerisinde çalışması büyük önem taşır. 

Şehirlerin markalaşması sürecinde somut unsurlar kadar somut olmayan faktörlerin de dikkate alınması elzemdir. Bu süreçte şehrin sahip olduğu kültürel, tarihi ve sanatsal potansiyelin kullanılması, markalaşma açısından büyük katkılar sağlayacaktır. Birçok şehir, kültürel bir üretim biçimi olan sanatı da markalaşma sürecine dâhil etmiştir. Son yıllarda gerek ülkemizde gerekse diğer ülkelerde, çağdaş kent sanatı olarak da adlandırılan ve insanların daha çok ilgi göstermeye başladığı grafiti sanatı, cezbedici bir unsur olarak markalaşma çalışmaları içerisinde değerlendirilmektedir.

Çalışmanın amacı, şehirlerin markalaşması sürecinde sokak sanatı olan grafitinin ne şekilde katkı sağlayabileceğini değerlendirmektir. Bu bağlamda grafitiyi önemli bir turizm potansiyeli olarak kullanan bazı şehirlerdeki örnek uygulamalara yer verilmiştir. Örnekler incelendiğinde, şehirlerin yerel yönetimler öncülüğünde grafiti gibi sokak sanatına yönelik çalışmaları desteklemesinin markalaşma açısından büyük avantaj sağlayacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Şehir Markalaşması, Marka Şehir, Sokak Sanatı, Marka, Grafiti, Sanat

Kaynakça

• Akıncı Vural, B., & Yalçın, M. (2017). Kent markalaşması sürecinde kalkınma ajanslarının rolü: İzmir Kalkınma Ajansı örneği. Global Media Journal TR Edtion, 8(15), 305-319.
• Akturan, U., & Oğuztimur, S. (2016). Kent markalaşması kavramının içeriği ve gelişimi: farklı disiplinler farklı yaklaşımlar. Planlama, 26(2), 117-129.
• Altundaş, A. (2017, Mayıs 5). Belçika'da grafitlerle dolu hayalet kasabanın ilginç hikayesi. 2020 tarihinde https://tr.euronews.com/2017/05/09/belcika-da-grafitlerle-dolu-hayalet-kasabanin-ilginc-hikayes adresinden alındı
• Ashworth, G. J., & Kavarazis, M. (2015). Rethinking the roles of culture in place branding. In M. Kavaratzis, G. Warnaby, & G. Ashwworth (Eds.), Rethinking Place Branding. Cham: Springer.
• Avcılar, M. Y., & Kara, E. (2015). Şehir markası kavramı ve marka şehir yaratma stratejilerine yönelik literatür incelemesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi(34), 76-94.
• Aydemir, D. (2019). Belçika’nın hayalet kasabası turizm cenneti olma yolunda. Mayıs 6, 2020 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/belcikanin-hayalet-kasabasi-turizm-cenneti-olma-yolunda# adresinden alındı
• Aytekin, F., & Kömürcüoğlu, F. (2015). Muğla şehir markası ve imaj algısı; Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi öğrencileri üzerine bir alan araştırması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(26), 285-304.
• Bağış, R. C. (2019). Bir alt kültür grubu olarak Denizli Grafiti gençliği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(4), 1287-1309.
• Balkır, N., & Kuru, A. Ş. (2016). Sokak sanatı ve grafitinin pedagojik bir yöntem olarak işlerliği. İdil, 5(26), 1645-1658.
• Bıçakçı, A. B. (2012). Branding the city through culture: Istanbul, european capital of culture 2010. International Journal of Human Sciences, 9(1), 993-1006.
• Brass, O. (2015). Graffiti and rhetorich. Wake Forest University Master of Arts. North Carolina, United States.
• Candemir, T. (2008). Kent iletişimde sanatsal Bir aykırılık: Grafiti. I. Sanat ve Tasarım Sempozyumu, 387- 396.
• Capone, F., & Lazzeretti, L. (2016). Fashion and city branding: An analysis of the perception of Florence as a fashion city. Journal og Global Fashion Marketing, 7(3), 166-180.
• Chen, S., & Shih, E. (2019). City branding through cinema: the case of postcolonial Hong Kong. Journal of Brand Management, 26, 505-521.
• Christensen, M., & Thor, T. (2017). The reciprocal city: performing solidarity-mediating space through street art and graffiti . International Communication Gazette, 79(6-7), 584–612.
• CNN TÜRK. (2018, Nisan 10). İzmir’de duvarlar konuşuyor. 2020 tarihinde https://www.cnnturk.com/yasam/izmirde-duvarlar-konusuyor?page=1 adresinden alındı
• Cvijic, S., & Guzijan, J. (2013). Cultural and historical heritage-an asset for city branding. SPATIUM International Review, 30, 23-27.
• Çakır, Ö. (2020, Nisan 30). Mayıs 10, 2020 tarihinde http://www.dergibursa.com.tr/fisst/ adresinden alındı
• Çelik Yılmaz, N. (2019). Sokak sanatında yeni moda: Işık Graffiti. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8(54), 247-252.
• Dindar, İ. (2017, Nisan 12). Berlin duvarı hakkında bilinmesi gerekenler. Mayıs 5, 2020 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/tatil/berlin-duvari-hakkinda-bilinmesi-gerekenler-2552265 adresinden alındı
• Dovey, K., Wollan, S., & Woodcock, I. (2017). Graffiti as urban character. In Dovey, et al. (Ed.), Mapping Urbanities (pp. 189-207). New York: Routledge.
• Dragolea, L. L., & Cotirlea, D. A. (2012). One step closer to city branding through culture:Consumer preferences for cultural tourism services in alba iulia - customization on national museum of unification. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 14(2), 680-687.
• Erdoğan, G. (2017). Kamusal mekânda iletişim aracı olarak grafiti: Beyoğlu, yüksek kaldırım sokağı örneği. Journal of Human Sciences, 14(1), 50-62.
• Fan, H. (2014). Branding a place through its historical and cultural heritage: The branding project of Tofu Village in China. Place Branding and Public Diplomacy, 10, 279-287.
• Gordon, C. (2015). Graffiti as counter-cartography: street art and the cartographic legacy in Bogotá. University of Illinois Master of Arts. Urbana, Colombia.
• Gökaliler, E. (2017). Şehir markalaşması sürecinde marka konumlandırmasının rolü: Seferihisar cittaslow üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi "akademia", 5(1), 326-342.
• Gökova, H. (2020). Sokak sanatında üsluba dair yorumlar ve muhalif boyut. . YEDİ(23), 97-107.
• Gözlem. (2020, Ocak 24). Kemeraltı'nda gençler için sokak partisi 'grafiti' etkinliği. Nisan 30, 2020 tarihinde https://www.gozlemgazetesi.com/HaberDetay/265/1121062/kemeraltinda-gencler-icin-sokak-partisi-grafiti-etkinligi.html adresinden alındı
• Gümüş, N. (2016). Şehir pazarlamasında sosyal medya kullanımı: 30 büyükşehir belediyesi üzerinde bir araştırma. International Congress of Management Economy and Policy Proceedings Book, (s. 3787-3801).
• Halsey, M., & Young, A. (2002). The meanings of graffiti and municipal administration. The Australian And New Zealand Journal Of Criminology, 35(2), 165–186.
• Hocaoğlu, D. (2016). Beypazarı’nın kültürel mirasa dayalı kentsel markalaşmasında tasarımın rolü. Milli Folklor(109), 217-232.
• https://www.hurriyet.com.tr. (2020, Nisan 10). Hayalet turizm cenneti oluyor. 2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/galeri-hayalet-turizm-cenneti-oluyor-40759854/1 adresinden alındı Kavaratsiz, M. (2005). Branding the city through culture and entertainment., (pp. 1-17). Vienna.
• Koçyiğit, M., & Aktan, E. (2020). Kent markalaşması bağlamında tematik parkların kent imajı üzerindeki rolü: Konya Kelebekler vadisi ziyaretçileri üzerinde bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 8(1), 1-20.
• Lantitsou, K. I., Anastasiadis, A., & Anastasiou, E. (2017). City branding – the city of Thessaloniki. Proceedings of the Sixth International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning & Economics, (s. 1206-1214).
• Lee, H. (2015). Branding the design city: cultural policy and creative events in Seoul. Journal of Cultural Policy, 21(1), 1-19.
• Mandaric, M. (2015). City branding, ict and corporate social responsibility: case “Telekom Srbıja - Kragujevac Talking". Second International Conference Higher Education in Function of Sustainable Development of Tourism in Serbia and Western Balkans -Paper Proceedings, (pp. 33-44). Uzice.
• Mcauliffe, C. (2012). Graffiti or street art? negoiıating the moral geographies of the creative city. Journal Of Urban Affairs, 34(2), 189-206.
• Mcdaniel, P. N. (2018). Shared humanity, city branding, and municipal immigrant integration initiatives in the Southeastern United States. Southeastern Geographer, 58(3), 250-281.
• Muratovski, G. (2012). The role of architecture and integrated design in city branding. 8, 195-207.
• Oitheblog. (2016, Şubat 27). Buenos Aires sokak sanatı rehberi. Nisan 12, 2020 tarihinde https://oitheblog.com/2016/02/27/buenos-aires-sokak-sanati-rehberi/ adresinden alındı
• Ooi, C. S., & Pedersen, J. S. (2010). City branding and film festivals: Re-evaluating stakeholder’s relations. Place Branding and Public Diplomacy, 6(4), 316-332.
• Ooi, C. S., & Stöber, B. (2010). Authenticity and place branding: the arts and culture in branding Berlin and Singapore. In B. T. Knudsen, & A. M. Waade (Eds.), Re-Investing Authenticty: Tourism, Place and Emotions. Bristol: Channel View Publications.
• Ozer, S. U. (2017). The role of culture in city branding. In S. U. Ozer, & M. Khosrow-Pour (Ed.), In advertising and branding: concepts, methodologies; tools and applications (pp. 1125-1142). IGI Global.
• Öymen, E. E. (2017, Nisan 10). Duvar sanatına turizm, , Erişim Tarihi: 10.04.2020. Nisan 25, 2020 tarihinde https://www.dunya.com/kose-yazisi/duvar-sanatina-turizm/343999 adresinden alındı
• Özkaya, B., & Deniz, E. (2019). Kent markalaşması faaliyetleri üzerine bir araştırma: Karşıyaka/İzmir Örneği. Business and Economics Research Journal, 10(2), 557-574.
• Özkaynak, M., Ulusoy, M., & Dönek, E. (2018). Şehir markalaşmasında tarihi yapıların rolü. The Journal of Scientific Researches, 3(4), 14-30.
• Özsöz, F. M. (2018). Şehir pazarlamasında bir marka şehir olarak Eskişehir’in incelenmesi. USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 12-34.
• Paganoni, M. C. (2015). City branding and new media: Linguistic perspectives, discursive strategies and multimodality. London: Palgrave Macmillan.
• Pashayeva, A. (2018). Sokak sanatı ve grafitinin sanatsal niteliği hakkında sanat eğitimcilerinin görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Denizli.
• Pasqouinelli, C. (2015). City Branding and Local SMEs: A Smart Specialisation Perspective. Symphonya Emerging Issues in Management, 1, 64-77.
• Pecot, F., & Barnier, V. (2015). City brand management: the role of brand heritage in city branding. Paris.
• Sarıkaya, R. (2018). Tipografik bir saldırı veya dışavurum olarak graffitinin dili . SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 11(22), 230-251.
• Sarıyıldız, H. Ö. (2007). İstanbul'da grafiti ve kent mekânı,. ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Serçek, S. (2018). Kent markalaşması üzerine kavramsal bir araştırma. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergis, 8(2/1), 1-11.
• Skopbülten. (2015, Nisan 11). Graffitinin tarihsel gelişimi: protesto aracından yatırım aracına. Mayıs 5, 2020 tarihinde https://www.e-skop.com/skopbulten/graffitinin-tarihsel-gelisimi-protesto-aracindan-yatirim-aracina/2301 adresinden alındı
• Tarlakazan, B. E. (2016). TARLAKAZAN, Burak E. (2016). Disiplinler arası sanat bağlamında sokak sanatından tekstil baskıya sıra dışı bir oluşum “Raubdruckerin”. 5. Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu, (s. 537-546).
• Torlak, M. (2015). Marka Şehir Oluşturma ve Bursa Şehrinin markalaşması için yol haritası. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 47-93.
• Tosyalı, H., & Öksüz, M. (2020). Şehir markalaşmasında sosyal medya kullanımının yeri ve önemi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(2), 1485-1409.
• Toy, E., & Görgülü, E. (2018). Kamusal alanda sanat uygulamalarına bir örnek: Mural İstanbul. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), 1150-1160.
• Ulaş, S. (2020). Marka iletişiminde sosyal medya ve çevrimiçi etkileşim (online engagement) ilişkisi: Limasol Türk kooperatif bankası örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 274-28.
• Ulldemolins, J. R. (2014). Culture and authenticity in urban regeneration processes: Place branding in central Barcelona. 51(14), 3026-3045.
• Ünal, A. (2019). Alternatif alanlarda sanat: sokak. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• White, A. (2018). From primitive to integral: the evolution of Graffiti art. Journal of Conscious Evolution, 11(11), 1-13.
• www.dw.com/tr. (2014, Kasım 7). Berlin'de duvar sanatı gezisi. Nisan 12, 2020 tarihinde https://www.dw.com/tr/berlinde-duvar-sanat%C4%B1-gezisi/g-18046822 adresinden alındı
• www.egedensoz.com. (2018, Aralık 16). Bornova'ya sihirli dokunuş. Nisan 12, 2020 tarihinde http://www.egedesonsoz.com/haber/Bornova-ya-sihirli-dokunus/997650 adresinden alındı
• www.gercekizmir.com. (2018, Ağustos 7). Bornova'nın duvarları konuşuyor. Nisan 15, 2020 tarihinde http://www.gercekizmir.com/haber/Bornovanin-duvarlari-konusuyor/49804 adresinden alındı
• www.getyourguide.com.tr. (2020, Nisan 12). 2020 tarihinde https://www.getyourguide.com.tr/buenos-aires-l1/palermo-graffiti-ve-sokak-sanat-rehberli-yuerueyue-turu-t236652/ adresinden alındı
• www.getyourguide.com.tr. (2020). Nisan 11, 2020 tarihinde https://www.getyourguide.com.tr/bogot-l361/bogot-la-candelaria-da-graffiti-turu-t341911/ adresinden alındı
• www.getyourguide.com.tr. (2020). Mayıs 6, 2020 tarihinde https://www.getyourguide.com.tr/berlin-l17/berlin-alternatif-sahne-turu-t80181/ adresinden alındı
• www.haberturk.com. (2018, Ocak 5). Bogota'nın grafiti mahallesi. Mayıs 6, 2020 tarihinde https://www.haberturk.com/bogotanin-grafiti-mahallesi-1784154 adresinden alındı
• www.hurriyet.com.tr. (2015, Temmuz 13). Sokak sanatı graffiti Bornova duvarlarında. Nisan 12, 2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/ege/sokak-sanati-graffiti-bornova-duvarlarinda-29514480 adresinden alındı
• www.hurriyet.com.tr. (2018, Mart 3). Hayalet turizm cenneti oluyor. Mayıs 6, 2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/galeri-hayalet-turizm-cenneti-oluyor-40759854/1 adresinden alındı
• www.kanalege.com.tr. (2018, Kasım 10). Bornova'da kent tasarimlari fark yaratıyor. Nisan 12, 2020 tarihinde https://www.kanalege.com.tr/bornova-da-kent-tasarimlari-fark-yaratiyor/4135/ adresinden alındı
• www.milliyet.com.tr. (2017, Kasım 9). Berlin duvarı hakkında bilinmesi gerekenler. Nisan 12, 2020 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/tatil/berlin-duvari-hakkinda-bilinmesi-gerekenler-2552265 adresinden alındı
• www.salom.com.tr. (2015, Kasım 11). Berlin duvarının hikayesi. Mayıs 5, 2020 tarihinde http://www.salom.com.tr/arsiv/haber-97036-berlin_duvarinin_hikayesi.html adresinden alındı
• www.yoldasin.com. (2016, Kasım 7). Dünyada grafiti denilince bilinmesi gereken ilk 5 sehir. Mayıs 5, 2020 tarihinde http://www.yoldasin.com/dunyada-grafiti-denilince-bilinmesi-gereken-ilk-5-sehir/ adresinden alındı
• Yeniköy, B., Çelik, M., & Şahin, C. (2017). Zıt iki sanatın disiplinler arası yaklaşımı: grafiti ve ahşap boyama. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 4(12), 770-780.
• Yıldırım, S. (2013). Kent parazitleri: mimaride ara mekânların grafiti müdahalesi ile yeniden sahiplenilmesi. ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Zali, N., Ebrahimzadeh, I., Zamani-Poor, M., & Arghash, A. (2014). City branding evaluation and analysis of cultural capabilities of Isfahan city. European Spatial Research and Policy, 21(2), 213-234.
• Zeren, H. E. (2012). Kent markalaşması sürecinde iç girişimcilik faktörü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 95-104.